Begin juni kwamen de BRICS-ministers van Buitenlandse Zaken bijeen in Kaapstad, Zuid-Afrika, om de 15e jaarlijkse top van BRICS-staatshoofden voor te bereiden. De BRICS-landen, dat zijn Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika.

Op de agenda van die top, die van 22 tot 24 augustus in Johannesburg plaatsvindt, staan: de uitbreiding van de BRICS met nieuwe leden, de uitbreiding van de BRICS-bank met nieuwe landen, de invoering van een nieuwe internationale munt als alternatief voor de dollar en de hervorming van internationale en multilaterale instellingen.

De bijeenkomst in Kaapstad komt nauwelijks tien dagen na de G7-bijeenkomst in Hiroshima op 19 en 20 mei, waarvan de belangrijkste conclusie was om China als een “systemisch gevaar” te brandmerken.

Daarmee wordt het slotcommuniqué van de NAVO van de top in juni 2021 bijna woord voor woord herhaald: “China’s openlijke ambities en vastberaden gedrag vormen systemische uitdagingen voor de op regels gebaseerde internationale orde en op gebieden die van belang zijn voor de veiligheid van het bondgenootschap.”

De meeste grote westerse kranten maakten wel melding van de BRICS-top in Kaapstad, maar deden vooral hun uiterste best om het belang ervan en ook van de BRICS-top van augustus te bagatelliseren. De zakenkrant Les Echos titelde bijvoorbeeld: ‘De BRICS. Een bizarre club met weinig nut’.

Daarin lees je: “De BRICS, hoeveel verdeeldheid? Een paar dagen na de top van de ministers van Buitenlandse Zaken van deze club van opkomende machten (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika), wordt de doeltreffendheid van dit forum nog steeds in twijfel getrokken. Zelfs nu ook Saoedi-Arabië officieel zijn intentie heeft uitgesproken om toe te treden tot hun Nieuwe Ontwikkelingsbank (NDB).”

BRICS-front tegen hegemonie van IMF en Wereldbank

Hoewel het waar is dat de BRICS landen bijeenbrengt met zeer verschillende politieke regimes en economische oriëntaties, is het even duidelijk dat al deze landen, ongeacht hun verschillen, worden geconfronteerd met hetzelfde hegemoniale systeem dat de planeet domineert, met zijn onrechtvaardige regels, met voorwaarden die de nationale soevereiniteit beperken en die worden opgelegd door het IMF en de Wereldbank.

Die beslissen nog altijd wie toegang krijgt tot leningen en kredieten, zij kunnen nog steeds sancties opleggen aan landen die weigeren zich aan te sluiten bij de standpunten van Washington. Met andere woorden, het verzet tegen de roofzuchtige Westerse hegemonie is de materiële basis van de BRICS, niet de economische en politieke homogeniteit.

BRICS-landen zijn goed voor 40 procent wereldbevolking en 26 procent van wereldproduct

Het arrogante artikel van Les Echos kan enkele harde feiten wel niet achterwege laten: “Op papier is de slagkracht van de BRICS onbetwistbaar. Met meer dan 3,2 miljard inwoners – of 40 procent van de wereldbevolking – verspreid over slechts een derde van het landoppervlak van de wereld, is de club een economische moloch sinds haar oprichting in 2009 en heeft ze sindsdien nog aan kracht gewonnen. In bijna vijftien jaar tijd is het aandeel van de BRICS-landen in het mondiale bnp gestegen van 16 procent naar 26 procent.”

De verklaringen van de verschillende ministers aan de BRICS-top van ministers van Buitenlandse Zaken zijn al even veelzeggend. De Indiase buitenlandminister, Subrahmanyam Jaishankar, zei bij de opening van de top:

“De wereld is multipolair, er is een nieuw evenwicht en de oude methodes kunnen geen antwoord geven op de nieuwe situaties. In de afgelopen twee decennia hebben we oproepen gehoord om multilaterale instellingen te hervormen, maar we werden altijd teleurgesteld. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat de leden van de BRICS-groep hun oprechte wil tonen om de manier waarop mondiale beslissingen worden genomen, en in het bijzonder die binnen de VN-Veiligheidsraad, te hervormen.”

Zijn Zuid-Afrikaanse collega, Naledi Pandor, bevestigde dit: “Onze discussies vandaag zullen zich richten op de mogelijkheden voor het versterken en veranderen van de werking van het mondiale bestuur”. Zijn Braziliaanse evenknie, Mauro Viera, ging in dezelfde richting: “De BRICS is een onmisbaar mechanisme voor de opbouw van een multipolaire wereld, en deze bijeenkomst is op zich al een politieke verklaring”.

Tot slot rondde de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Serguei Lavrov, zijn verklaring af met: “De BRICS is een andere organisatie. Het is een nieuwe organisatie gebaseerd op de beginselen van gelijkheid, wederzijds respect, consensus, niet-inmenging en strikte naleving van het Handvest van de Verenigde Naties en al zijn beginselen”.

