Wat grote bedrijven samen echt denken over een ambitieus klimaatbeleid, konden we vorige herfst lezen in een gelekt document van BusinessEurope, de grootste werkgeversorganisatie van de EU. Eurocommissaris voor Klimaatactie Miguel Arias Cañete had toen net gesuggereerd dat de klimaatdoelstellingen voor 2030 gerust konden worden aangescherpt.

BusinessEurope zag dat helemaal niet zitten. In hun interne document staat te lezen dat deze lobbygroep zich zal verzetten tegen de hogere ambities “using the usual arguments of global playing field, we can not compensate for others, etc”. (Met de klassieke standaardargumenten, de globale markt waar iedereen hetzelfde doet, we kunnen niet compenseren voor anderen). BusinessEurope wou tevens het proces vertragen met allerlei eisen rond transparante berekeningen. Hun onderhandelaars kregen ook de opdracht om de kwestie van ambities te minimaliseren. “Laten we van onze transitie in Europa een succes maken. Daarvoor hebben we stabiliteit nodig zodat de nodige investeringen gemobiliseerd worden.”

Bedenkelijk

Dat enkele van die grote multinationals nu de handen in elkaar slaan en de klimaatcampagne Sign for my Future lanceren, doet daarom wel even in de haren krabben. Op het lijstje ‘klimaatpartners’ van dit initiatief staan nogal wat klinkende namen: Telenet, Proximus, Danone, Unilever, Solvay en BNP Paribas. Alle grote Belgische media- en publiciteitsbedrijven zijn ook van de partij.

Zouden dit dan de verlichte geesten zijn in de wereld van multinationals? De recente staat van dienst van sommige van die bedrijven wijst alvast in een andere richting. Neem BNP Paribas. Uit het rapport Fossielvrije banken in de strijd tegen de koolstofzeepbel van FariFin bleek in 2017 dat deze bank maar liefst 30 miljard investeert in steenkool, olie en gas. Dat is drie keer zoveel als de concurrerende banken ING, KBC en Belfius samen.

Unilever schopte het enkele jaren geleden tot duurzaamste bedrijf ter wereld, maar ontwikkelingsspecialiste Lou Pingeot plaatst daar een groot vraagteken bij. Multinationals stellen zich graag voor als redders van de wereld, maar zeggen er niet bij dat zij een groot deel van de problemen – de financiële crisis, landroof, ondervoeding, obesitas, het vernielen van habitats en armoede – zelf veroorzaakt hebben.

Lobbyen

En ze lobbyen tegen elke overheid die maatregelen wil nemen die tegen hun directe belangen ingaan. Toen de Amerikaanse staat Californië bedrijven wou verplichten om op het etiket aan te geven of er genetisch gemodificeerde ingrediënten gebruikt worden, gooide Unilever er meteen 450.000 dollar tegen aan om die wet ‘weg te lobbyen’.

Lobbyen doen ze trouwens allemaal. In mei 2018 kwam de Europese Commissie met een voorstel op de proppen om het gebruik van wegwerpplastic te drukken. De vervuiler zou voortaan moeten betalen: in dit geval zouden de bedrijven die plastic rommel op de markt gooien ook financieel aangesproken worden voor de verwerking van dat afval. Lobbygroep PlasticsEurope wou dat niet zomaar laten gebeuren. Landen toelaten om eigen strenge regels in te voeren zou “de vrije beweging van plastic ondermijnen”, zo klonk het bij PlasticsEurope.

Het stond er echt zo geschreven. Solvay, één van de Sign for my Future-bedrijven is een prominent lid van PlasticsEurope. Nog vorig jaar wou het Europees Parlement iets doen aan de flessendopjes die overal in de natuur terechtkomen. Misschien moeten producenten er voor zorgen dat die dopjes gewoon niet losgemaakt kunnen worden van de fles? Onder meer Danone zette meteen een lobby-offensief in. Zet liever in op statiegeld, zeiden de lobbyisten. Als dan bijvoorbeeld ons land statiegeld wil invoeren, wordt er evenzeer een lobbygroep opgericht om die regelgeving te kelderen.

Niet overal applaus

Het is dan ook geen wonder dat het initiatief Sign for my Future niet bij alle klimaatbewegingen op applaus onthaald wordt. Climaxi heeft zich teruggetrokken toen ze zagen welke multinationals mee op de kar sprongen. “De aanwezigheid van deze CEO’s compromitteert het initiatief. Climaxi volgde de handel en wandel van de distributiebedrijven bijvoorbeeld en kwam tot de vaststelling dat ze de lokale boeren en economie onderuit halen”, aldus deze klimaatactiegroep.

