Maar liefst 1.700 studenten van over heel de wereld zakten af naar het land van de maïs, de tortilla’s en de pozol – Mexico – voor een opleiding ‘Vrijheid volgens de Zapatistas’. Allen zijn ondertussen naar hun regio teruggekeerd met een belangrijke huiswerktaak: “Vertel in je eigen land wat je hier hebt geleerd.” En jawel, er waren ook twee Belgen aanwezig.
De fout die u als lezer nu waarschijnlijk maakt, is dat u denkt aan een klaslokaal, een leraar en de schoolbel die rinkelt om het einde van de lesdag aan te kondigen.
U kan er niets aan doen, dit is ook wat de studenten zelf hadden verwacht vooraleer ze in een colonne van trucks arriveerden in één van de vijf grote gebieden die in handen zijn van de Zapatista-rebellen: La Realidad, Oventik, La Garrucha, Morelia en Roberto Barrios.
Die eerste dag
11 augustus 2013. Meer dan duizend studenten verzamelen in de CIDECI-universiteit in San Cristóbal de Las Casas: elkeen krijgt een gekleurd pasje dat toegang verleent tot één van de vijf regio’s (caracollen), terwijl de muziek weerklinkt vanuit het auditorium: de kleinste artiest is een jongen van een jaar of vier, de kleurrijkste is met verve de Chileense Moyenei Valdes die trots met de Mapuche-vlag wappert – de Mapuche lijmt nog steeds de brokken van de Pinochet-dictatuur.
Tussen de strijdliederen en speeches door verspreidt zich de geur van maïskolven en gratis koffie in deze grootste en meest diverse ‘klas’ die de wereld ooit heeft gekend. Plots stopt iedereen met dansen, debatteren, schrijven in hun dagboek: de Zapatistas zijn gearriveerd!
Kracht van het masker
De gemaskerde vrouwen en mannen komen in colonne het parkeerterrein opgereden en elke student haalt zijn fototoestel boven – de fotogenieke Zapatistas die weten hoe ze de aandacht van de wereldbevolking moeten trekken, poseren in alle kalmte, maar de trots en opwinding straalt uit hun diepbruine ogen.
Ook zij zitten vol spanning: het is de eerste keer dat de Zapatistas een internationale school organiseren en na een jaar van voorbereiden, leerkrachten opleiden, gastgezinnen, koks en chauffeurs zoeken, is het dan eindelijk zo ver.
De studenten nestelen zich in een honderdtal kleine trucks, pick-ups en bestelwagens, terwijl hun trekrugzakken in een vrachtwagen verdwijnen.
De eerste les? De talrijke snelheidsdrempels op de Mexicaanse wegen zijn hel als je in een met zeil overdekte pick-up, op een houten plank zit.
Gelukkig slijten de uren als sneeuw voor de zon onder de even talrijke verhalen van een Mexicaanse anarchiste, twee Braziliaanse filosofiestudenten, een veertigjarige en werkloze Mexicaanse, een Mexicaans staatsambtenaar, een Chileens spraakwaterval, een lesbisch koppel uit Oostenrijk, een Colombiaan die zijn oorlogsgebied is ontvlucht, een Itialiaanse NGO-medewerker en twee hispanics uit de Verenigde Staten.
De spanning is te snijden: zal het leger ons tegenhouden? Wat gebeurt er straks? En ook minder belangrijke, maar op dat moment betekenisvolle vragen circuleren: stoppen we nog aan een toilet, kunnen we nog ergens eten kopen?
Tranen en een lach
Na acht uur rijden, schokken en stoppen, arriveert onze colonne in de caracol Roberto Barrios. Het is pikdonder, 22 uur ’s avonds, we zijn moe en klauteren uit de wagen.
We moeten één lange rij vormen, er is luid geklap en geschreeuw: “Viva! Viva!”, waarna het geklap dempt en het onmiddellijk weer “Viva! Viva!” klinkt. Zo gaat het een half uurtje door en als je eindelijk de caracol nadert, begrijp je het: elke student krijgt, vooraleer hij of zij de open gemeenschapsruimte betreedt, een staande ovatie tussen twee gigantische rijen van gemaskerde vrouwen, mannen en kinderen.
Iedereen staat aan één van de vele zelfgemaakte houten bankjes en opnieuw weergalmt een daverend applaus. De studenten die uit alle windstreken naar hier zijn afgezakt, ver weg van het Mexico dat zij kennen, worden geprezen voor hun komst.
Zoveel lof, onverwachts en onbegrijpbaar – waarom moeten deze arme mensen die al zoveel ellende hebben meegemaakt ons in godsnaam bedanken? – het wordt sommige studenten wat te veel: tranen zwellen op, ze zijn muisstil, iedereen lacht en weent. Dit is een bizar emotioneel moment. En het verhaal moet nog beginnen.
In de vervolgartikels ‘De Zapatista-school: een sterk staaltje van democratie’. In deel II en deel III leggen we de contrasten bloot tussen de democratie van het Zapatismo en die van de Belgische samenleving.
Prof. Richard Stahler-Sholk van het departement Politieke Wetenschappen van de Universiteit van Michigan, Mexicaanse marktkramer Chrisstian Villicaña en Duitse arts Lothar Müller delen hun conclusies na hun deelname aan de school ‘Vrijheid volgens de Zaptistas’.
