Joren Vermeersch pleit in De Standaard om de overwinning op het nazisme op 8 mei te herdenken. Dat is een goede zaak. Hij pleit er voor om dat sereen te doen, ook dat is een goede zaak. Maar dan gaat Vermeersch compleet uit de bocht.

Als het van Vermeersch afhangt zijn PVDA’ers, en wellicht ook andere marxisten, socialisten en vakbonders, niet welkom op zo’n herdenking. Dat is ‘politieke recuperatie’ en ‘onrespectvol’, zo zegt de ideoloog van de N-VA, waarna hij vol misprijzen verder gaat over de rol van de communistische partij (KPB) in het verzet.

Al jarenlang ga ik op 8 mei naar Breendonk, in alle sereniteit, om een roos neer te leggen aan het monument. Dat zal ik blijven doen, wat heren als Vermeersch ook mogen schrijven.

Ik zal dat doen uit respect voor alle verzetslieden die het leven lieten in Breendonk. In herinnering van alle slachtoffers van het misdadige nazisme. Als eerbetoon ook voor ‘de partij van de gefusilleerden’, de KPB, die een ontzettend grote tol heeft betaald in het verzet tegen het fascisme, net zoals in Duitsland, Italië, Frankrijk, Spanje.

Natuurlijk was het verzet veel breder dan het Onafhankelijkheidsfront en de Gewapende Partizanen, niemand die dat ontkent. Maar van dat gegeven vertrekken om de rol en de erfenis van het communistisch verzet te bezoedelen, dat is meer dan een brug te ver.

Vermeersch wil niet liever dan het linkse, syndicalistische en communistische deel van het verzet uitgommen

Volgens Joren Vermeersch, is mijn aanwezigheid op de 8-mei-herdenking in Breendonk ‘onrespectvol’. Van op zijn moral high ground wil Vermeersch bepalen wie wel of niet welkom zou zijn op die herdenking. En wil hij niets liever dan het linkse, het syndicalistische en communistische deel van het verzet uitgommen.

Daarin zal hij nooit slagen, daarvoor zijn de feiten te hardnekkig, en de doden te levend.

Zoals Fons Wolles, een van de stichters van de KPB in Borgerhout. Ik woon vandaag in het huis van zijn zoon, Jos, die jammer genoeg vorig jaar overleed. Zijn papa, Fons, is meteen actief in het verzet, net zoals zo veel communisten. Hij verspreidt de clandestiene pers en vervoert springstoffen voor het verzet.

Jos is 6 jaar oud, wanneer zijn papa voor zijn ogen van zijn bed wordt gelicht door de Sicherheitsdienst, op de ochtend van 22 juni 1941 toen duizenden communisten door de nazi’s werden opgepakt. Fons zou nooit meer thuis komen.

Hij wordt eerst naar de Begijnenstraat in Antwerpen gevoerd, en schrijft daar zijn laatste brief aan zijn vrouw Maria. Die ligt hier naast mij. De brief sluit af met de woorden: “nu liefste Maria, vele kussen voor u en Joske”. Ondertekend: “Fons”.

Fons wordt op 22 september naar het concentratiekamp KZ Neuengamme gedeporteerd. In Neuengamme is dan ook net Julien Lahaut aangekomen, de vurige Luikse communist die na de oorlog voorzitter van de KPB zou worden. Lahaut was gearresteerd en naar Hoei overgebracht, en van Hoei naar Neuengamme gedeporteerd.

Bob Claessens schrijft daar nadien over: “Lahaut hield zich recht, was kalm, zijn hoofd was verbonden, op zijn gelaat tekende zich een glimlach af. En toen keek hij naar de kameraden van Breendonk. Die waren er veel slechter aan toe dan degenen die van Hoei kwamen. Zij werden sedert drie maanden uitgehongerd. Zij hadden zonder water, zonder voedsel gereisd.

