“Desmet claimt geen complotdenker te zijn, maar bewering dat wetenschappers angstboodschap aan bevolking opdringen komt dicht in buurt”

Het interview op De Wereld Morgen met Mattias Desmet deed ons serieus de wenkbrauwen fronsen, en niet alleen vanwege de insinuaties over "totalitaire trekken". Desmet herhaalt daar een aantal fantasieën die de ronde doen bij complotdenkers, en waar geen enkele wetenschappelijke basis voor is. Meer nog, zijn beschuldigingen impliceren grootschalige fraude met overlijdensaktes, en een internationaal falen van wetenschappers om hun eigen vakgebied correct toe te passen.

dinsdag 26 januari 2021 10:11

Spread the love

Niemand, ook virologen of politici niet, trekt de ernst van de psychologische gevolgen van deze crisis in twijfel. Er wordt continu geschipperd tussen het medisch en sociaal welzijn, en de steeds luider klinkende signalen uit alle hoeken van de maatschappij worden zeker gehoord. Het voorbije jaar heeft ook duidelijk aangetoond dat in landen waar sneller wordt ingegrepen, op langere termijn minder strenge maatregelen nodig zijn, en de sociale en economische impact ook kleiner is. Studie na studie wijst uit dat een goed draagvlak bij de bevolking hiervoor noodzakelijk is. De beweringen van Mattias Desmet in het interview door Patrick Dewals van 18 januari zouden mensen kunnen aanzetten om de ernst van het virus te minimaliseren. Daarom willen we toch reageren op een aantal uitspraken van Desmet, die vooral gebaseerd lijken op anekdotes en persoonlijke overpeinzingen in plaats van op feiten.

Hij begint al vrij vroeg in het interview met een boude bewering. Zo vertelt hij “Mocht de bevolking haar leven, en vooral haar jobs niet doodmoe geweest zijn, was er nooit een draagvlak voor de lockdown geweest.” De Universiteit Antwerpen peilt al van 17 maart naar hoe de bevolking de lockdown ervaart. Daaruit blijkt duidelijk dat tijdens de lockdown periodes het mentaal welzijn meer belast is, dat mensen een groter inkomensverlies lijden, dat ouders het meer stressvol ervaren om thuis te moeten werken met kinderen enzovoort. Uit niks blijkt dat “de bevolking” de lockdown als een rustpauze, een ademruimte zag.

Hij voegt daar direct aan toe “Tenminste niet naar aanleiding van een pandemie die in vergelijking met de historische, grote pandemieën toch wel hèèl goed meevalt.” Tot nu toe zijn er wereldwijd 2,1 miljoen doden geregistreerd, dit is 3 procent van de geregistreerde besmettingen. Omdat in vele landen de testcapaciteit ondermaats is, worden er een hoop besmettingen maar ook een hoop doden gemist. Analyses van oversterfte tonen aan dat voor 35 procent van de extra sterfgevallen geen duidelijke verklaring bestaat [1]. In de VS piekten vooral overlijdens door alzheimer, diabetes en hartfalen zeer sterk in de staten waar de meeste COVID-doden vielen. De piek in oversterfte tijdens de zomer bleek het sterkts in de staten die het snelst heropenden.

Ondertussen documenteren artsen steeds meer gevallen van “long covid“, waarbij patiënten maanden later nog steeds de gevolgen van de infectie dragen. Ook milde infecties kunnen maanden later nog steeds voor gezondheidsproblemen zorgen. Volgens onderzoek door het nationaal bureau voor statistiek in het VK rapporteert 10 procent van de geïnfecteerden symptomen 12 weken na de initiële infectie.

Ter vergelijking: polio veroorzaakt slechts in een halve percent van de gevallen verlamming, en ongeveer een vierde van die verlammingen zijn dodelijk. Toch werden ook tijdens de polio-uitbraken in de 19e en 20e eeuw strenge lokale maatregelen genomen, om verspreiding te onderdrukken. Ook al “viel het wel mee met die polio-pandemie”.

Verderop beweert hij dat de mortaliteit vrij laag is. Opnieuw geen enkele verwijzing naar studies. De IFR (infection fatality rate) van sars-cov-2 varieert (hangt heel sterk af van land tot land en van leeftijd) van < 0.01 procent tot niet minder dan 15 procent bij 85-plussers. In België stierf tijdens de eerste golf gemiddeld 1,5 procent van de gedocumenteerde gevallen (zie o.a. https://www.uhasselt.be/UH/DSI/Research/DSI-covid-19-en/Belgian-COVID-19-mortality en https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.20.20136234v2). Een uitgebreidere studie kwam uit op een sterftecijfer van 1,15 procent in westerse landen, na correctie voor het feit dat niet alle besmettingen ook gevonden worden. De kans om te sterven door COVID is dus gemiddeld dubbel zo hoog als de kans om verlamd te geraken door polio.

