Walter Lotens publiceert wel eens op DeWereldMorgen.be, over Suriname of Centraal-Amerika, veel boekrecensies ook, die gretig worden gelezen. We zijn het niet altijd met elkaar eens, maar meestal wel en bovendien, Walter Lotens kan schrijven. Wanneer hij vertelt blijf je lezen.
Dat dit geen evident stereotypische reisverhaal is blijkt al uit de ondertitel. Welke jongere lezers weten onmiddellijk te zeggen van welk land Phnom Penh en Paramaribo de hoofdsteden zijn (niet googelen!)?
Reizen om te ‘ontdekken’
Reisverhalen zijn blijkbaar niet meer in. De voorbije twintig jaar is de wereld compleet opengegaan voor al wie reizen wil. Correctie, ik bedoel, voor al wie middenklasse en hoger genoeg is om zich te kunnen permitteren te ‘ontdekken’, ‘zichzelf te vinden’, ‘even weg uit de ratrace’ te zijn (die net mogelijk maakt dat je die reizen doet).
En nog vlug een stukje ongerepte natuur verkennen voor ook dat verdwijnt (terwijl je er met je reis je steentje toe bijdraagt om dat proces nog te versnellen).
TV-programma’s met avontuurlijke, ‘riskante’ trektochten vol fysieke uitdagingen – die in werkelijkheid compleet risicovrij gescript zijn – vullen de dag voor wie het vanuit de zetel wil meebeleven.
En wie liever leest, vindt genoeg in de weekendbijlagen van de kranten. Op reis gaan met een of andere BV doet het ook zeer goed.
Zo kan je meemaken dat een VRT-journalist als gast in een of ander entertainmentprogramma zonder enige schaamte bekent dat ‘hij niet wist dat er nog zoveel armoede is in Zuid-Afrika’ wanneer hij de township Khayelitsha bezoekt buiten Kaapstad.
Een journalist die naamwaardig is hoort dat te weten, maar dit is nu eenmaal het niveau in de 21ste eeuw. Dit overigens in een zoveelste programma dat geen enkele context of achtergrond biedt. Te vermoeiend? Te moeilijk? Neen, informatie die de reisconsument-in spe zou kunnen ontmoedigen moet er uit.
National Geographic biedt je de hele wereld in je knusse leefkamer. Gesponsord door energiebedrijven toont deze zender je de ongerepte natuur die ons nog overblijft en weldra dankzij deze sponsors zal verdwijnen. Google-Maps doet de rest. Hoewel, er zijn wel degelijk nog plaatsen waar Google en het internet nog moet passeren.
‘Not your average travel story’
Dit is niet wat Walter Lotens je aanbiedt. Integendeel, hij gaat waar zelfs vandaag menig ‘avontuur-zoekend toerist’ niet wil gezien zijn, want écht te gevaarlijk, maar vooral veel te oncomfortabel, geen degelijke toeristische infrastructuur. Niet zo voor Walter en Anne.
Een Nederlandstalige politieke slogan. Dit is… Latijns-Amerika (Suriname). De NDP is Nationale Democratische Partij van Desi Bouterse. Foto: Walter Lotens
Dit is geschiedenis, dit is politieke analyse, dit is het verhaal over de echte mensen die ginder ver leven en er het beste van maken in de gegeven omstandigheden, die niet zitten te wachten op de grote toeristenstroom, die alleen grote megabedrijven dient en henzelf nauwelijks degelijke banen oplevert.
Hier geen Barcelona, geen New York of Grand Canyon, geen Cancún (wel Machu Picchu, maar anders bekeken1) maar de echte wereld daarbuiten, waar ze in het Engels een onvertaalbaar mooie uitdrukking voor hebben ‘off the beaten track’. Daar ga je in dit boek naar toe.
Omdat deze reisverhalen reeds beginnen in de jaren 1990 krijg je tevens inzicht in wat geweest is, hoe het is geëvolueerd en waarom dat niet zomaar gebeurde, maar het gevolg is van doelbewuste beleidskeuzes, niet voor de gewone mens, maar voor ‘hogere’ belangen.
Tegucigalpa?
De reis begint in een al even onbekende hoofdstad Tegucigalpa (van welk land?, neen, ook nu niet eerst googlen). In 1991 is het massatoerisme volop aan zijn opmars begonnen. In dat jaar bezoeken reeds 450 miljoen mensen een ander land, daar zitten zeker dubbele tellingen in, maar de evolutie is niet meer te stoppen.
Wie het zich kan veroorloven reist ook dan al meerdere malen per jaar. Het is dan echter nog hoofdzakelijk intracontinentaal toerisme, maar de trek naar de andere continenten begint. En het ziet er naar uit dat de pandemie slechts een korte onderbreking zal blijken te zijn.
Wie Walter Lotens leest, wil ook dit boek lezen
Er zijn echter nog hele brokken land die nog steeds niet ‘ontdekt’ zijn en dat nog lang zullen blijven, want niet commercialiseerbaar. Suriname komt in dit boek ruim aan bod (en in meerdere artikels van Walter op deze site) en krijgt een eigen hoofdstuk Suriname, reizen voorbij.
