Door een gebrek aan industriële dieselbrandstof sloot Gaza’s enige elektriciteitscentrale op 14 februari de deuren. Ze hervatte haar activiteiten gedeeltelijk op 20 februari om op 27 februari weer te sluiten: de bevoorrading blijft problematisch.

De Egyptische autoriteiten trachten de informele tunneleconomie, die aan Egyptische zijde in handen is van Bedoeïnen, aan banden te leggen. Mogelijk poogt Egypte de druk op Hamas te verhogen in het licht van de onderhandelingen tussen Fatah en Hamas.

Begin februari werden de eerste brandstofvoorraden die onderweg waren naar de Gazastrook tegengehouden in de Egyptische Sinaïwoestijn. Hierdoor slonk de brandstofbevoorrading in Gaza tot minder dan een derde van wat nodig is.

Gaza kampt sinds 2006 met onregelmatige brandstofvoorzieningen die tekorten in de elektriciteitsverdeling creëren, maar de huidige situatie is een nieuw dieptepunt. De stroomonderbrekingen lopen op tot 18 uur per dag, tankstations hebben slechts enkele uren per dag benzine, brandstofvoorraden voor generatoren, zelfs die voor ziekenhuizen, worden langzaam aan leeggemaakt en water- en rioleringspompen zijn ontregeld.

De huidige crisis houdt dus gevaren in voor de gezondheidsfaciliteiten en sanitaire voorzieningen. Om dit te accentueren hield een delegatie van Gaza’s medisch personeel vorige week al een sit-in in Rafah om Egypte te vragen in te grijpen.

Een eerste beschuldigende blik wordt dus richting Egypte geworpen, maar er spelen meerdere historische factoren die bijdragen aan de huidige crisis. Zo beperkt Israël sinds 2007 de brandstoftoevoer via de landgrenzen, wat nijpende energietekorten veroorzaakt.

Hamas neemt sindsdien de ondergrondse tunnels naar Egypte in gebruik om de brandstoftekorten op te vangen. De bevoorrading is echter niet gereguleerd in een formeel akkoord, waardoor tekorten zich periodiek blijven stellen. En de interne Palestijnse politieke tegenstellingen tussen de Fatah-regering op de Westelijke Jordaanoever en Hamas in de Gazastrook helpen evenmin in het vinden van een structurele oplossing voor de brandstofbevoorrading.

De spelers in Gaza’s black-outs

De Gazastrook heeft dagelijks een elektriciteitsbevoorrading van ongeveer 310 MegaWatt (MW) nodig. 120 MW komt via hoogspanningskabels uit Israël naar Gaza, 17 MW wordt uit Egypte geïmporteerd om de regio rond Rafah te bevoorraden en de overige stroom zou door Gaza’s eigen elektriciteitscentrale moeten worden gegenereerd. Wanneer de centrale stilgelegd wordt, beschikt Gaza slechts over 137 MW elektriciteit en ontstaat er dus een tekort van ongeveer 60 procent.

In juni 2006, na de ontvoering van de – inmiddels vrijgelaten – Israëlische soldaat Gilad Shalit door gewapende verzetsorganisaties uit Gaza, bombardeerde het Israëlisch leger Gaza’s elektriciteitscentrale. De transformatoren werden hierdoor vernietigd en de schade is vandaag nog steeds niet volledig hersteld.

De blokkade houdt de nodige bouwmaterialen tegen waardoor restauratie van de centrale noodgedwongen uitblijft. Het elektriciteitsnetwerk kampt met hetzelfde probleem: het is in slechte staat waardoor veel elektriciteit verloren gaat terwijl het over de elektriciteitslijnen reist.

Elektriciteit wordt daarom geregeld onderbroken via een roterend systeem, zodat de lasten verdeeld worden over de hele Gazastrook. Huishoudens en winkels beroepen zich vaak op het gebruik van generatoren, die via de tunnels geïmporteerd worden. In 2009 alleen stierven echter 75 Palestijnen ten gevolge van brand en koolstofmonoxidevergiftiging door het gebruik van generatoren.

Van medio 2006 tot eind 2009 kocht de Europese Unie industriële diesel aan voor Gaza’s elektriciteitscentrale. Sinds Hamas’ verkiezingsoverwinning in Gaza in 2007, legt Israël beperkingen op in de toevoer van brandstof. Deze tekorten ving Hamas op door brandstof uit Egypte te importeren via de tunnels, waar de aankoopprijs tevens veel lager ligt. Eind 2009 stopte de EU echter met de aankoop van brandstof uit Israël voor Gaza’s elektriciteitscentrale.