Bovendien stijgt het aantal doden ook naarmate een ziekte besmettelijker is, omdat je ook meer infecties krijgt. De besmettelijkheid van de Spaanse griep was een R₀ van1.4-2.8, die van COVID-19 is 2.4-3.9 (wikipedia met referenties daarin). De combinatie van hoge besmettelijkheid en redelijk hoge IFR maakt van COVID-19 wel een zeer ernstige en gevaarlijke ziekte. Dus niet iets dat wel heel erg meevalt. Momenteel zitten we in België aan een sterfte van 0.18 procent en in Nederland aan 0.08 procent van de bevolking en dit op 10 maanden en mét verregaande maatregelen. Zonder deze maatregelen was de sterfte waarschijnlijk veel hoger geweest. Uiteraard kan je dat niet bewijzen, maar zou hij dat risico hebben willen nemen?

In diezelfde paragraaf insinueert Desmet ook dat er grootschalige fraude gepleegd wordt met overlijdensaktes. Hij noemt het “een enthousiaste telling”. Als arts kan je echter niet zomaar COVID als doodsoorzaak opgeven, daar moet een goede reden voor zijn. Dat kan ook enkel als er duidelijke symptomen van COVID waren, en die symptomen ook tot de dood geleid hebben. Wat Desmet beweert, is niks anders dan de overgrote meerderheid van de artsen beschuldigen van illegale en zelfs strafbare praktijken. Een arts kan daar zijn licentie door verliezen. Waarom zou de meerderheid van onze artsen dat risico nemen?

Verderop verwijst Desmet naar andere verhalen die op internet een eigen leven zijn beginnen leiden, en steevast terug te brengen zijn tot eenzelfde patroon: “daar bestaan veel tegenstrijdigheden in de wetenschap”. Tot je de wetenschap zelf erop naslaat.

Neem nu mondmaskers: al decennia is geweten dat een mondmasker op zich geen volledige bescherming biedt tegen besmetting. Dat is ook de reden waarom verzorgend personeel bij besmettelijke ziekten zich aankleedt als halve ruimtevaarders. Het is al even lang geweten dat mondmaskers wel verspreiding tegengaan van ziekten die via de lucht worden overgedragen. Daarom dragen chirurgen een mondmasker; niet om zichzelf te beschermen, maar om hun patiënt te beschermen. Zoals onderzoek na onderzoek uitwees, is dit de reden waarom het dragen van mondmaskers de verspreiding van een infectieziekte vertraagt. [2]

De “tegenstrijdigheid” in dit verhaal ontwaar je alleen maar als je even negeert dat er een verschil is tussen infectierisico en verspreidingsrisico.

Ook bij hydroxychloroquine (HCQ) (en bij uitbreiding ivermectine en andere “mirakel”-oplossingen) loont het de moeite om te kijken naar de eigenlijke studies. In al die gevallen zie je een aantal observationele studies, waarbij een licht positief effect vermoed wordt. De overlevingskansen lijken groter voor patiënten die behandeld zijn met medicatie X of Y. Dus zelfs in die studies is het effect beperkt op zijn best. Bij die studies blijkt ook dat de behandelde en onbehandelde groep niet vergelijkbaar zijn. In de Belgische studie naar HCQ waren de behandelde patiënten jonger en gezonder dan de onbehandelde. Die studie is correct uitgevoerd en geanalyseerd, maar je kan niet met zuiver wiskundige berekeningen overlappende effecten perfect uit mekaar halen.

Daarom voeren onderzoekers altijd een gerandomiseerd dubbelblind onderzoek uit. Hierbij worden twee vergelijkbare groepen patiënten geselecteerd, waarvan 1 groep medicatie krijgt en de andere placebo. De RECOVERY- en SOLIDARITY-studies zijn twee internationale studies die zowat elke mogelijke behandeling op die manier tegen het licht houden. Uit die onderzoeken blijkt dat HCQ geen significante verbetering geeft. Je verwacht ook niet echt dat een middel tegen malaria echt zou werken tegen een virale longontsteking, maar we hebben het toch diepgaand onderzocht. Dexamethasone helpt trouwens beter de overlevingskansen te verhogen, want dat is een ontstekingsremmer. Dat hebben die onderzoeken ook aangetoond. [3]

