Gehuld in rode gewaden en een witte kap verschijnen 40 vrouwen, kandidaten, mandatarissen van Groen op het Albertinaplein in Brussel. Met deze kleding verwijzen zij naar de serie The Handmaid’s Tale, waarmee ze aandacht willen vragen voor vrouwenrechten die volgens hen onder druk staan tijdens deze verkiezingen, nu extreemrechts in opkomst lijkt.

Onder de in het rood geklede vrouwen was ook Groen-covoorzitster Nadia Naji: “Overal waar extreemrechts aan de macht komt, gaan vrouwenrechten erop achteruit”, stelt Naji in hun persbericht. “Als het van hen afhangt, ben je niet langer baas over je eigen lichaam, of je eigen hoofd.”

“Het kan snel gaan. Als vrijheden in het gedrang komen, zijn vrouwenrechten vaak het eerste die in het vizier komen. In sommige staten van de Verenigde Staten bestaat het recht op abortus niet meer. Wie had dat gedacht? Dat is de realiteit.”

Extreemrechts en vrouwenrechten

Niet alleen in Amerika wordt er aan vrouwenrechten gesleuteld en het recht op abortus teruggedraaid. Zo herinneren we ons ook de inmiddels weggestemde extreemrechtse regering in Polen, die vrouwen het recht op abortus ontnam.

In andere landen had extreemrechts een andere tactiek. Zo werden Hongaarse vrouwen bijvoorbeeld wettelijk gedwongen eerst naar de hartslag van de foetus te luisteren, voordat de abortus uitgevoerd kon worden.

In Italië, dat te maken heeft met een epidemie van femicide, heeft de regering programma’s ter bestrijding van geweld tegen vrouwen wegbezuinigd of ernstig ingeperkt. Evenals in Spanje, waar de extreemrechtse partij Vox hetzelfde probeert te doen op regionaal niveau.

Het sprookje van extreemrechts

Zo zien we toch meer waarheid in het sprookje van Handmaid’s Tale, en meer sprookje in de waarheid van extreemrechts. Want wat hebben de verhalen van extreemrechts en sprookjes gemeen, behalve dat ze allebei verzonnen zijn? Ook sprookjes zijn oorspronkelijk bedoeld om (kinderen) levenslessen en morele waarden over te brengen, en helpen bij het doorgeven van tradities en gebruiken van generatie op generatie.

In het ‘waarheidsverhaal’ van extreemrechts worden voornamelijk ultraconservatieve waarden gearticuleerd. “Ze streven naar een terugkeer van het traditionele gezin, zijn tegen LGBTQI-gezinnen, anti-abortus en antifeminisme”, aldus Naji in een recente communicatie.

In het sprookje van extreemrechts is de vrouw verantwoordelijk voor het huishouden

In het sprookje van extreemrechts is de vrouw verantwoordelijk voor het huishouden, terwijl de man moet zorgen voor het inkomen. Volgens Naji is dit verhaal in het Hongarije van Orban al opgeschreven. Niet in een sprookjesboek, maar in de grondwet.

Op sociale media zien we hoe dit verhaal wordt doorgegeven via de ‘Trad Wife’-trend, wat staat voor traditionele huisvrouwen. Hierbij worden traditionele gezinnen ook verheerlijkt, stelt Naji.

Omvolkingstheorie

Sarah Bracke, hoogleraar Sociology of Gender and Sexuality aan de Universiteit van Amsterdam, die we een tijd terug interviewden over dit onderwerp, vertelt hoe het discours van extreemrechts over voortplanting gek genoeg verbonden is met hun discours over migratie. Dit komt samen in een vaak door extreemrechts gepredikte samenzweringstheorie over ‘omvolking’.

De omvolkingstheorie suggereert dat er opzettelijk een bevolkingsvervanging plaatsvindt, waarbij de oorspronkelijke bevolking van een land of regio wordt vervangen door een andere bevolkingsgroep, oftewel migranten.

Bracke legt uit dat het idee van omvolking, dat volgens haar weer populair aan het worden is, werd ontwikkeld door de nazi’s (Umvolkung) en een fascistisch karakter heeft. “Vanuit een feministische invalshoek is het belangrijk dat we het verband met gender en seksualiteit goed begrijpen.”

Omvolking gaat over, cru gezegd, dat er niet genoeg witte baby’s geboren worden en dat er te veel niet-witte baby’s geboren

“Want in de samenzweringstheorieën over omvolking gaat het erom, cru gezegd, dat er niet genoeg witte baby’s geboren worden en dat er te veel niet-witte baby’s geboren worden in Europa, in België, of in Vlaanderen.”

“Omvolkings-samenzweringstheorieën zijn ingegeven door nationalistische of racistische demografische angsten die zich in eerste instantie op migratie focussen, maar meteen erachter zit alles wat met voortplanting te maken heeft.”

“Want als je wil dat er meer witte baby’s komen en minder niet-witte baby’s, dan heb je het direct over de regulering van reproductie. Wie móét zich voortplanten, wie mag niet …?”

“We moeten er ons dus van bewust zijn dat een van de krachten achter het losschroeven van het recht op abortus – daar zitten ook meer moralistische en christelijke krachten achter – uit racistische hoek komt en om de (huidige) daling van de geboortecijfers van witte baby’s draait.”

Onderdrukking van vrouwen

Pogingen om vrouwen (opnieuw) te onderdrukken zijn niets nieuws onder de zon. Deze ongelijkheid en onderdrukking zitten al lange tijd verborgen in onze samenleving. Het patriarchaat heeft zich onopvallend door instituties heen geweven, verschuilt zich achter religie, of ‘het normaal’ in de woorden van extreemrechts.

Hoewel vrouwenbewegingen met hun inspanningen hebben geprobeerd dit te ‘onthullen’, doet extreemrechts nu een poging om het patriarchaat weer aan te scherpen, en goed te praten, via sprookjes.

Want nog een kenmerk van sprookjes is het stimuleren van de verbeelding en het bieden van een ontsnapping aan de alledaagse werkelijkheid. Een werkelijkheid die wellicht soms te ingewikkeld, te verborgen, of simpelweg niet pakkend genoeg is.