Veiligheid?
Sinds 2019 heeft de Verenigde Staten de Volksrepubliek China geïdentificeerd als zijn belangrijkste vijand. In het kader van de begrotingsbesprekingen voor 2019 verklaarde het Congres dat “de strategische concurrentie met China op lange termijn een hoofdprioriteit is”.
De handel met China en de investeringen in het land worden ‘afgekoppeld’ zogezegd omwille van veiligheidsredenen, maar in wezen wil Washington de economische en technologische opgang van China met alle mogelijke middelen dwarsbomen.
President Biden doet er alles aan om Europa op die lijn te krijgen, maar dat is niet vanzelfsprekend. Zeker, binnen Europa zijn er haviken die maar al te graag willen aansluiten bij de nieuwe Koude Oorlog van de VS tegen China. Maar bij zo’n agressieve opstelling heeft Europa ook veel te verliezen.
Bij een agressieve opstelling ten aanzien van China heeft Europa veel te verliezen
Zonder China kan Europa zijn klimaatdoelstellingen onmogelijk verwezenlijken. En ook de economische gevolgen zouden groot zijn. China is bijvoorbeeld de grootste handelspartner van Duitsland en een cruciale markt voor Duitse industriële bedrijven. Het zwaartepunt van de wereldeconomie verschuift steeds verder naar Azië, met China als locomotief. Voor Europa zou het zeer onverstandig zijn om die groeidynamiek te missen.
Daarom zijn er ook binnen Europa heel wat stemmen die zich verzetten tegen een agressieve opstelling ten aanzien van Beijing. Deze tegenstelling binnen het establishment van Europa heeft de ambitie van de Europese Commissie in elk geval getemperd, zoals blijkt uit recent opgesteld raamwerk waarmee de Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen de lidstaten haar ‘derisking’-strategie concreet wil maken.
Net zoals Washington dat doet, gebruikt ook Brussel ‘veiligheid’ als reden om handel, investeringen of wetenschappelijke samenwerking te beknotten.
Screening
Een eerste punt in het raamwerk betreft de screening van buitenlandse investeringen. Na raadpleging van de lidstaten die bevoegd zijn voor de economische veiligheid is het voorstel van wetgeving afgezwakt.
In het verleden werkte de EU al zo’n screening-mechanisme uit, maar vijf lidstaten pasten dit niet toe. Voorts blijkt uit de statistieken van de Commissie dat van de vorig jaar 423 genoteerde potentiële gevaren 32 procent Amerikaans waren en slechts 5,4 procent Chinees.
De tegenstelling binnen het establishment van Europa heeft de ambitie van de Europese Commissie getemperd
De Commissie is vooral bang dat gevoelige sectoren in handen zouden kunnen vallen van ‘autoritaire mogendheden’ indien de wetgeving niet geharmoniseerd zou worden. De lijst van te onderzoeken technologieën werd onder druk van sommige lidstaten ook teruggebracht van 17 naar 10. Commissaris Dombrovskis is nu voorstander om zich te concentreren op een beperkt aantal gevoelige technologieën zoals kunstmatige intelligentie, geavanceerde halfgeleiders, kwantum- en biotechnologie.
Snel zal het ook niet gaan. Om de lidstaten mee te krijgen wordt op drie jaar gerekend: eerst wordt een raadplegingsfase georganiseerd met het invullen van een vragenlijst en het opzetten van een databank, daarna volgt gedurende een zekere tijdspanne de monitoringsfase en ten slotte op basis van de analyse en monitoring de risicobeoordeling met de besluiten uit de aangetroffen risico’s.
De screening zou ook worden uitgebreid naar transacties binnen de EU waarbij de koper van de onderneming geen Europeaan is.
Exportcontrole
Ten tweede wil de Commissie beter de exportcontroles van de landen op elkaar afstemmen en uniformiseren. Momenteel is er een lappendeken van controles door individuele lidstaten naast multilaterale regels zoals de ‘Conventie van Wassenaar’. Die gaat over de export van conventionele wapens en van technologieën die ook voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt. Maar Rusland stelt zijn veto tegen elke update.
Bovendien keek de Commissie met lede ogen hoe Nederland solo naar Washington trok om te onderhandelen over de export van ASML-chipmachines naar China. De Commissie die uiteraard een stem in het kapittel wil, stelt daarentegen uniforme EU-controles voor en ook een Forum voor de politieke coördinatie van uitvoercontroles.
