Ongeacht het nauwkeurige bronnenonderzoek van Tom Naegels (“Is Fair Trade echt nodig?“, De Standaard, 5 maart 2014), is vandaag het debacle over de meerwaarde van het Fair Trade label voor producenten in het zuiden nog steeds naast de kwestie. Het blijkt voor de media moeilijk om in te zien dat labels slechts details zijn in de analyse van een groot, urgent en mondiaal probleem. En dit probleem noemt gangbare, oneerlijke handel.
Het zou de onderzoeksjournalistiek sieren wanneer zij de bevolking als consument regelmatiger en grondiger zou informeren over het spreekwoordelijke “bloed” dat aan de producten kleeft die dagelijks door inhalige discounters in de doorsnee winkelkar worden gelogen. Dergelijke info is in de Vlaamse mainstream media schaars. Nochtans zijn er goede voorbeelden te vinden:
Voor wie dacht dat de goedkope en permanent beschikbare groenten in de supermarktrekken uit de lucht komen vallen, is er de scherpe documentaire van Felicity Lawrence. Deze journaliste van The Guardian toont in haar The Cost of Salad dat sla afkomstig van plantages in Zuid-Spanje voorbij de discountsprookjes vooral een eufemisme is voor sla-vernij. Op industriële landbouwplantages in Almeria worden het hele jaar door paprika’s, tomaten en komkommers voor Britse, Duitse en Nederlandse supermarkten geoogst door illegale arbeidsmigranten. Deze arbeiders, afkomstig uit Marokko, West-Afrika en Oost-Europa, zijn botweg slaven te noemen omdat zij zonder juridische rechten en in mensonterende omstandigheden met wat geluk de helft van de plaatselijke legale lonen kunnen verdienen. Zelfs indien deze arbeiders voorbij hun eigen schaamte terug naar het land van herkomst zouden willen, is dit onmogelijk door een gebrek aan papieren.
Achter de Spaanse toeristenfacade, zit vandaag één van de naar schatting honderdduizend arbeidsmigranten die de tomaat op uw bord heeft geplukt maar zelf gedwongen is om honger te lijden. Je ziet hem niet op een Spaans strand, noch op de plasticverpakking rond jouw voeding. Je hebt journalisten met durf en inzicht nodig om hem te zien.
Onverschilligheid kent geen landsgrenzen. Ze is net als ons voedsel geglobaliseerd. En dus legde Stefano Mencherini met de documentaire “Schiavi” de equivalent in Zuid-Italië vast ten einde dezelfde problematiek aan te kaarten in zijn land. Ook hier zijn de schrijnende verhalen van illegale arbeiders in de groenten- en fruitteelt schering en inslag. In een regio overspoeld door migratie, weet de lokale maffia uit dit probleem handig geld te slaan. Een man getuigt voor de camera dat hij per dag 10 euro aan loon kan overhouden, nadat hij 3,5 euro voor een boterham, 1,5 euro voor een waterfles en 5 euro voor het transport naar en van de plantage betaalde na een werkdag van 12 uur.
Het busje waarmee hij wordt getransporteerd, rijdt doorheen het dorp en passeert vrolijk langs het politiebureau. Iedere overheid, van Napoli over de EU tot in Afrika, heeft deze slavernij gezien. En toch reageert er niemand anders dan lokale, caritatieve instellingen. Wie is er schuldig? Is het de loonkostdrukkende boer met een historisch minderwaardigheidscomplex die in de aan hem opgedwongen spelregels van de neoliberale markt moet overleven als price taker voor zijn product?
Maar Fair Trade, dat gaat over boeren ín het Zuiden. In Les Recoltes de la Honte van Elice Lucet voor Fance2 kan je bekijken op welke wijze de ongelabelde voeding in onze supermarkt wordt geproduceerd. Een Franse multinational koopt onrechtmatig 4.500 Hectare landbouwgrond op in Kameroen. Label dit gerust als landgrabbing. Vervolgens wordt er produceerd met sproeistoffen die in Europa zijn verboden en aantoonbaar nefast voor de gezondheid van arbeiders en omwonende. De lokale overheid wordt omgekocht en een ngo in dienst van het bedrijf bouwt een ziekenhuis als doekje tegen het bloeden. Wie toch durft protesteren wordt monddood gemaakt of gevangen gezet.
Het is de intellectuele vrijheid van groep wereldvreemde academici om in een relatief goed betaalde opdracht vragen te stellen bij de impact van het nichelabel Fair Trade op producenteninkomens in het zuiden. Maar is het terzelfdertijd niet de morele plicht van media om de verantwoordelijken achter oneerlijke handel kritischer te bevragen? Als eerlijke handel nog steeds de uitzondering is, betekent dat vooral dat oneerlijk de regel is. Beste journalisten, gelieve de moed op te brengen om dit permanent en expliciet onder de algemene aandacht te houden.
Links:
