Zo’n veertien dagen voor de verkiezingen sloot Bart De Wever elke samenwerking met het Vlaams Belang uit. Hij kon moeilijk anders. Het tegenovergestelde zeggen zou op dat moment heel dom zijn.

Met die uitspraak probeert hij aan te geven dat een stem voor het VB geen zin heeft omdat die partij zonder N-VA toch niet kan regeren. Het zou dus een verloren stem zijn.

In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen is het een wanhopige poging van De Wever om de slechte peilingen vooralsnog te counteren en nog zoveel mogelijk twijfelende Belang-stemmers in zijn kamp binnen te rijven.

De Wever zegt dat hij het vrijwel met niets eens is met het VB, maar dat is flagrant gelogen

Maar het is zeer de vraag of hij echt meent wat hij zegt. Na de vorige verkiezingen heeft hij wekenlang onderhandeld met het Belang en in het recente verleden hebben kopstukken van zijn partij zoals Jan Jambon, Theo Francken en Jean-Marie Dedecker gezegd dat ze een regering met VB niet uitsluiten. Het zou niet de eerste leugen van BDW zijn.

De Wever zegt dat hij het vrijwel met niets eens is met het VB, maar dat is flagrant gelogen. Zijn partij heeft in de loop der jaren deze extreemrechtse partij achterna gehold, en wat nog erger is, een vruchtbare voedingsbodem gecreëerd om ze tot de grootste partij van België te laten uitgroeien.

Voedingsbodem

Vanaf het begin dat de N-VA toetrad tot de Vlaamse regering, zo’n twintig jaar geleden en tien jaar later in de federale regering, heeft de partij zich opgesteld als de meest ijverige besparingspartij, zogenaamd om ‘de begroting op orde te zetten’.

Onder hun commando zijn de publieke dienstverleningen als de post en het openbaar vervoer achteruit gegaan. Door hun afkeer van sociale woningen is een huis voor jonge mensen zo goed als onbetaalbaar geworden. Er zijn ellenlange wachttijden gekomen voor kinderopvang en opvang van volwassenen met een beperking …

Steeds minder mensen kunnen genieten van werkloosheidsuitkeringen en ook die uitkeringen gaan achteruit. Mensen worden verplicht allerhande prutsjobs aan te nemen anders worden ze naar het OCMW verbannen. De pensioenleeftijd is verhoogd en landingsbanen geschrapt. Langdurig zieken (10 procent van de beroepsbevolking) worden opgejaagd. Het aantal armen stijgt. Enzovoort.

Dit antisociaal offensief en hardvochtig beleid gaat – geheel conform de neoliberale theorie – ook gepaard met aanvallen op de vakbonden en het buitenspel zetten van het maatschappelijk middenveld.

Het welvaartsverlies en de toenemende ongelijkheid creëren bij grote delen van de bevolking onzekerheid en een gevoel van verlatenheid en onrechtvaardigheid. Omdat de gevestigde politiek er niet in gelukt is om stabiele welvaart te leveren, verliezen grote delen van de bevolking het vertrouwen in de politiek.

Ze geloven niet meer dat de samenleving hen eerlijk behandelt en daardoor stapelen haat en woede zich op.

De jarenlange besparingsmaatregelen veroorzaken schaarste in sociale voorzieningen en middelen. Dat wakkert een perverse concurrentie aan tussen mensen die erop aangewezen zijn. Het lokt de foute maar begrijpelijke vraag uit van wie er al dan niet recht op heeft. De ‘ander’ of de ‘buitenstander’ wordt dan al rap gezien als een bedreiging voor de eigen welvaart.

De afbraak van de welvaartsstaat is de ideale voedingsbodem voor extreemrechts

In heel Europa, en ook in Vlaanderen, spelen extreemrechtse partijen daar sluw op in. Gebruikmakend van het gekende zondebokmechanisme doen ze de mensen geloven dat de oorzaak van alle ellende ligt bij vluchtelingen, migranten, moslims, en in het geval van België de Walen.

Het is geen toeval dat extreemrechtse en rechts-populistische partijen in heel Europa een doorbraak gekend hebben na de grote besparingsrondes in de nasleep van de financiële crisis van 2008. De afbraak van de welvaartsstaat is de ideale voedingsbodem voor extreemrechts.

Het is deze afbraakpolitiek die van VB de grootste partij van ons land aan het maken is. In het verleden heeft de N-VA zich ontpopt als een kampioen van die afbraak en ook na de verkiezingen willen de Vlaams nationalisten het verst gaan in nieuwe bezuinigingen. Om drastisch te kunnen besparen willen ze zelfs een zakenkabinet installeren.

Als gevolg van de maatregelen die de N-VA in haar kiesprogramma voorstelt zouden de 10 procent laagste inkomens 122 euro per maand moeten inleveren en zal het armoederisico in België volgens het Planbureau stijgen van 11,2 procent nu naar ruim 13 procent. Blijkbaar volhardt de partij in de boosheid.

Als de N-VA, en in haar kielzog de Vlaamse regering, belangrijke segmenten van de bevolking in de kou laat staan, dan hoeft ze niet verbaasd te zijn dat die mensen in de ban raken van succesvolle demagogie en zelfverzekerde extreemrechtse populisten verkiezen boven gevestigde politici.

Normaliseren

De historische verantwoordelijkheid van de N-VA voor de opkomst van het Vlaams Belang beperkt zich niet tot het creëren van een vruchtbare sociaaleconomische voedingsbodem. De Wever en Co hebben ook veel bijgedragen aan de normalisering van de extreemrechtse partij.