Voor elk van de agendapunten van de Kaapstad-top werden details en doelstellingen vastgelegd die tijdens de BRICS-staatshoofdentop in augustus zullen worden besproken en goedgekeurd. Hetzelfde geldt voor de voorwaarden voor de toetreding van nieuwe leden.

Er zijn bijna twintig lidmaatschapsaanvragen binnengekomen van landen als Egypte, Algerije, Bangladesh, Saoedi-Arabië, Iran, Indonesië en de Verenigde Arabische Emiraten. De Kaapstad-top stelt vooral de status van de BRICS-geassocieerde staat voor aan staten die niet aan alle toekomstige voorwaarden voldoen.

Versterking van Nieuwe Ontwikkelingsbank

De tweede doelstelling, namelijk de uitbreiding van de BRICS-bank, de Nieuwe Ontwikkelingsbank, met nieuwe leden, resulteerde in de officiële aankondiging dat Saoedi-Arabië zich bij de bank had aangesloten. Deze bank werd in 2014 opgericht om ontwikkelingshulp te financieren, met andere woorden als embryo van een toekomstig alternatief voor het IMF en de Wereldbank en hun voorwaarden voor politieke en economische inmenging.

Deze bank werd in 2014 opgericht als embryo van een toekomstig alternatief voor het IMF en de Wereldbank

Sinds de oprichting heeft de BRICS Bank al 33 miljard dollar uitgeleend aan lidstaten, voor 96 specifieke projecten. Niet-BRICS-landen zoals Uruguay, Bangladesh en de Verenigde Arabische Emiraten hebben zich al bij de bank aangesloten.

Op hetzelfde moment dat Saoedi-Arabië zijn toetreding tot de BRICS Bank officieel maakte, kondigde Argentinië aan in augustus hetzelfde te willen doen. Elk nieuw lid versterkt de financiële basis van de nieuwe ontwikkelingsbank, dat wil zeggen haar capaciteit om kandidaat-landen te hulp te komen.

Gemeenschappelijke munt om handel te de-dollariseren

De derde doelstelling is niets minder dan het creëren van een gemeenschappelijke munt voor de BRICS-landen en de lidstaten van de nieuwe ontwikkelingsbank voor hun internationale handel. Een dergelijke munt zou een belangrijke stap zijn in de richting van een de-dollarisering waar veel landen om vragen.

De beoogde nieuwe munt zal de nationale munteenheden niet vervangen, maar is bedoeld om de handel tussen de aangesloten landen te reguleren. Op dit punt gaf de Kaapstad-top de Nieuwe Ontwikkelingsbank de opdracht om concrete en realistische voorstellen te doen voor de top in augustus.

De Indiase minister vatte deze opdracht als volgt samen: “De NDB moet met voorstellen komen die zullen worden onderzocht met het oog op een besluit tijdens de top in augustus. De NDB heeft al toegezegd ervoor te zorgen dat 30 procent van haar leningen wordt verstrekt in lokale valuta en niet in dollars”.

“Opkomende en ontwikkelende economieën moeten een grotere stem krijgen in internationale instellingen”

Wat de hervorming van internationale instellingen betreft, herinnerde de Kaapstad-top aan de reeds lang bestaande eisen van de BRICS-landen. Namelijk de in 2008 aangenomen eis voor, een “hervorming van de VN om deze beter in staat te stellen de mondiale uitdagingen van vandaag effectief aan te pakken, en een hervorming van de internationale financiële instellingen om de veranderingen in de wereldeconomie te weerspiegelen.

Opkomende en ontwikkelende economieën moeten een grotere stem krijgen in internationale instellingen en hun leiders en functionarissen moeten worden gekozen door middel van een open, transparant en op verdiensten gebaseerd selectieproces”.

In het spoor van Bandung 1955: eenheid in verscheidenheid

De krantenkoppen van de mainstream pers zijn natuurlijk vrij om blind te blijven voor deze antihegemoniale convergentie van de meerderheid van de bewoners van de planeet. Ze kunnen zeker hopen dat verschillen in analyse het zullen halen op convergentie van belangen. Maar de geschiedenis leert ons dat, zoals in Bandung in 1955, landen met verschillende sociale systemen zich effectief kunnen verenigen als het om hun concrete belangen gaat.

Laten we niet vergeten dat de beweging van niet-gebonden landen in Bandung, socialistische landen als China samenbracht met anticommunistische en nationalistische landen, en dat die toch een belangrijke katalysator was in de strijd voor nationale bevrijding en onafhankelijkheid.

Dit is de vertaling door Frans De Maegd van het eerste deel van een videoboodschap in de reeks ‘De Wereld van onderuit’ op Investig’Action

Om meer te weten:

– Sébastien Dumoulin, “Les BRICS, un club hétéroclite à l’utilité discutée, Les Echos”, 6 juni 2023.
–  “Nouvelle monnaie, élargissement : la boite à idée des Brics”, Courrier International, 5 juni 2023.