Ook aan Franstalige kant worden een aantal bewegingen als FIAN en Climat et Justice sociale niet warm van het initiatief. Students for climate die in het kielzog van de scholieren ook op straat komen, distantieerde zich al nadrukkelijk van Sign for my Future. “Natuurlijk is het goed dat er een dialoog wordt gestart, maar wij geloven niet dat deze door winst gedreven giganten vrijwillig ambitieuze maatregelen zullen nemen. Wij geloven niet dat deze winstmaximaliserende bedrijven iets geven om het noodzakelijke sociale luik. Dit zijn de bedrijven die het meest vervuilen, die het minst belastingen betalen en die actief lobbyen tegen ambitieus en sociaal overheidsoptreden. Wij aanvaarden hun narratief van de klimaatproblematiek niet en zullen op straat komen to show them what democracy looks like! See you on thursday, BNP Paribas”, schreef Students for climate in een Facebook-bericht.

Maar zelfs wie principieel niet tegen een samenwerking met multinationals is, heeft redenen om sceptisch te zijn over Sign for my Future (SFMF). In de 56 pagina’s tellende powerpointpresentatie van het initiatief wordt een merkwaardige valse tegenstelling gecreëerd. Volgens SFMF is er sprake van een Catch-22-situatie. Burgers kijken naar de politici om de klimaatcrisis aan te pakken, maar diezelfde politici durven niet te bewegen uit angst voor de electorale gevolgen. Maar is dat wel de Catch-22? Hebben de tienduizenden mensen die al maanden op straat komen ondertussen niet aangetoond dat er een draagvlak is? En zijn politici niet vooral onder de indruk van het lobbywerk van het soort bedrijven dat liefst zo weinig mogelijk regels wil?

“Tien jaar geleden zouden wij het zéér goed gevonden hebben als zo een campagne gelanceerd werd. Vandaag moeten we evenwel inhoudelijk een paar stappen verder zetten om het klimaatprobleem op te lossen”, schrijft Climaxi daarover.

Investeren in bedrijven

Ook op de voorgestelde eisen valt er wat aan te merken. SFMF vraagt een investeringsplan ‘to empower citizens en bedrijven’. Dat roept vragen op bij de beweging FairFin. “Bij FairFin zijn we het ermee eens dat overheidsinvesteringen een cruciale rol spelen om infrastructuur – en andere belangrijke investeringen voor de transitie – mogelijk te maken. Waar we het niet mee eens zijn, is dat overheden hun middelen voornamelijk moeten inzetten om het risico weg te nemen voor privé-investeerders en hun winsten veilig te stellen.”

Ook FairFin weigert zich daarom aan te sluiten bij het initiatief. “Het zou niet de eerste keer zijn dat de bedrijfssector en financiële markten sociale bewustwording en politieke wil gebruiken en hun invloed aanwenden om verliezen te collectiviseren en winsten te privatiseren”, klinkt het.

Om een voorbeeld te geven: Umicore en Solvay, twee prominente ondertekenaars van Sign for my Future, zijn betrokken bij de wedloop om tegen 2025 zeker tien megabatterijfabrieken in de EU te bouwen om de Chinese overmacht in die sector te counteren. Deze batterijen moeten de verkoop van de elektrische auto een boost geven en moeten vooral ook veel geld in het laatje brengen bij Solvay en Umicore. Dit heeft niet zo zeer te maken met klimaat maar wel met marktaandeel en winsten.  

Sign for my future? Graag dus, maar dat gebeurt al. Elke donderdag op straat en met vele tienduizenden op twee winterse zondagen. De scholieren en studenten hebben daar geen flitsende PowerPoints of melige tv-spots voor nodig.

Het is zoals de 16-jarige Greta Thunberg onlangs zei tegenover de verzamelde wereldelite in Davos. “Ik wil jullie hoop niet, ik wil dat jullie panikeren. Ik wil dat jullie de angst voelen die ik elke dag voel en dat jullie actie ondernemen. Ik wil dat jullie reageren alsof ons huis in brand staat, want dat is het geval. We hebben nog steeds een kleine kans om de uitstoot van broeikasgassen te stoppen en een groot deel van de bevolking op onze planeet een heel stuk lijden te besparen.”

En ze voegde er aan toe: “Bepaalde bedrijven, bepaalde mensen, bepaalde politici wisten heel goed welke onbetaalbare waarden ze hebben opgeofferd om onvoorstelbare winsten te blijven maken. En ik denk dat velen hier (in Davos, ?red.) tot die groep behoren.”