Hierboven vermeldden we al hoe N-VA in 2019 wekenlang heeft onderhandeld met het VB voor de vorming van een Vlaamse regering en hoe verschillende kopstukken van de partij een regering met extreemrechts niet uitsluiten. Op die manier maken ze die partij salonfähig.

Door extremistische standpunten van hen over te nemen wordt het VB ‘genormaliseerd’

In het Europees parlement zit N-VA in dezelfde fractie met allesbehalve democratische partijen als PiS uit Polen en Fidesz uit Hongarije, alsook het extreemrechtse Fratelli d’Italia en haar zusterpartij VOX uit Spanje. Op Europees vlak is er in elk geval geen Chinese muur tussen de partij en extreemrechts.

Maar het gaat verder dan dat. In de hoop kiezers af te snoepen van het VB neemt N-VA heel wat standpunten van hen over. Zo heeft de N-VA in de loop van de jaren heel wat punten van het fel gecontesteerde 70-puntenplan overgenomen.

Ze pleiten o.a. voor strengere controles, beperking van de gezinshereniging, strengere voorwaarden voor nieuwkomers, verplichte inburgeringstrajecten en taalvereisten voor nieuwkomers.

Ook op vlak van law and order loopt de N-VA het VB achterna: strenge straffen voor misdrijven en een zero-tolerancebeleid voor criminele activiteiten, vooral van buitenlandse daders. Meer bevoegdheden voor politie en een strenger en effectiever justitieel beleid.

Het discours van Theo Francken is nauwelijks te onderscheiden van dat van kopstukken van het Belang.

Door dergelijke extremistische standpunten van hen over te nemen wordt het VB ‘genormaliseerd’ en krijgt de extreemrechtse partij een meer gematigd imago.

Die kopieerstrategie werkt echter niet. Jean-Marie Le Pen (vader van) zei meer dan dertig geleden al: “Mensen verkiezen het origineel boven de kopie”. De geschiedenis heeft hem gelijk gegeven. Het overnemen van een deel van hun standpunten heeft extreemrechts niet verzwakt, maar integendeel juist versterkt.

De kopieerstrategie werkt niet. “Mensen verkiezen het origineel boven de kopie”

Bovendien heeft dat achternalopen van de Vlaams nationalisten een pervers effect. Daardoor kan het VB zich nog harder opstellen, waardoor N-VA op zijn beurt uitgedaagd en verleid wordt om nog meer naar rechts op te schuiven. En zo breng je een extreemrechtse spiraal op gang. Ook hierin is N-VA een belangrijke gangmaker geweest van het Vlaams Belang.

Niet enkel N-VA

De N-VA draagt een bijzonder grote verantwoordelijkheid in de opkomst van het Vlaams Belang. Maar het is niet alleen N-VA die in dat bedje ziek is.

Ook de centrumpartijen CD&V en Open Vld én de sociaaldemocraten hebben mee gezorgd voor slechtere werkomstandigheden. Zij installeerden regels die mensen dwingen om gelijk welke job te aanvaarden, die mensen langer doen werken voor minder pensioen, die langdurig zieken en werklozen opjagen. Zij hebben toegelaten dat de woningprijzen uit de pan swingen, hebben mee de publieke dienstverlening afgebouwd, enzovoort.

Ook andere partijen hebben grote delen van hun eigen achterban verraden en hun aantrekkingskracht verspild

Door dat te doen hebben zij grote delen van hun eigen achterban verraden en hun aantrekkingskracht verspild. Of zoals Jean-Claude Juncker, christendemocraat en voormalig voorzitter van de Europese Commissie het laconiek uitdrukte: “We weten allemaal wat we moeten doen, maar we weten niet hoe we herkozen moeten worden als we het eenmaal gedaan hebben”.

Zoals blijkt uit de Stemtest zijn deze partijen de laatste jaren ook een flink eind naar rechts opgeschoven en hebben ze aspecten van het Vlaams Belang discours geheel of gedeeltelijk overgenomen.

Op die manier hebben zij mee het bedje gespreid voor nationalistisch populisme en extreemrechts.

Wat te doen?

Voortgaande op hierboven zijn er minstens twee zaken nodig om de opkomst van extreemrechts een halt te toe te roepen en terug te dringen.

Er moet iets gebeuren aan de sociaaleconomische voedingsbodem en de andere partijen moeten ophouden extreemrechts na te hollen en te normaliseren.

Als je hun verkiezingsprogramma’s erop naleest zie je dat de meeste partijen nog niet op die golflengte zitten, integendeel.

Druk van het maatschappelijk middenveld zal ongetwijfeld nodig en beslissend zijn om de juiste keuze te maken

Los van wie de verkiezingen zal winnen op 9 juni en nadien een meerderheid zal vormen, zal de allesbepalende factor van de volgende Belgische regering de door Europa opgelegde besparing zijn van 27 miljard en een – door de meeste partijen gewilde – verhoging van de defensie-uitgaven.

Als de werkende bevolking die vele miljarden zal moeten ophoesten in plaats van het te gaan halen bij de bevolkingsgroep waar het grote geld zit, dan zal dit de bestaande voedingsbodem voor extreemrechts alleen maar nog vruchtbaarder maken.

Druk van het maatschappelijk middenveld zal hier ongetwijfeld nodig en beslissend zijn om de juiste keuze te maken. Er is nog veel werk aan de winkel.

Lees ook: Wat iedereen moet weten over de opkomst van extreemrechts vandaag en in de jaren dertig

Bekijk onze videoreeks over de opkomst van extreemrechts:

Dirk Verhofstadt in videoreeks over extreemrechts