Els Keytsman, directeur van Unia, vertelt: “De genomen maatregelen en de manier waarop hierover gecommuniceerd wordt, blijven een gevoel van discriminatie en onrechtvaardigheid onder de bevolking opwekken. Dat zorgt ervoor dat de samenleving verder polariseert.”

Unia analyseerde 2.000 covidgerelateerde meldingen van burgers die de organisatie tussen 20 augustus 2020 en 20 augustus 2021 heeft gekregen. De meldingen geven een beeld van wat er leeft in de samenleving, van wat de bevolking zorgen baart of verontrust, en van de potentieel problematische situaties. Deze ‘covidmeldingen’ zijn goed voor een kwart van alle meldingen die Unia in deze periode registreerde.  

Kritisch over de vaccinatiestrategie  

Het aantal covidmeldingen nam geleidelijk toe naarmate de vaccinatiestrategie vorm kreeg en onder het grote publiek werd verspreid. Het aantal meldingen nam toe in juni 2021 toen de Europese gezondheidspas vorm kreeg, en bereikte een hoogtepunt in augustus 2021.  

1.000 van de 2000 meldingen gingen over de vaccinatiestrategie en vaccins. Voor het grootste deel was er kritiek op de dualisering van de samenleving door iemands vaccinatiestatus: wie niet gevaccineerd is, loopt risico meer beperkt te worden in de toegang tot werkgelegenheid, goederen en diensten, activiteiten en sociale contacten.  

Verplichte vaccinatie op het werk?  

Kan een werkgever niet-gevaccineerde werknemers de toegang tot het werk weigeren? Mag de werkgever werknemers naar hun vaccinatiestatus vragen? En mogen niet-gevaccineerde kandidaat-stagiairs afgewezen worden op basis van hun vaccinatiestatus?

Veel vragen hadden betrekking op de toegang tot werkgelegenheid en stages. Unia herinnert eraan dat het niet ongewoon is om vaccinatie wettelijk verplicht te maken in sectoren waar mensen meer aan een virus worden blootgesteld (zoals voor hepatitis B en tetanus), om zowel het personeel als de personen met wie ze in contact komen te beschermen. Maar wijzen er ook op dat een werkgever deze verplichting niet zelf kan opleggen als de wet daarin niet voorziet.  

Werkgevers mogen niet-gevaccineerde werknemers ook niet automatisch aan de deur zetten, of sollicitanten niet zomaar weigeren wanneer die niet gevaccineerd zijn. Wie wegens medische redenen niet gevaccineerd kan worden, heeft recht op redelijke aanpassingen en kan dus ook niet zomaar van het werk verwijderd worden.  

Verplichte vaccinatie moet ook samengaan met een versterking van de bestaande (beschermende) maatregelen, in het belang van alle betrokken werknemers. 

Uitbreiding van Covid Safe Ticket veroorzaakt toename van meldingen  

Ook de periode na deze onderzochte tijdspanne (met augustus 2021 als einde), kan Unia niet negeren. Het Covid Safe Ticket (CST) was initieel bedoeld voor reizen en massa-evenementen, maar werd aan het eind van de zomer langzaam uitgebreid, zonder duidelijkheid over waar het zou eindigen. Deze uitbreiding leidde tot een enorme stijging van meldingen bij Unia: tussen 21 augustus en  15 oktober 2021 registreerde Unia 1.255 meldingen (bijna de helft van alle meldingen). Ook al houdt het CST niet noodzakelijkerwijze discriminatie in, de maatregelen  waartoe wordt besloten en de wijze waarop deze worden gecommuniceerd, wekken  bij de bevolking een reëel gevoel van onrechtvaardigheid op, dat de samenleving verder kan polariseren.  

“Het CST is herhaaldelijk bepleit als een instrument om de vaccinatiegraad te verhogen. Indien dit het doel was, zou een wettelijke verplichting, bijvoorbeeld voor bepaalde  beroepssectoren, de voorkeur hebben verdiend”, merkt Unia-directeur Els Keytsman op. “De autoriteiten zouden coherenter zijn geweest indien zij deze verantwoordelijkheid consequent hadden genomen. Wij zijn ons echter bewust van de  risico’s van verplichte vaccinatie. Het moet proportioneel zijn, beperkt tot het strikt noodzakelijke, en vooral inclusief. Het mag niet worden opgelegd zonder begeleidende maatregelen, om te voorkomen dat bevolkingsgroepen die in een beroepscontext al kwetsbaar of gemarginaliseerd zijn, worden uitgesloten of gestigmatiseerd. De richtlijn moet ook beperkt blijven tot de sectoren die als het meest risicovol worden beschouwd, zodat uitbreiding tot andere beroepen zonder echte rechtvaardiging wordt vermeden”.  

Unia roept op tot een breed debat met alle betrokken partijen, inclusief  maatschappelijke terreinspelers, en eindigt haar rapport met een lijst van  aandachtspunten voor een op mensenrechten gebaseerde aanpak van de gezondheidscrisis.  

Unia is een onafhankelijke openbare instelling die discriminatie bestrijdt en  gelijkheid bevordert. We streven naar een inclusieve en gelijke participatie van  iedereen in alle maatschappelijke domeinen. Bovendien waken we over de  eerbiediging van mensenrechten in België.