Bron: Pixabay
Ann Maes

Moeten we leren sterven met het coronavirus? Over versoepelingsdrang en gevaarlijke kortzichtigheid

De Wereldgezondheidsorganisatie en virologen slaan alarm. Het coronavirus grijpt steeds sneller om zich heen en we stevenen af op een record aantal besmettingen per dag. Onder druk van een versoepelingslobby geven de politici echter niet thuis. Moeten we leren sterven met het virus? 

vrijdag 18 september 2020 07:49
Spread the love

 

Het coronavirus is een opportunistische sluipmoordenaar. Van elke verslapping van onze aandacht maakt het gretig gebruik om toe te slaan en zichzelf te versterken. Het zal dat blijven doen totdat we het kleingekregen hebben, d.w.z. uitgeroeid. En dat kan nog even duren. Het duurt wellicht nog een jaar of langer vooraleer er voor iedereen een vaccin zal zijn.

95% blussen

Om het virus onder controle te kunnen houden moeten we volgens epidemioloog Pierre Van Damme onder de 30 besmettingen per dag blijven. We zijn na de eerste golf nooit lager gegaan dan 70 gekende besmettingen per dag. Het feitelijk aantal was vermoedelijk drie keer zo hoog omdat heel wat coronapatiënten nauwelijks of geen symptomen vertonen en toen ook niet iedereen met symptomen getest werd (bij gebrek aan testmateriaal).

Het had nog veel erger kunnen worden. Hadden we niets gedaan en gewacht op ‘groepsimmuniteit’[i] dan waren er minimaal 60.000 coronadoden gevallen in België. Indien ons gezondheidssysteem bovendien de toevloed niet had aangekund, dan had het een veelvoud ervan kunnen zijn.

Wat er ook van zij, in juni was het virus weliswaar wat bedwongen, maar lang niet uitgeteld. Of zoals biostatisticus Geert Molenberghs het formuleert: “Door die aanpak zitten we binnen de kortste keren opnieuw met uitbraken zodra we de maatregelen versoepelen. Het is alsof je een brand voor 95 procent hebt geblust, en daarna een blaasbalg op het nasmeulende vuur zet om het opnieuw aan te wakkeren.”

De versoepelingslobby

Halverwege de maand juli is dat effectief ook gebeurd. Het aantal besmettingen steeg tot boven de 600 per dag. En toen waren de reizigers uit het buitenland nog niet teruggekeerd en waren de scholen nog dicht. Toch was het voor sommigen nog niet genoeg, en moest er nog meer versoepeld worden.

Er kwam een heus mediaoffensief o.l.v. gezondheidseconoom Lieven Annemans. Eind augustus was hij op radio, TV en in kranten met interviews. Hij schreef of ondertekende ook vier opiniestukken en open brieven, met één doel: de eis om te versoepelen. Zijn argumentatie was soms van bedenkelijk wetenschappelijk allooi, zoals zijn vergelijking tussen COVID-19 en een longontsteking.

Volgens hem zaaiden sommige experts onnodig paniek. Hij zag die dus liever verwijderd worden uit het adviesorgaan van de regering. Hij kreeg zijn zin. Een aantal virologen werden er uit verwijderd en hij mocht er zelf in gaan zetelen. De krant De Tijd daarover: “In een reactie daarop [op de open brieven] werd Celeval, het belangrijkste corona-adviesorgaan van de overheid, herschikt. Een aantal virologen, waaronder Van Ranst, werd vervangen door experts met bijvoorbeeld economische expertise. Het gaat onder meer om de gezondheidseconoom Lieven Annemans, die enkele kritische open brieven schreef over de aanpak.”

Déjà vu

De weg was nu vrij om opnieuw meer en sneller te versoepelen. De resultaten daarvan lieten niet op zich wachten. Op dit ogenblik hebben we gemiddeld bijna 1000 besmettingen per dag. Aan dit tempo zitten we eind deze maand aan 1700 besmettingen per dag en tegen half oktober boven de 4.000.[ii] Misschien is dit zelfs nog een onderschatting omdat er opnieuw publiek is toegelaten bij voetbalmatchen, de kunstensector meer mensen toelaat in gesloten ruimtes en het studentenleven nog op gang moet komen. Bovendien kan momenteel in de kantoren, in de klaslokalen en op de werkvloer het raam nog open, maar vanaf volgende maand zal dat steeds minder het geval zijn.

Die getallen zijn 30 tot meer dan 100 keer hoger dan het streefcijfer van Pierre Van Damme. Met die cijfers zullen de contactopspoorders onmogelijk kunnen volgen. De CLB’s, die de contactopsporing doen in de scholen, kreunen nu al onder de werkdruk. Ook de huisartsen zullen overrompeld worden. Het gaat nu al die richting uit in de Westhoek, maar andere regio’s zullen ongetwijfeld volgen. Op dit moment zijn amper één op drie artsen helemaal klaar voor een nieuwe coronagolf.

Voorlopig vertaalt de toename van het aantal besmettingen zich nog niet in dramatisch hogere ziekenhuisopnames omdat de verspreiding zich nu meer bij de jongere leeftijden voldoet. Maar het is een kwestie van tijd vooraleer de besmetting zich overzet naar de oudere generatie. En dan gaan we opnieuw naar de situatie zoals in het voorjaar. In Frankrijk en Spanje gaat het intussen volop die kant op.

Evenwichtige benadering

De bestrijding van het coronavirus is niet alleen een kwestie van gezondheid. Er is een economisch aspect: lockdowns en social distancing veroorzaken een belangrijke economische kost voor bedrijven en de overheid, bij werknemers zorgen ze voor loonverlies. Daarnaast is er ook het algemeen welzijn van de bevolking: het ontmoeten van vrienden en familie, het beoefenen van sport en cultuur, enz.

