Films spelen een belangrijke rol in onze beeldvorming. Zo kennen veel mensen de handicap van een ander vaak alleen uit een of andere (Amerikaanse) film.

Voor GRIP sprak ik daarover met Anne van de Beek, film – en televisiewetenschapper met autisme. Zij schreef haar scriptie over de stereotypering van autisme in films van ’88 tot 2010. Een gesprek over evoluties in twintig jaar films, de soorten stereotypes, en welke films dan wel genuanceerd zijn.

Hoe een handicap in een film wordt voorgesteld, zegt volgens mij veel over hoe de samenleving naar die handicap kijkt. En veel mensen leren over wat ze niet kennen hoofdzakelijk uit culturele uitingen zoals films. Eerder dan door persoonlijke ontmoetingen of wetenschappelijke studies.

Anne van de Beek schreef haar scriptie voor haar Master aan de Universiteit van Utrecht. In de scriptie vertrekt ze vanuit de invalshoek van de onderzoeksgebieden van de cultural studies en de disability studies.

In haar studie kiest ze vier Amerikaanse films: Rain Man (1988), What’s Eating Gilbert Grape (1993), Mercury Rising (1998) en Mozart and the Whale (2005). Daarin kijkt ze naar de evoluties en constanten om autisme voor te stellen als anders-zijn.

Anne van de Beek kijkt ook in welke mate autisme in de films bezien wordt vanuit een medisch/individuele of een sociaal-maatschappelijk denkmodel In haar scriptie schrijft ze dat mensen met autisme overwegend negatief gestereotypeerd worden. Als ‘supercrip’ (met uitzonderlijke prestaties), als ‘overcoming’  (iemand die zijn handicap overwint) of als savant (met buitengewone piekvaardigheden).

In tien jaar films rond autisme lijkt er veel meer mogelijk te zijn voor iemand met autisme.

In Rain Man (1988) was zelfstandig wonen, een baan, een (liefdes)relatie bijvoorbeeld nog ondenkbaar. In Mozart and the Whale (2005) is dat wel mogelijk. Hoewel de personages het uiteindelijk daar niet aan kunnen. Het medisch/individueel model lijkt dus toch nog vaak de bovenhand te halen. Het lijkt ook of mensen met autisme die geen buitengewone prestaties leveren minder inspanningen doen.

Volgens Anne van de Beek geven Europese films zoals Ben X een veel genuanceerder beeld van het leven van mensen met autisme. Ook een Australische animatieprent als Mary and Max is volgens haar een voorbeeld van goede beeldvorming.

Toch blijft het belangrijk te weten dat er nooit een ‘correcte beeldvorming’ zal zijn. Het medium film en de diversiteit van uitingen van autisme zijn daarvoor de voornaamste redenen. Maar ook dit is een interpretatie. En: “Interpretaties leiden nooit tot een slotmoment van waarheid. Schrijven leidt tot steeds meer schrijven” sluit Anne van de Beek af. Aan alle handiwatchers dus een warme oproep: schrijf!

Dit bericht is overgenomen van Handiwatch: kijken naar beeldvorming over handicap. Lees het volledige artikel bij ‘beeldvorming‘ op de website van GRIP of op de blog Tistje.

Voor wie vragen of opmerkingen heeft rond dit thema of contact wenst op te nemen met Anne van de Beek kan contact opnemen met Sam, creatief ervaringswerker bij T.i.s.t.j.e. (sam@tistje.eu) of via Ben Vanelslander, stafmedewerker communicatie bij GRIP vzw (ben@gripvzw.be)

De volledige scriptie kan je lezen en/of downloaden via de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Utrecht. Ik verwijs voor hetzelfde thema ook graag naar de thesis van orthopedagoge (en moeder van) Inge Timmerman (Universiteit Gent) ‘Representatie van autisme in de media: een belevingsonderzoek bij personen met een ASS’.