Welkom iedereen. Mijn naam is Fatih De Vos, en ik ben een Gentenaar, socioloog, jeugdwerker en rapper. Maar het gaat hier uiteraard niet over mij.

We zijn in 2023, in een gedigitaliseerde wereld van algoritmes en bubbels, waar de meest extreme meningen vaak de hoogste wind vangen. Waar velen denken in zwart-witte kampen, woke of niet woke, racistisch of antiracistisch, links of rechts, progressief of conservatief. Maar is de wereld wel zo zwart-wit?

Ik zie veel mensen verhitte discussies voeren, zowel online als in real life, en vaak denk ik: “jullie zijn helemaal geen dialoog aan het voeren, jullie wisselen monologen uit zonder effectief te luisteren naar elkaar.” Ook ik heb mij daar al aan bezondigd, ook al probeer ik dat nu heel actief te vermijden.

Het getuigt niet van moed als je anderen de grond wil inboren met jouw absolute wijsheid

Het moet soms schuren, soms heb je sterke, zogezegde radicale stemmen nodig die met elkaar in dialoog treden om het grijs te kunnen ontwaren in een wereld die zwart-wit wordt gesteld. We moeten sterke meningen zeker niet schuwen. De enige voorwaarde is dat we proberen zorgen om opnieuw echt in dialoog te treden met elkaar. Hegel zou het these en antithese noemen, om tot synthese te komen. Ik noem het gewoon gezond menselijk verstand.

Want zeg mij eerlijk, hoeveel mensen zijn jullie de laatste jaren al tegengekomen die in een of andere Facebook-discussie na heel veel heen-en-weer gepalaver plots zeggen: “ik snap wat je bedoelt”, of “ik hoor wat je zegt”, en “misschien heb je wel een punt”? Ik kan ze op 2 vingers tellen.

De meeste mensen willen gewoon hun gal spuwen vanuit een eigen vermeend monopolie op de waarheid, zonder daarbij te beseffen dat zo een monopolie meestal niet bestaat. De waarheid behoort niet toe aan één persoon, of aan één groep, en is zeker geen vaststaand gegeven.

De waarheid is een continue proces dat we collectief moeten blijven construeren, vormgeven, door zoveel mogelijk stemmen in acht te nemen, door onze oren en ogen te blijven openen, en te beseffen dat geen sterveling kan claimen de absolute waarheid in pacht te hebben. We moeten blijven bijleren, blijven onszelf openstellen voor nieuwe inzichten in een continue veranderende wereld.

Socrates stelde destijds – volgens mij terecht – ik weet dat ik niks weet. Hoewel velen in onze samenleving vandaag de dag zich trots op de borst kloppen dat de oude, wijze Grieken aan de grondslag liggen van onze Westerse normen en waarden, merk ik toch dat dat een Griekse wijsheid is die aan diezelfde mensen vaak is voorbijgegaan. Weten dat je niks weet. Onbevangen kunnen luisteren, zonder je je eigen visie daarbij weg te cijferen.

Uiteraard hebben we recht om onze mening uit te drukken, en moeten we dat blijven doen. Alleen vind ik de manier waarop dat gebeurt vandaag de dag, vaak destructief in plaats van constructief. Ik zou het zelfs zelfdestructief durven noemen. Want van zodra je van jezelf denkt dat je genoeg weet om jouw monopolie op een absoluut gelijk te kunnen vastpinnen in de aarde, ben je bergaf aan het gaan, en begeef je je op een hellend vlak.

Wees niet alleen maar een schreeuwer, leer luisteren, durf twijfelen

Het is het moment waarop velen hun ogen en oren sluiten voor andere, nieuwe, soms tegendraadse inzichten. Het getuigt niet van moed als je anderen de grond wil inboren met jouw absolute wijsheid.

Het getuigt voor mij vooral van moed als je je eigen mening uitdrukt zonder blad voor je mond, maar tegelijk een constructieve, open houding aan te nemen waarbij je bereid bent om je visie te blijven bijschaven door te luisteren naar de “ander”, die misschien niet over alles hetzelfde denkt. Wees niet alleen maar een schreeuwer, leer luisteren, durf twijfelen. Ik geef even een concreet voorbeeld met een raptekst die ik op een dag schreef over racisme:

Wat is uw definitie van een allochtoon?
Hoeveel generaties van ons moeten
Nog in Vlaanderen geboren worden
Voor we deel uitmaken van dit land?
Of is dat enkel als Lukaku scoort?/
Wat is uw definitie van geïntegreerd
Als geassimileerden worden vermoord op studentendopen?
Als Franky van het Vlaams Belang op HLN.BE
geen woord kan schrijven zonder taalfouten?/
Wat is uw definitie van democratie?
Een kwart van de bevolking stemt nazi’s in het parlement
Psychopaten als Van Langenhove lopen rond
Een losgeslagen flik doodt weer een kind, en wast de handen schoon/
Wat is uw definitie van uw waarden en uw normen?
Zonder moslims had ge nooit van d’Oude Grieken g’hoord
Zonder Arabieren nooit een renaissance
L’ego humain est dirigé par son ignorance/

Maar dan, mijn onzekere zelf eeuwig in vraag stellend, had ik een andere dag waarop ik deze tekst aan het herlezen was, en dacht: waar ben ik mee bezig? Waarom bezondig ik mij aan hetzelfde als velen, door alleen maar met het boze vingertje te wijzen vanuit een slachtofferrol?

