Dirk Van Damme, onderwijsspecialist van de OESO (de club van de 36 rijkste landen) trok alle registers open: leerkrachten geven te weinig uren les, staan voor te kleine klassen en nemen teveel verlofstelsels op. Bovendien worden ze volgens hem in vergelijking met andere landen bovengemiddeld betaald. De krantenkoppen logen er niet om: “Er is géén tekort, laat leerkrachten meer uren voor de klas staan.” “Leraren moeten meer uren doen en voor grotere klassen staan.” “Vlaamse leerkrachten zijn bij de best betaalden ter wereld.”
Dat zijn natuurlijk krantenkoppen, maar wat bij het grote publiek blijft hangen is duidelijk: ‘Leerkrachten zijn goedbetaalde luieriken. Het lerarentekort hebben ze eigenlijk aan zichzelf te danken. Ze moeten gewoon wat beter hun best doen en dan is dat tekort zo opgelost.’ Zo’n boodschap geeft natuurlijk ook munitie aan besparingsdriftige politici.
Wat bij het grote publiek blijft hangen is: ‘Leerkrachten zijn goedbetaalde luieriken.’
Van Damme, ex-kabinetschef van onderwijsminister Frank Vandenbroucke, staaft zijn beweringen met cijfers uit een recent OESO-rapport. De OESO is een ultra-neoliberale denktank die bijna fanatiek het asociale bezuinigingsbeleid van de afgelopen decennia heeft aangemoedigd en aangeprezen. De boodschap hoeft dan ook niet te verbazen. En wat de cijfers betreft, daar kan je veel mee bewijzen. Voor het aantal gepresteerde uren per jaar bijvoorbeeld scoort Vlaanderen onder het OESO-gemiddelde. Maar bij die berekening worden deliberaties, de examens, de toezichten en de wachtbeurten bij ons niet meegeteld. Als je die wel in rekening brengt dan presteert een doorsnee leerkracht hier gemiddeld meer uren per week dan de collega’s in de OESO-landen.
Wat de verloning betreft is de vergelijking met andere landen zo goed als nietszeggend. Voor ongeveer elke beroepscategorie in België ligt het inkomen hoger dan het gemiddelde van de OESO omdat de welvaart in België nu eenmaal hoger ligt dan het gemiddelde in de OESO. Vergelijkingen van lonen tussen de landen hebben weinig of geen nut, het is veel zinvoller om de lonen – met inbegrip van alle voordelen – binnen een land te vergelijken met beroepscategorieën die een gelijkaardig diploma hebben. En dan zie je een heel ander plaatje. Met mijn master wiskunde verdien ik op het einde van mijn schoolloopbaan ongeveer 3.000 euro netto. Het salaris van de studiegenoten met wie ik afstudeerde en die in de privé werken ligt tussen de 4.000 en 6.000 euro netto. Daarnaast kunnen zij nog rekenen op een salariswagen, tankkaart, hospitalisatieverzekering, aanvullend bedrijfspensioen, laptop en smartphone. Geen wonder dat men geen leraars wiskunde meer vindt voor de hogere jaren in het secundair onderwijs.
Van Damme verzwijgt uit het rapport dat ons land slechts op de 9de plaats komt als het gaat over het percentage van de nationale rijkdom die besteed wordt aan onderwijs. Als percentage van het overheidsbudget komen we zelfs maar op de 19de plaats. Wat hij er ook niet bij vertelt is dat in Vlaanderen sinds 2010 de middelen voor onderwijs in verhouding tot het bruto regionaal product met 7 procent gedaald zijn, terwijl de schoolbevolking in die periode met 10 procent gestegen is. Willen we een meer excellerend onderwijs, dan zullen er meer middelen moeten ingezet worden.
Sinds 2010 zijn de middelen voor onderwijs in verhouding tot het brp met 7% gedaald, terwijl de schoolbevolking in die periode met 10% gestegen is.
En dan is er de werkdruk. Volgens het tijdsbestedingsonderzoek dat minister Crevits vorig jaar bestelde, kloppen leraren tijdens het schooljaar tot 50 uur per week. Over heel het jaar is dat gemiddeld 41 uur per week, vakanties meegerekend. Maar niet alleen het aantal uren weegt, ook de intensiteit telt mee. Het lesgeven zelf is een pak moeilijker en lastiger geworden omdat de klassen heterogener zijn, de leerlingen en de ouders mondiger, en het aantal leerlingen met specifieke zorgnoden sterk gestegen is.
Alles bij elkaar heeft de werkdruk een alarmerend hoog peil bereikt. De afwezigheden wegens ziekte swingen de pan uit en van alle sectoren loopt men in het onderwijs het meest kans op een burn-out. Precies omwille van de loodzware werkdruk nemen heel wat leraren verlofstelsels op, om het op termijn te kunnen blijven volhouden. Maar nee, volgens de OESO-expert moeten leerkrachten meer contacturen presteren, moeten de klassen groter. Hij stelt ook de verlofstelsels in vraag. Hoe wereldvreemd kan je zijn?
Een leerkracht is essentieel in het opvoedingsproces van een kind. Hij of zij kan het verschil maken. Moeilijke werkomstandigheden en een lage aantrekkelijkheid van de job stralen onvermijdelijk af op de kwaliteit van het lesgeven. Excellent onderwijs veronderstelt excellente leerkrachten. Als we ons onderwijs opnieuw tot de beste van de wereld willen laten zijn dan moet precies het tegenovergestelde gebeuren van wat Van Damme voorstelt.
Moeilijke werkomstandigheden en een lage aantrekkelijkheid van de job stralen onvermijdelijk af op de kwaliteit van het lesgeven.
Voor de leerkrachten moet de hoeveelheid werk resoluut naar beneden. De klassen moeten kleiner ofwel moet er ondersteuning komen tijdens het lesgeven. Om de job opnieuw aantrekkelijk te maken moet de eindeloopbaan en de pensioenregeling van weleer weer hersteld worden. Voor de starters moet er meer werkzekerheid komen en voor de zij-instromers een anciënniteitsregeling. Dat zal extra middelen vergen en meteen ook een trendbreuk met het verleden. Benieuwd of de toekomstige regering op dat vlak zal excelleren.
Marc Vandepitte is leerkracht secundair onderwijs.
Deze opinie verscheen eerder in De Standaard.
