Eind november 2019, studentenvereniging KVHV Gent nodigt Jeff Hoeyberghs uit voor een lezing. Tijdens die lezing worden er opvallende opmerkingen over vrouwen gedaan. Uiteindelijk vinden zijn uitspraken hun weg tot bij de media. Een jaar eerder zagen we ook al controversiële uitspraken opduiken. In geheime online chatgroepen gaven leden van Schild & Vrienden duidelijk hun mening over onder andere vrouwen en migranten. In de Panoreportage die hierover gemaakt werd, was te zien wie de leden binnen de conservatieve jongerenbeweging zijn en waar zij voor staan. Dries Van Langenhove bleek oprichter en boegbeeld van de beweging te zijn.

Wij, drie vrouwen, vinden de uitspraken erg vrouwonvriendelijk. Ze raken ons. In beide gevallen kwamen de uitspraken uit rechtse studentenmilieus. Het zette ons aan het denken. We kwamen uit bij de volgende onderzoeksvraag: Beïnvloeden rechtse ideologieën hoe Vlaamse studenten kijken naar het beeld van de vrouw in de samenleving? We zetten de Vlaamse student en zijn mening in de kijker.

Bron: Readymag

TRADITIONELE BEELDVORMING

Rechtse studenten over het beeld van de vrouw

De opmerkingen over vrouwen kwamen uit rechtse kringen, daarom vroegen we aan rechtse studenten hoe zij denken over de rol van de vrouw. We contacteerden verschillende studentenverenigingen in de grootste studentensteden van Vlaanderen: KVHV Leuven, KVHV Antwerpen, KVHV Brussel en NSV! Gent. KVHV Gent, de studentenvereniging die de lezing van Jeff Hoeyberghs organiseerde en waaruit Schild & Vrienden is ontstaan, wilde ons jammer genoeg niet te woord staan. We vroegen de studenten naar hun mening.

Beweeg over de kaart te vinden via deze link, om te ontdekken wat de studenten te vertellen hebben.

Nog steeds aanwezig

“Er zijn nog steeds verschillende elementen uit het verleden heel sterk aanwezig in de huidige samenleving. De traditionele beeldvorming van vrouwen is er daar één van”, zegt socioloog Abram De Swaan. Ook studente burgerlijk ingenieur, Anka Van de Walle, merkt dit op.

Stereotypering van vrouwen is hardnekkig, want vrouwen concentreerden zich 10.000 jaar lang voornamelijk op het gezin” – Abram De Swaan, socioloog. (1)

We mogen niet veralgemenen

Kunnen we zeggen dat rechtse studenten terug willen naar dat traditionele beeld van de vrouw? Neen, uit verschillende interviews blijkt dat slechts een klein segment radicaler denkt. “Dat segment is niet representatief voor de hele studentenpopulatie”, zegt Julie Van Garsse. “Ik denk dat de meeste studenten een heel progressief en geëmancipeerd vrouwbeeld hebben. Feit is dat een kleine groep daar anders over denkt en veel in de media komt.” (2)

We moeten ook nog een andere nuance aanbrengen. We mogen er niet van uit gaan dat alle vrouwen die thuis blijven voor hun kinderen of voor het huishouden, dit doen omdat ze terug willen naar dat traditionele beeld.

“Het is veel te complex om te zeggen dat een vrouw die kiest om voor de kinderen te zorgen, teruggrijpt naar oude stereotypen” – Katrien Bruggeman, Stafmedewerkster Vrouwenraad. (3)

Sommige vrouwen hebben geen andere keuze. “Bijvoorbeeld bij laaggeschoolden zie je heel vaak dat het de moeite niet loont om te gaan werken, omdat de lonen zodanig laag zijn. Als ze met dat loon bijvoorbeeld de kinderopvang moeten betalen, een auto of een abonnement voor het openbaar vervoer moeten kopen, geven ze meer uit. Dan kiest men meestal om één iemand van het gezin te laten werken en één iemand thuis te laten blijven om op de kinderen te passen. Die laatste is dan meestal de vrouw”, zegt Katrien Bruggeman, stafmedewerkster van de Vrouwenraad.