Eerst passeren we met de trein, de bus en veel te voet, langs Ecuador en de ‘wilde kust’ van Brazilië – met vooral de reis naar een onbekend riviereiland en een eerbetoon aan Braziliaans schrijver Jorge Amado2. Tussendoor een historische terugblik op deze nog grotendeels onbekende regio en een blik op Brasilia, de ‘hoofdstad als een vliegtuig’.
Verder door naar Cuba en Nicaragua. Ik kan me grotendeels vinden in de vergelijking die Walter maakt tussen Nicaragua toen en nu. We verschillen van mening hoe we daar moeten mee omgaan, maar dat doet er niet toe. Dit is een visie die mag/moet gehoord worden. Ook Bolivia mag uiteraard niet ontbreken.
Wij reizen om te leren door heel het land (en daarbuiten)
Vandaar naar het Indonesisch eiland Lombok, over naar Mozambique, de Westelijke Sahara. Reizen met de school brengt de leerkracht in Walter naar boven. Reizen om je te vormen, te informeren over de wereld. Walter gelooft er nog altijd in en ik volg hem daar volledig in.
Ik blijf me verbazen over medemensen die enthousiast vertellen over hun reis naar de Dominicaanse Republiek, waar de mensen toch zo vriendelijk zijn, en alles zo goedkoop (!) en lekker is, hier leven de mensen nog eenvoudig.
Dat doen ze vanuit hun omheinde compound aan de kust in het land dat aan Haïti grenst, wat ze niet hebben gemerkt aan de vele illegale Haïtiaanse arbeiders. Toeristen die terugkomen uit een ver land zonder er iets over te weten – en dat zelfs openlijk sans gêne bevestigen …
Het oude kolonialisme is ten onder gegaan en werd vervangen door zijn lelijke bastaardkindje van het neokolonialisme en het vraatzuchtige monster van het neoliberalisme. Twee neo’s die allesbehalve nieuw zijn.
Boekcover: Walter Lotens
Er zijn overigens nog altijd wat resten over van die oude koloniale imperia in de Franse, Britse en Nederlandse Caraïben (‘Frankrijk in de tropen’). Vandaar naar Kathmandu, Nepal, ooit een oord waar verwaaide witte middenklasse hippies die het zich konden veroorloven naartoe trokken ‘om zichzelf te vinden’.
Wel een uitgever waard!
Dit boek is de moeite waard om gelezen te worden. Mijn inschatting voor een uitgever: kort het wat in. Er zit nog wat dubbel in hier en daar. En laat die boekrecensies weg. Best interessante boeken maar ze breken het verhaal. Maar wel goed dat Walter tussendoor in zijn verhalen naar goede boeken refereert. Een redacteur kan er ook nog wat tikfouten uithalen en een paar alinea’s die dubbel weerkeren. Verder is dit echter af.
Walter Lotens. Verhalen van een oude trekkersschoen – Tussen Phnom Penh en Panamaribo. Eigen beheer, 2022, 266 pp. ISBN 978 9080 9969 39. Je kan het boek bestellen bij je boeken- of krantenwinkel (!) of bij de auteur via walterlotens@gmail.com.
PS. Wat Noam Chomsky en Cambodja betreft, graag deze leestip: Hoofdstuk 6. Cambodia in After the Cataclysm – Postwar Indochina & The Resurrection of Imperial Ideology. Dit boek is deel II van de dubbele The Political Economy of Human Rights die Chomsky samen met Edward Herman publiceerde in 1979. Dit boek hadden ze reeds geschreven in 1976 als monografie, maar beide auteurs vonden pas in 1979 een uitgever (het Canadese Black Rose Books). Hier lees je hun standpunt over Cambodia (en over de vergeten gruwel van buurland Laos) dat ze nooit moesten ‘bijstellen’ en tot vandaag aanhouden. Verder nog dit citaat uit het boek Het doemdenken voorbij, over politiek en literatuur (Dedalus, 1991) van Leo De Haes: “Noam Chomsky heeft de genocide van Pol Pot goedgekeurd, aldus een stelling van een Vlaamse intellectueel. Nochtans is deze in geen enkel boek van Chomsky terug te vinden. Integendeel, hij heeft het geregeld over ‘de moorddadige regering van Kampuchea’.” (p. 114).
Notes:
1 Gestrande toeristen konden in onze nieuwsbulletins hun verontwaardiging uiten dat ze daar dagenlang in ‘erbarmelijke’ omstandigheden geblokkeerd zaten, door de schuld van sociale onlusten, waar zij toch niet verantwoordelijk voor waren. Dat die onlusten veroorzaakt werden door een antidemocratische staatsgreep met VS-steun en goedkeurende ‘neutraliteit’ van onze eigen regeringen in de EU, dat was daarbij overbodige informatie.
2 Ik kan me vergissen maar bij mijn weten is alleen Gabriela (1958) van hem vertaald in het Nederlands (Athenaeum, 2012). Prachtig boek, nog altijd te verkrijgen en zeer onterecht dat deze schrijver nooit de Nobelprijs heeft gekregen.