Borremans woog nog 39,5 kilogram. En Lahaut zei: ‘Verdomd, hoe ziet gij er uit! Vooruit, kameraden, wij gaan hen ons voedsel geven’. Hij opende zijn valies en verdeelde wat hij had. Zijn voorbeeld werd door allen gevolgd. Het werd een stormloop die de SS uiteenjoegen met de knoet.

Maar de gevangenen van Breendonk bemachtigden toch, de ene een boterham, de andere een stuk suiker.” Een stukje suiker, een stukje communistische solidariteit, een stukje hoop.

Maar Fons komt snel om het leven, en overlijdt op 26 oktober 1941, nauwelijks een maand na zijn aankomst in Neuengamme. De officiële doodsoorzaak luidt “Versagen van Herz- und Kreislaauf bei Magen und Darmkatarrh” (falen van hart en bloedsomloop bij maag- en darmcatarre).

Marie-Hélène Ska (Algemeen Secretaris ACV, links), Holocaustoverlever Simon Gronowski, Thierry Bodson (Voorzitter ABVV, rechts) op de herdenking van 8 mei in Breendonk

Maar volgens getuigen werd de papa van Jos “terechtgesteld door opknoping” door het terreurregime van de SS. Jos was toen net 6 jaar geworden. “Ik herinner me hoe mijn grootmoeder de brief voorlas over zijn overlijden, en de hele tijd aan het huilen was”, zei Jos me.

Maria, de mama van Jos, was ook bij de gewapende weerstand. Na haar overlijden in 1997 is Jos aan het werk getogen om de vergeten geschiedenis van zijn vader te schrijven. Communisten zoals Fernand Minnaert, Rik Van Aerschot, Albert De Coninck, Fons Wolfs en Leo Michielsen hebben hem geholpen.

Jos heeft alles netjes in mapjes gesorteerd, ordelijk en overzichtelijk. Hier liggen stapels keurig getypte brieven, van Maria en van Jos, om allerlei instanties te verzoeken erkenning te geven aan het leven van Fons Wolles. De brief van Maria aan het ministerie van Binnenlandse Zaken om te verzoeken het lichaam van Fons naar België te repatriëren, en een plaats te laten krijgen op het Schoonselhof.

Jos was 12 jaar toen zijn papa eindelijk een grafsteen als erkend weerstander en politiek gevangene kreeg op het militair erepark van het Schoonselhof.

Na de oorlog ontmoet de kleine Jos in de Volksjeugd Catherine Salamon, Caby, die de liefde van zijn leven zal worden. Caby was nauwelijks 5 jaar toen de nazi-bezetting begon, en heeft als Joods meisje de hele oorlog ondergedoken geleefd op verschillende adressen in Antwerpen. Hoe lang heeft het geduurd om Caby te doen erkennen als Joods oorlogsslachtoffer en Joodse onderduiker?

Hier liggen verklaringen van de families uit de Gitschotellei, de Meeuwenhoflei en de Lange Lobroekstraat die Caby als kind onderdak hebben verschaft. Hoeveel treinritten heeft Jos zorgvuldig gepland om bij allerlei instanties op de deur te kloppen om recht te doen geschieden?

De weerstand tegen het fascisme heeft in ons land nooit de plaats gekregen die het verdient

Voor elke centimeter erkenning hebben mensen als Jos moeten vechten. De weerstand tegen het fascisme, en met name de communistische weerstand en de partizanen, hebben in ons land nooit de plaats gekregen die ze verdienen.

Ik ga naar Breendonk om alle verzetslui, van welke strekking ook, te herdenken. Maar niemand zal mij ooit tegenhouden om naar Breendonk te blijven gaan om mensen als Fons Wolles te eren, die duizenden anderen van het Onafhankelijkheidsfront, en elke druppel zweet en arbeid te eren die hun nabestaanden – zoals Jos Wolles en Caby – hebben moeten doen om het verzet te erkennen.

Fons Wolles Presente!

Peter Mertens is parlementslid en algemeen secretaris van PVDA.