WELKE FACTOREN SPELEN EEN ROL?

Uit onze interviews bleek dat er verschillende factoren meespelen bij de beeldvorming rond de rol van de vrouw in de samenleving. Hieronder bespreken we drie factoren die het meeste aan bod kwamen: opvoeding, emancipatie van de vrouw en politiek rechts.

Opvoeding

Hoe we ergens naar kijken en hoe we nadenken over bepaalde zaken, wordt grotendeels bepaald door onze opvoeding. Julie Van Garsse van Zij-kant vzw: “Rolpatronen komen vanuit verschillende kanalen op ons af. Het zijn zaken die je voor een deel meekrijgt van bij de geboorte. De denkbeelden en ideeën van de ouders sijpelen door in de opvoeding. Ook het onderwijs en de sociale omgeving hebben een invloed op hoe mensen kijken naar gender en gendergelijkheid. Dat bepaalt allemaal mee het overeind blijven van die stereotypen en rolpatronen.”

Emancipatie van de vrouw

Klik op deze link om door de tijdslijn van de vrouwenemancipatie te scrollen.

Voornamelijk jonge mannen vinden aanhang bij rechtse groeperingen. Antropoloog Jonas Slaats, verklaart dit als volgt: “Het is natuurlijk zo dat rechts en extreemrechts in grote mate op de thema’s migratie en islamofobie scoren, maar we mogen niet vergeten dat er een zekere onderstroom is. Voor velen is de grootste pullfactor, de aantrekkingskracht, om van extreemrechtse groeperingen deel uit te maken, het antifeminisme. Voornamelijk gaat het over frustraties bij mannelijke adolescenten. Door de emancipatie krijgen vrouwen meer rechten en dat zint sommigen blijkbaar niet.”

“Voor velen is de grootste pullfactor om van extreemrechtse groeperingen deel uit te maken, het antifeminisme” – Jonas Slaats, antropoloog (4)

Politiek rechts

Groeiende populariteit

Als we de verkiezingsuitslagen van 2019 bekijken, zien we duidelijk dat rechtse partijen aan populariteit winnen. Vlaams Belang ging er met een grote sprong op vooruit en behaalde 18,5% van de stemmen in het Vlaams Parlement. Vlaams Belang, N-VA en CD&V worden tot de eerder conservatieve politieke partijen gerekend. Samen zijn ze goed voor zo’n 58,7% van de Vlaamse stemmen. Kwantitatief gezien kunnen we zeggen dat die conservatieve partijen de bovenstroom van Vlaanderen zijn.

(Barbara Pas, te zien in deze video, was nationaal voorzitter van Vlaams Belang Jongeren. Vandaag is ze nationaal ondervoorzitter voor Vlaams Belang en fractieleider in de Kamer van volksvertegenwoordigers.)

Julie Van Garsse van Zij-kant vzw: “We leven in een angstaanjagende wereld, denk maar aan de klimaatverandering, vluchtelingenstroom, pandemie,… Ik heb het gevoel dat jongeren in die  traditionele rolpatronen een zekere houvast vinden. Dit vanuit de gedachte: vroeger was alles beter. In een gestructureerde, stereotiepe wereld is alles namelijk duidelijk en heeft iedereen zijn plaats.”

Sociale Media

Sociale media is een belangrijk kanaal voor elke politieke partij om ook het jonge kiespubliek te bereiken. Vooral Vlaams Belang en N-VA hebben dit goed begrepen. Ze verspreiden hun boodschap via onder andere Facebook, Instagram en zelfs TikTok. Uit cijfers die het Amerikaanse bedrijf Facebook bekend maakte, blijkt dat Vlaams Belang tussen maart en november 2019 ongeveer 1,2 miljoen euro uitgaf aan advertenties op Facebook. Dat is de helft van de totale uitgaven van alle Vlaamse partijen samen.

