De laatste rechte lijn van de Rio+20 top is ingezet. Na een bijzonder trage en laatste “voorbereidings-comite” (in het VN jargon: PrepComm III) neemt de Braziliaanse regering het roer over. Alle ogen zijn nu gericht op Antonio de Aguiar Patriota, de Braziliaanse minister van buitenlandse zaken, en zijn leger diplomaten. Kunnen zij voorkomen dat Rio+20 de doodsteek wordt van het na-koude-oorlogse internationale ontwikkelings- en milieubeleid en de top alsnog stuwen naar een hoopgevend resultaat voor de planeet en haar inwoners?
Het wordt stilaan een gewoonte. Die grote internationale (milieu) orgiën, met een aantal deelnemers waar de grootste muziekfestivals alleen maar kunnen van dromen, die uiteindelijk uitdraaien op een fiasco. Top na top blijkt het internationale ontwikkelings-gebeuren zich in volle vaart verder vast te rijden in een doodlopend straatje, met een zware betonnen muur als enig perspectief. Rio+20 is niet anders. De onderhandelingen verlopen tergend traag. Iets minder dan 40% van de onderhandelingstekst is aanvaard door alle partijen rond de tafel. Om die 40% te kunnen halen is bovendien de meeste ambitie uit de tekst verdwenen, waardoor diplomaten opnieuw met een lege doos dreigen naar huis te vliegen.
Hoewel langverwacht, lijkt de Braziliaanse overname van de onderhandelingen sinds gisteren (zaterdag 15 juni) nu al af te stevenen op een flop. De als “compromis” voorgestelde nieuwe onderhandelingstekst is verder verwaterd, met als enig doel een politieke overeenkomst te vinden tegen 20 juni. Dan strijken staatshoofden en ministers namelijk in grote getalen neer op de top. Of de overeenkomst er kan komen in 3 dagen is nog maar zeer de vraag. Gisteren avond trok de Europese Unie hard van leer tegen een tekst die volgens de Brazilianen “alle lidstaten een beetje blij en een beetje on-blij moet maken”. Ook de ontwikkelingslanden van de G77 kunnen moeilijk leven met de huidige tekst en maakten duidelijk dat zonder bijkomende financiële, technologische en kennis transfers er geen sprake kan zijn van een akkoord.
Tijd voor een nieuw model?
Vele analisten geven een negatief antwoord op de vraag of men nog iets kan verwachten van de Rio top. Sommigen zijn er zo cynisch over geworden, dat ze paradoxaal genoeg hun hoop putten uit het mislukken van de top. Op een Etopia bijeenkomst in mei verklaarde Olivier Deleuze, co-voorzitter van de Franstalige groenen, dat de aangekondigde mislukking in Rio ervoor moest zorgen dat het huidige ontwikkelingsmodel in elkaar zou storten, en een nieuw langverwachte model uit haar as kon verijzen. Hoewel er op lokaal en regionaal niveau veel hoopgevende evolutie is naar een transitie, is het onduidelijk hoe dat nieuwe model op internationaal niveau eruit moet zien.
Met duurzaamheidsproblemen is het moeilijk om enkelvoudige oorzaken van een probleem en gevolgen van een oplossing te voorspellen. Lange termijn transformatie van onze socio-ecologische systemen vereist een brede waaier aan kennis. Heterogene systemen en problemen kunnen niet worden opgelost met homogene oplossingen. Deze complexiteit kan enkel aangepakt worden door het inlijven van terugkoppelingsmechanismen in het politieke proces. Deze mechanismen moeten er voor zorgen dat de besluitvorming wordt aangepast aan de-voortdurend veranderende-contextuele realiteit van het problemen die moeten worden aangepakt. De besluitvorming wordt op die manier een heen en weer tussen problemen en oplossingen, waardoor de verleiding van het toepassen van over-gesimplificeerde en “one-size-fits-all” modellen wordt vermeden. Het ontbreken van zulke mechanismen is één van belangrijke tekortkomingen van het huidige VN systeem.
Het integreren ervan kan op verschillende manieren gebeuren, die tot nog toe niet of onvoldoende aanzien worden als oplossingen. Het radicaal openbreken van de besluitvorming is zo een manier. Vertegenwoordigers van het middenveld, per definitie die mensen die met het dichtst in contact zijn met het heterogene en dynamiek karakter van sociale realiteit en waarden, moeten veel belangrijkere inmengingsmogelijkheden krijgen binnen de VN structuren. Dat geldt ook voor vertegenwoordigers van de wetenschappelijke wereld die daadwerkelijk moeten ondersteund worden voor gronding onderzoek naar de oorzaken van problemen. Trans-disciplinaire onderzoeksresultaten kunnen dan dienen als basis voor een interactief besluitvormingsproces, dat het korte-termijn denken eigen aan de politieke en economische wereld kan omvormen tot lange-termijn doelstellingen.
Brendan Coolsaet
Bestuurslid, Rio+twenties
* Van 11 tot 22 juni 2012 volgt Brendan Coolsaet de onderhandelingen in Rio de Janeiro als Focal Point voor de Major Group for Children and Youth