De Commissie keek met lede ogen hoe Nederland solo naar Washington trok om te onderhandelen over de export chipmachines naar China
Tegen de zomer zal de Commissie een aanbeveling voorstellen om de coördinatie van nationale controlelijsten te verbeteren vóór de geplande goedkeuring van nationale controles. Dit alles met als motief dat uitgevoerde producten zoals kwantum-computing en AI eveneens voor militaire doeleinden zouden kunnen worden gebruikt.
Het idee is ook dat de voorgestelde exportcontroles een tandem zouden vormen met het screenen van de Europese investeringen in ‘risicolanden’ zodat de EU-exportbeperkingen niet ondergraven worden door er bedrijven op te richten of op te kopen.
Onderzoek
Ten derde krijgen ook de wetenschappers die met China samenwerken een waarschuwing. De Europese Commissie zal landen en instellingen voor hoger onderwijs in de hele EU oproepen om ‘veiligheidsrisico’s bij onderzoek te identificeren en aan te pakken’.
Hoewel door de EU gefinancierde Horizon Europe-projecten (het vlaggenschip voor onderzoek en ontwikkeling) China al hebben uitgesloten, maakt de EU zich nog steeds zorgen over niet-Horizon-innovaties die in handen vallen van Chinese entiteiten, vooral als het gaat om dual-use-technologieën die voor defensietoepassingen kunnen worden gebruikt.
Volgens commissaris Margrethe Vestager vonden onderzoeksjournalisten dat er van 2002 tot 2022 3.000 samenwerkingsverbanden waren van EU-universiteiten met Chinese militaire instituten. De Commissie wil dat een nieuw centrum wordt opgezet dat het Europees onderzoek veilig moet houden.
Terwijl de Commissie Chinese dual-use-technologieën op de korrel neemt, is zelf van plan om dit dubbel gebruik meer te stimuleren
Voor dit ‘Europees expertisecentrum op het gebied van onderzoeksbeveiliging’ zou een beroep worden gedaan op de bestaande Horizon Europe-begroting. Merkwaardig is dat terwijl de Commissie Chinese dual-use-technologieën op de korrel neemt, ze wel zelf van plan is het gebruik van deze dubbel te gebruiken technologieën meer te stimuleren.
Perspectief
Tot zover het raamwerk dat de Commissie voorstelt om samen met de lidstaten uit te werken. Er zal nog heel wat tijd en werk nodig zijn om de 27 staten op een meer eenvormige lijn te krijgen indien dit al mogelijk is.
De bevoegdheid voor veiligheid ligt uiteindelijk in handen van de lidstaten. Elk van die landen zal wellicht de rekening opmaken van de voor- en nadelen van dit raamwerk. En die zijn voor elk duidelijk verschillend.
De Hongaarse minister van handel Péter Szijjártó heeft de voorstellen van de Commissie al bestempeld als ‘een politieke poging van niet concurrentiële EU-landen om investeringen te blokkeren die zijn land van China ontving in elektrische wagens en andere sectoren.
Of en in welke mate Europa in staat zal zijn om een eigen autonome en voordelige koers te varen t.a.v. China zal blijken uit de komende maanden en jaren
De Franse president Macron zei in Davos achter de Europese ‘derisking’-politiek te staan, maar hij wil minder afhangen van zowel de Chinese- als van de Amerikaanse bevoorradingsketens.
De reactie van China is zeer gematigd. De woordvoerder van Buitenlandse Zaken zei dat het pakket “enkel de wereldwijde zorgen over het toenemende protectionisme en unilateralisme van de EU zal vergroten en het vertrouwen van Chinese en mondiale bedrijven in de EU-markt verder zal ondermijnen”.
Uit een bevraging van de ‘China Chamber of Commerce to the EU’, die meer dan duizend Chinese ondernemingen in de EU vertegenwoordigt, bleek dat de helft zich zorgen maakt over de negatieve impact van het EU-screeningsmechanisme voor buitenlandse directe investeringen.
Of en in welke mate Europa in staat zal zijn om een eigen autonome en voordelige koers te varen ten aanzien van China, los van de havikenstrategie van de VS, dat zal blijken uit de komende maanden en jaren. Wordt vervolgd.
Bronnen: Commissie Press, Politico, FT, SCMP, diverse Commissie Factsheets en White papers
Dit is een lichte bewerking van een artikel dat op chinasquare.be verscheen.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