Bron: https://readymag.com/ahsjournalistiek/1927826/6/

“Voor ons is het een geschenk uit de hemel dat sociale media bestaan. Zo kunnen wij rechtstreeks communiceren met de kiezer, zonder dat de pers onze woorden verdraait of onze boodschap helemaal niet wil brengen”, zegt Barbara Pas, Kamer-fractieleider van Vlaams Belang. Het resultaat van die campagnes op sociale media is duidelijk te zien. Uit een studie die het onderzoeksbureau iVox deed, blijkt dat 30% van de Vlaams Belang-kiezers jonger is dan 34 jaar. Daarnaast heeft de partij de meeste mannelijke kiezers, met 53%.

Politiek rechts over het beeld van de vrouw

“Feit is dat Vlaams Belang een heel traditioneel en patriarchaal wereldbeeld heeft” – Julie Van Garsse, stafmedewerkster Zij-kant vzw

“Vlaams Belang wil de dag van vandaag terug naar het beeld waarbij de vrouw aan de haard behoort en waarbij de man gaat werken. Dat is onomwonden hun ideologie”, zegt Julie Van Garsse. Fractieleider Barbara Pas weerlegt dit: “We kennen de vooroordelen dat er zogezegd in ons programma stond dat we de vrouw aan de haard willen. Maar dit zijn hersenspinsels van de media en tegenstanders. Die vooroordelen komen door een standpunt waar Vlaams Belang tot op heden achter staat. We zouden graag een ouder, man of vrouw, tijdelijk halftijds een opvoedersloon willen geven. Zo kunnen we garanderen dat gezinnen voldoende tijd voor hun kinderen kunnen vrijmaken, indien zij dat wensen. Standpunten die de gelijkwaardigheid tussen man of vrouw zouden aantasten, hebben nooit in ons programma gestaan.”

Islamofoob klimaat

“Vlaams Belang instrumentaliseert een vorm van gelijkekansendiscours om zo bepaalde groepen te kunnen uitsluiten”, zegt Petra Meier, politicologe UAntwerpen. Het gaat hier om allochtone mannen, vooral van islamitische origine die zogezegd onze autochtone vrouwen lastigvallen. “Op die manier creëren ze een splitsing tussen wij, een geëmancipeerde en moderne Vlaamse samenleving en zij, vrouwonvriendelijke allochtonen. Zo doet de partij alsof ze enorm begaan is met de feministische agenda. De vraag is wat Vlaams Belang uiteindelijk zou doen als dat werkelijk haar bevoegdheid zou zijn.” (5)

Rechts klinkt luider

U vraagt zich misschien af hoe het komt dat een klein segment binnen de samenleving toch zo opvalt en aanwezig is. Ook hier spelen verschillende factoren een rol die elkaar beïnvloeden.

Aan de rechtse kant van het politieke spectrum heb je spilfiguren zoals bijvoorbeeld Tom Van Grieken en Dries Van Langenhove. Zij doen regelmatig straffe, spraakmakende uitspraken waarmee ze in de media komen. De manier waarop ze dingen verkondigen, valt veel harder op. De groep van rechtse studenten die het met hen eens is, neemt die strategie over.

Humor of waarheid

Zijn de uitspraken die spilfiguren in het rechtse spectrum doen om te lachen of zien zij daar toch enige vorm van waarheid in?

Volgens socioloog Abram De Swaan kan dit eerder gezien worden als kroegpraat: “Je moet zo’n uitspraken niet te serieus nemen. In die rechtse bewegingen is het een stijlfiguur geworden. Men meent niet helemaal wat men zegt.” Julie Van Garsse van de vrouwenorganisatie Zij-kant vzw, ziet het toch wat anders: “Ik zou heel graag akkoord gaan met het feit dat zo’n uitspraken enkel gedaan worden om te choqueren. Maar ik vrees dat dat niet waar is. Ik heb het gevoel dat ze echt menen wat ze zeggen en doordrongen zijn van zo’n seksistisch wereldbeeld. Ik vrees dat zij echt vinden dat de vrouw aan de haard behoort.”

Conclusie

Beïnvloeden rechtse ideologieën hoe Vlaamse studenten kijken naar het beeld van de vrouw in de samenleving? Wij kunnen hier geen éénduidig antwoord op geven. Er spelen meerdere factoren een rol. Bovendien vonden we naast enkele artikels en opiniestukken geen diepgaand onderzoek dat hierop een concreet antwoord biedt. Wat we wel kunnen doen, is onze bevindingen schetsen.