Dan verwijst Desmet naar PCR-testen, een techniek die al minstens 20 jaar wereldwijd gebruikt wordt in de diagnostische geneeskunde. PCR werd gebruikt tijdens de SARS-epidemie in 2003. Duizenden studies evalueerden de voorbije decennia verschillende protocols voor een hele reeks verschillende ziekten. Maar als het over COVID gaat, zou al die ervaring plots overboord gesmeten zijn? [4]

Wat Zweden betreft, kunnen we kort zijn. De Zweedse overheid heeft zelf op 14 december de maatregelen terug verstrengd, omdat ze het in vergelijking met hun buurlanden heel wat slechter doen. Wie de officiële berichtgeving van de Zweedse overheid ietwat gevolgd heeft de voorbije maanden, weet dat ook.

Dan zegt hij dat studies onwaarschijnlijke fouten bevatten en geeft dan als hét voorbeeld van een “onwaarschijnlijke fout in studies”: “Zo spreekt men nog steeds, om de evolutie van het aantal besmettingen in kaart te brengen, in termen van het absolute aantal vastgestelde besmettingen”. Ten eerste zou dat geen fout zijn van een wetenschappelijke studie maar een nalatigheid in de communicatie. Maar het is ook gewoonweg niet waar. Al zeker sinds eind augustus rapporteert Sciensano, naast het aantal positieve testen, ook de positiviteitsratio. Inderdaad heeft de media dat aanvankelijk niet goed gecommuniceerd maar ze doen dat nu al wél een tijdje of ze nuanceren tenminste steeds dat er een stijging is in positieve testen, maar dat er ook meer getest wordt.

Wetenschap is niet perfect. Er worden fouten gemaakt en er wordt waarschijnlijk te weinig onderzoek gerepliceerd en ook te weinig negatieve resultaten gepubliceerd, dat klopt. Maar wetenschap is ook zelf-corrigerend. Kijk maar naar het frauduleuze onderzoek van Andrew Wakefield die beweerde dat er een verband was tussen vaccinatie en autisme: die studie werd teruggetrokken na grondige analyse. Wat Desmet doet is mensen aanleiding geven om alle wetenschappelijk onderzoek in twijfel te trekken en alleen hun eigen waarheid te zoeken op YouTube of op Facebook en alleen dat te geloven of erger nog te kersenplukken uit de wetenschappelijke literatuur om hun gelijk te krijgen. Hoewel hij zelf beweert geen complotdenker te zijn, komt zijn bewering dat de wetenschappers een angstboodschap aan de bevolking opdringen toch dicht in de buurt.

Ook beweert Desmet dat de aandacht voor collaterale schade op de achtergrond verdwijnt. Volgens ons besteedt de huidige federale overheid daar net veel aandacht en financiële middelen aan hoewel dit inderdaad nog beter zou kunnen. Maar het is niet altijd duidelijk wanneer hij over de situatie in eigen land (of Europa) of op wereldschaal praat. Inderdaad in vele landen (USA, Brazilië, veel Afrikaanse landen enz …) is er veel te weinig aandacht aan de collaterale schade maar dat is ook zo zonder de pandemie.

Dan ten slotte zijn mening over de vaccinatie. Hier beweert hij dat het vaccin niet zal leiden tot versoepeling van de maatregelen en geeft dan VK en Israël als voorbeeld. Natuurlijk absurd om nu al versoepelingen te verwachten, terwijl men nog maar pas gestart is met vaccineren. We kunnen pas 7 tot 10 dagen nadat > 70 procent van de bevolking tweemaal gevaccineerd is verwachten dat de maatregelen kunnen worden versoepeld. Dat zal dus in de meeste landen (inclusief Israël) nog wel even duren. Dat ze nu zouden verstrengen is mogelijk, maar indien dit klopt dan is dat waarschijnlijk om te voorkomen dat die eerste vaccinaties voor niets zijn geweest.

Of mensen die zich niet laten vaccineren gestigmatiseerd zullen worden, weten we niet maar het is uiteraard belangrijk dat er minimaal 70 procent van de bevolking zich laat vaccineren om een effect te hebben. Het is dus inderdaad van essentieel belang om zoveel mogelijk mensen over de streep te krijgen om zich te laten vaccineren.

Kortom, uitspraken als die van Desmet zijn ongefundeerd of misleidend en soms fout en kunnen mensen aanzetten tot onvoorzichtig gedrag en voeden de vaccinatietwijfel.

Joris Meys (biostatisticus, Bio-ingenieurswetenschappen, Universiteit Gent)
Lieven Bervoets (ecotoxicoloog, Biologie, Universiteit Antwerpen)