Met deze drie aspecten moet men rekening houden en zoeken naar een evenwichtige benadering. In de discussie daarover doet men echter vaak alsof deze drie aspecten communicerende vaten zijn: alsof een beetje meer van het ene ten koste gaat van het andere en omgekeerd. Op korte termijn klopt dat misschien gedeeltelijk, maar op lange termijn is het volkomen foutief.

Economie en gezondheid: een valse tegenstelling

Neem de economie. Een land als Zweden, dat geen lockdown had en minder strikte maatregelen oplegde, doet het economisch niet beter dan zijn buurlanden, maar heeft wel een veel hoger sterftecijfer. Voor de kostprijs van de coronacrisis moet je niet alleen de niet gewerkte werkdagen rekenen omwille van lockdown, er zijn ook andere factoren.

Er is vooreerst de verlaagde of stilgevallen productiviteit omwille van social distancing. Dat treft vooral sectoren die het moeten hebben van sociaal contact: horeca, evenementen, cultuur, recreatie,… Daarnaast zijn er de afwezigheden omwille van besmetting bij de werknemers (quarantaine) of bij de kinderen ervan (opvang thuis). Verder zijn er de medische kosten, die vooral bij de ziekenhuisopnames hoog oplopen. Maar veruit het belangrijkste is de onzekerheid als gevolg van blijvende besmettingen en het risico op opflakkeringen. Door die onzekerheid investeren werkgevers veel minder en omwille van mogelijk job- of inkomensverlies consumeren we met zijn allen beduidend minder.

Zo ontstaat een zichzelf versterkende spiraal naar beneden. Hoe hoger het aantal besmettingen, hoe langer het virus zal blijven huishouden en hoe hoger al deze kosten zullen blijven oplopen. Als die periode te lang blijft aanhouden dan wordt het economisch weefsel van een land ernstig aangetast.

Zelfs bij een stevige aanpak verliest het virus slechts langzaam aan kracht. Om je een idee te geven: onder het regime van de tweede helft van augustus, met o.a. de avondklok in Antwerpen, ging de curve niet echt snel naar beneden. Aan dat tempo halveert het aantal besmettingen pas na een maand.

Voor professor De Grauwe van de London School of Economics gaat het niet om een keuze tussen economie en gezondheid. We moeten volgens hem zo snel mogelijk het aantal besmettingen naar beneden krijgen, precies om de economie te redden. “Ze hebben niets geleerd. Ze zijn ook buitengewoon kortzichtig. Als de verspreiding van het virus niet snel wordt gestopt, dan kunnen we met zekerheid voorspellen dat de economie opnieuw de dieperik wordt ingestuurd.”

Viroloog Emmanuel André zit op dezelfde golflengte: “Het doel moet zijn de epidemie onder controle te houden. Als we de controle verliezen, dan kleurt ons land rood en zal alles weer dicht moeten. Dat zal enorme gevolgen hebben voor de economie en voor de bevolking.”

Algemeen welzijn en coronamoeheid

Een gelijkaardige redenering gaat op voor het aspect van het algemeen welzijn. Als men teveel versoepelt ten gunste van dat aspect, blijft de besmettingsgraad hoog en blijven maatregelen als social distancing en het mondmasker voor langere tijd noodzakelijk. De versoepeling op korte termijn weegt niet op tegen de veel langere duur van noodzakelijke maatregelen.

Het algemeen welzijn wordt daarnaast extra op de proef gesteld omdat er voorkeur wordt gegeven aan de economie. In je persoonlijke kring mag je maar vijf personen van nabij ontmoeten terwijl op de werkvloer in een aantal gevallen zowat alles mag, denk maar aan de voorbije staking bij InBev, die nodig was om veiligere omstandigheden af te dwingen. Die twee maten en twee gewichten creëren onbegrip en coronamoeheid bij brede lagen van de bevolking.

Die moeheid wordt op zijn beurt aangewakkerd door de lange duur van de maatregelen, waardoor mensen geneigd zijn om ze minder strikt te gaan opvolgen. Mede daardoor wint het virus opnieuw aan kracht en is het nog langer noodzakelijk om bepaalde vervelende maatregelen te blijven aanhouden. Ook hier heb je dus een zelfversterkende dynamiek als je te soft reageert op het virus.

De korte pijn

Landen zoals Vietnam, Taiwan, China en Nieuw-Zeeland namen een andere weg. Ze kozen ervoor om de curve te vermorzelen, de korte pijn dus. Vandaag kunnen zij zonder problemen hun bedrijven, scholen, restaurants, enz. weer openen. In Wuhan, waar het virus voor het eerst opdook, worden er vanaf half augustus opnieuw massa-evenementen georganiseerd, zonder mondmasker of andere beperkingen. Als er in die landen een heropflakkering is, dan is dat niet meer dan een lokaal incident, dat direct controleerbaar is.

Eén ding is duidelijk, wie met vuur speelt kan zijn vingers verbranden. Maar wie met dit virus speelt onderschat zijn tegenstander en gokt met mensenlevens. Het wordt dringend tijd dat de bevoegde politici ter verantwoording worden geroepen.

 

Noten:

[i] Het is nog lang geen uitgemaakte zaak dat immuniteit tegen COVID-19 blijvend is. Het zou dus kunnen dat er elk keer opnieuw groepsimmuniteit moet opgebouwd worden.

[ii] Er wordt nu meer getest dan in het verleden. Om te weten hoe sterk het virus aan kracht toeneemt, moet men die toename aan testen mee verrekenen. Als men dat doet dan zie je dat het virus zich op dit moment om de 20 dagen verdubbelt. Het aantal nieuwe bevestigde gevallen verdubbelt in het huidig tempo om de 12 dagen.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!