Waarom spreek ik over “hen”, alsof zij “de ander” zijn? Zij, dat zijn de lieve, warme Georgettes, Jean-Pierres, Katinka’s en Angelo’s waar ik mijn jeugd mee heb beleefd in’t Rabot. Zij, in dezelfde liften en dezelfde trappen als mij zich begevend langs dezelfde gangen, naar dezelfde voordeuren waarachter hetzelfde aantal kamers lag op dezelfde oppervlakte.

Zij, dat zijn wij

Zij, die stemden op een partij die parasiteerde op de frustratie en de angst voor een voor velen veel te snel veranderende wereld. Zij, die net als ons het met kruimels moesten zien te rooien, en keken en luisterden naar degenen die zwommen in brood, en ons dicteerden hoe we moesten leven en waar we recht op hadden.

Zij, met dezelfde hoop en wensen voor zichzelf, hun kinderen, hun kleinkinderen. Zij, die voelen, ruiken, horen, smaken, zien, rouwen, vieren, verliezen, verleiden, liegen, treuren, tieren, dromen, zoals wij.

Zij, dat zijn wij. Wij, die vaak voor een groot stuk aan het preken zijn voor eigen kerk, ook al moeten we dat blijven doen. Want uiteraard mag fascisme niet langer genormaliseerd worden door neonazisten ongegeneerd in onze parlementen, tv-studio’s, algoritmes en auditoria toe te blijven laten.

In de naam van het recht op de vrije mening, zoals om het even welke extremist die om het even welk heilig goed misbruikt. Het is vanzelfsprekend dat we ons daar boos om maken, en onze pijlen richten op de opportunistische, toxische volksmenners en op al hetgeen ons verdeelt en beheerst in een sociaal gestratificeerd systeem.

Maar die pijlen juist blijven richten, dat is iets wat ik mijzelf steeds ga moeten inprenten. Pick your battles, Fatih. En wees vooral ook een beetje Cupido.

Want terwijl ik enerzijds volhard in die terechte boosheid, vraag ik mij tegelijk vooral af: hoeveel Georgettes, Jean-Pierres, Katinka’s en Angelo’s ga ik ooit kunnen overtuigen van een discours van liefde, eenheid en verbondenheid, als ik alleen maar in het wild schiet met mijn eigen negativiteit, gebaseerd op mijn eigen vermeend monopolie op een absoluut gelijk, zonder positief tegenwicht aan het andere eind?

Pick your battles, Fatih. En wees vooral ook een beetje Cupido

Ik kan geen gesprek voeren als ik niet wil luisteren, ik kan geen hand reiken aan de mensen die ik daarvoor met diezelfde hand een klets rond de oren heb proberen draaien door hen “hen” te noemen. En dat zijn dan van die dagen waarop ik rapteksten zoals deze schrijf:

Wat wordt er nu verwacht van mij?
Dat ik u in een hoop rijmen in ik-vorm ga vertellen
Dat ik niet egoïstisch ben?
Moet ik moralistisch zijn,
Geloven dat mijn pluim een tegenwicht kan
bieden aan de penstrook van de minister?/
De macht van ‘t monetair systeem, de kogels van de militair?
Fasco’s nemen over, zeg mij wat hebben we ‘t meeste nodig?
Lessen uit een raptekst of die uit de geschiedenis?
De koers of de Kampioenen zijn niet het enige dat cyclisch is/
Nee, ik heb genoeg verteld, ‘t is nu geen kwestie meer van praten
Maar van doen en zelf goedmaken wat ik heb nagelaten
Meer naar mijn moeder gaan, zeggen dat ik haar graag zie
Want als ik dat tegen haar niet kan heeft al hetgeen ik hiervoor zei geen enkele waarde/
Ik kreeg een polsband bij geboorte, maar pas nu valt mijn frank
Dat ik een artiestenpas gewonnen had voor een narcistenfestival
Hoe kunnen we zo dom blijven, als zelfs planten snappen
Dat ze beter groeien als ze onderling verbonden zijn?/

Veel groeten,

Fatih