De Palestijnse Autoriteit (PA) in Ramallah besliste om voor de aankoop van industriële diesel te betalen om de centrale operatief te houden. Het prijskaartje bedraagt ongeveer 9,7 miljoen euro per maand. Reeds na enkele maanden taande het bedrag dat de PA betaalde, waardoor de toevoer van industriële diesel navenant daalde.  De PA in Ramallah claimt dat ze niet voldoende financiële draagkracht heeft om de kosten te betalen en vraagt dat de inwoners van Gaza hun elektriciteitsrekeningen betalen naargelang hun mogelijkheden.

In Gaza wordt er maandelijks slechts 3 à 3,5 miljoen euro opgehaald via de elektriciteitsfacturen. Dit budget wordt gebruikt om de onkosten van de centrale te dekken, voor lonen en onderhoud, waardoor er minder dan een miljoen overblijft voor de aankoop van brandstof. De hoge werkloosheidsgraad en de economie die gewurgd wordt door de quasi totale afwezigheid van een exportmarkt ten gevolge van de blokkade creëren een financiële malaise, waardoor veel gezinnen de rekeningen niet kunnen betalen. Zo liep de cumulatieve schuld van de energierekening van de Gazastrook tussen 2007 en 2010 op tot meer dan 450 miljoen euro.

De ingenieur Dirar Abu Sassi  ontwikkelde een systeem om de goedkopere diesel uit Egypte te modifiëren zodat de elektriciteitscentrale hierop kon draaien. Sinds januari 2011 is de toevoer van industriële diesel bijgevolg volledig afkomstig uit Egypte.

Hamas op haar beurt, stelt dat Fatah de inkomsten van de PA niet eerlijk verdeelt tussen de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever en wijst eveneens op Israël’s verantwoordelijkheid als bezettende macht om in te staan voor basale voorzieningen. Fawzi Barhoum, een woordvoerder  van de Hamas-regering, vat de huidige crisis  als volgt samen. “Het is een politiek probleem dat zes jaar geleden begonnen is. De Israëlische bezetting, de weigering van de PA om de Gazastrook te voorzien van financiering en het beleid van Egypte, dat met Gaza afrekent omwille van veiligheidsmaatregelen, hebben allemaal bijgedragen aan de actuele situatie.”

Veel Palestijnen uit Gaza klagen op hun beurt over de zware belastingen die Hamas int op de import van benzine via de onzekere ondergrondse tunneleconomie en verlangen naar een alternatieve weg via legale kanalen waar brandstof niet aan dezelfde belastingvoet onderhevig is. De bevolking is de stroomonderbrekingen uiteraard beu en overal wordt er geklaagd over hoe het dagelijks leven lam wordt gelegd. “Gaza wordt dagelijks terug de middeleeuwen in gekatapulteerd”, verzucht een jonge man met een schampere lach op de lippen.

Oplossingen?

Op donderdag 23 februari leverde het Internationale Rode Kruis 150.000 liter brandstof aan Gaza’s ministerie van Volksgezondheid zodat de 13 ziekenhuizen hun elementaire voorzieningen draaiende kunnen houden gedurende 10 dagen.

Zowel Egypte als Israël hebben een aanbod gedaan om brandstof via de Kerem Shalom grenspost naar Gaza te exporteren. Hamas wil echter zo min mogelijk afhankelijk zijn van Israël, omdat Israël in het verleden de bevoorrading gemanipuleerd heeft en men vreest dat het die macht opnieuw zou misbruiken.

Hamas wil echter wel ingaan op Egypte’s voorstel om 500.000 liter per dag aan de elektriciteitscentrale te leveren, maar de route blijft een obstakel. De enige grenspost tussen Gaza en Egypte is namelijk niet uitgerust voor goederentransport en de ontwikkeling van de doorgang is gebonden aan een overeenkomst tussen Egypte, Israël en de PA van Ramallah.

Gaza’s eerste minister, Ismaïl Haniya, reisde eerder deze week naar Egypte om tot een akkoord te komen met Egyptische ambtenaren en de Islamic Development Bank. Volgens de verklaring is er een driedelig structureel plan ontwikkeld. In een eerste stadium zouden Egyptische bedrijven rechtstreeks brandstof pompen naar Gaza. Een tweede overeenkomst bepaalt dat de Islamic Development Bank een project financiert om de capaciteit van elektriciteitscentrale te verhogen met 40 MW. De derde overeenkomst zou Gaza’s elektriciteitsnetwerk verbinden aan dat van Egypte en houdt een plan in om de centrale op gas te laten opereren.

Bij wijze van noodoplossing, verhoogde Egypte de toevoer vanuit haar electriciteitsnet van 17 naar 22 megawatt en werd er een voorraad brandstof aangevoerd via de tunnels.

Een structurele oplossing voor Gaza’s vergt echter een volledige ontmanteling van de blokkade én de beëindiging van de Israëlische bezetting. Ongeveer 45 procent van de bevolking is werkloos en 80 procent is afhankelijk van voedselbedeling, terwijl militaire belegering als een constante dreiging in de lucht hangt, een situatie die onhoudbaar is voor het welzijn van de Palestijnse populatie.