Er zijn drie factoren die bij interviews meermaals aan bod kwamen. Opvoeding, de emancipatie van de vrouw en politiek rechts, die kunnen een invloed hebben op hoe studenten dat beeld van de vrouw invullen.

Wat opviel is dat duidelijkheid, vertrouwen en zekerheid voor jongeren belangrijk zijn. Zo vertelde een van onze interviewees dat jongeren geen vertrouwen meer hebben in de politieke leiders. Duidelijkheid is iets wat veel jongeren in een partij als Vlaams Belang wel lijken terug te vinden. Dat deden de verkiezingsresultaten van 2019 ook uitschijnen, zo’n 30% van hun kiezers is jonger dan 34 jaar. Vlaams Belang behoort tot de conservatieve partijen in Vlaanderen. Conservatieve partijen hechten veel belang aan het gezin en de familie, waarin de traditionele rolpatronen nog regelmatig aanwezig zijn. Man en vrouw gaan beiden werken, maar de vrouw neemt nog steeds de huishoudelijke taken op zich. Het lijkt alsof er onder studenten opnieuw sympathieën naar boven komen voor dat traditionele beeld van de vrouw. Die sympathieën leken vooral voor te komen in rechtse studentenmilieus.

We ondervonden dat slechts een klein segment radicaal denkt over het beeld van de vrouw. Een segment dat de laatste jaren harder opvalt en zich aan rechtse zijde bevindt. Rechts klinkt luider. De rechtste zijde heeft heel wat spilfiguren die niet vies zijn van radicale en controversiële uitspraken, al dan niet over het vrouwbeeld. Sociale media zijn een handig hulpmiddel om hun mening de wereld in te sturen, zonder dat de traditionele media hun boodschap verdraaien. Bovendien bereiken de spilfiguren binnen politiek rechts  veel jongeren die op hun beurt dezelfde strategie gaan toepassen. Jongeren beïnvloeden elkaar ook onderling. Doen ze de uitspraken eerder ter provocatie of staan ze er echt achter? Daarover is nog veel discussie.

Maar zoals u in de onderzoeksvraag kon lezen, gaat het over het beeld dat de Vlaamse student heeft. Mannen en vrouwen hebben gelijke rechten. Kunnen we dan nog verwachten dat de vrouw thuisblijft en voor het huishouden en de kinderen zorgt? Neen, we zijn opgelucht dat slechts een klein segment zo denkt. De meerderheid van de Vlaamse studenten vindt dat de vrouw steeds de vrijheid moet hebben om haar eigen keuzes te maken.

Notes:

(1) Abram De Swaan is een Nederlandse socioloog. Van 2000 tot 2007 was De Swaan hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. In 2019 kwam zijn boek uit: ‘Tegen de vrouwen: de wereldwijde strijd van rechtsisten en jihadisten tegen de emancipatie’.

(2) Julie Van Garsse is stafmedewerkster bij Zij-kant vzw. Het is een sociaal-culturele beweging die gespecialiseerd is in gender en gelijke kansen voor man en vrouw.

(3) Katrien Bruggeman is stafmedewerkster bij de Vrouwenraad, een overkoepelende organisatie voor verenigingen die werken aan gelijke kansen voor vrouwen en mannen binnen een multiculturele samenleving. Ze komen op voor gelijke rechten en kansen voor alle vrouwen en mannen.

(4) Jonas Slaats is auteur en activist. Hij studeerde antropologie, filosofie en theologie. Hij is stafmedewerker bij Kif Kif, een interculturele beweging die strijdt voor gelijkheid en tegen racisme.

(5) Petra Meier is hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Antwerpen. Daarnaast is ze decaan van de faculteit sociale wetenschappen.

Anouck Blondé, Hanna Deweirdt en Jelena Van Nuffel zijn studenten journalistiek aan de Arteveldehogeschool Gent en schreven deze productie als hun bachelorproef.

Deze productie is ook gepubliceerd op Readymag.