Een zeventig-ietser staat aan een Selfbanking-automaat in het plaatselijke bankkantoor om wat geld af te halen voor ie naar de bakker gaat. Hij steekt zijn kaart in het apparaat en ziet allerlei keuzemogelijkheden verschijnen. Het touchscreen reageert niet helemaal zoals gewenst en voor de man het weet, zit hij in een keuzemenu waarvan hij de naam zelfs niet begrijpt. Volledig verloren grijpt hij naar zijn gsm om zijn zoon op te bellen, maar om een of andere bizarre reden belt hij meerdere keren per ongeluk naar zijn tandarts. Wanneer zijn dertienjarige buurjongen het kantoor binnenstapt, vraagt hij de jongen ten einde raad om hulp. De jongen flitst van scherm naar scherm en enkele luttele seconden later moet de man enkel nog zijn pincode invoeren en daar verschijnen de briefjes van twintig euro.
Dit is uiteraard een fictieve anekdote, maar dat zou het evengoed niet kunnen zijn. Er wordt heel veel gesproken en nagedacht over de – klassieke – digital divide tussen naties of culturen, maar er wordt minder aandacht besteed aan de kloof tussen generaties. Ook tussen grootouders en hun kleinkinderen is er een groot verschil in gebruik en toegankelijkheid van technologie. Volgens een onderzoek van de U.S. Department of Commerce, gebruikte in 2000 slechts 30% van de 50+’ers in de VS het internet.
In het geval van digital divide tussen generaties, gaat het vooral om een gebrek aan vaardigheden, in plaats van een gebrek aan middelen, zoals bij de ‘klassieke’ digitale kloof. Ouderen kunnen zich een computer vaak permitteren, maar weten niet wat ze ermee moeten doen. Deursen, van Dijk en Peters zeggen in hun artikel:
The binary classification of access in terms of physical access (having a computer and an Internet connection or not) is considered to have been superseded and replaced by a divide that is supposed to concentrate on competencies, skills or literacy and on inequality of usage.
Verontrustend is vooral dat iemand met achterstand steeds moeilijker bij beent. Oudere personen die nog maar pas leren werken met een computer, kunnen steeds moeilijker de technologische vooruitgang volgen. Personen die wel al bedreven zijn in het gebruik van de laatste technische snufjes, hebben veel minder problemen om mee te evolueren. Daardoor wordt de kloof tussen de generaties nog groter en dat aan een verschroeiend tempo. De auteurs zeggen in hetzelfde artikel:
While physical access gaps are more or less closing in developed countries, the skills gap (in particular regarding information skills) tend to grow. This means that those already skilled to a high degree increase their lead.
Senioren laten zich echter niet altijd afschrikken door hun achterstand of door het moeizame leerproces. Verschillende onderzoeken tonen aan dat ze er vaak bewust voor kiezen om te leren werken met computers en internet. Ze zetten de stap om verscheidene redenen, onder andere online-shopping en contact met familie en vrienden (een volledige lijst vind je in dit artikel). Er werden in het verleden projecten opgestart waar jongeren computervaardigheden aanleren aan senioren. Die projecten hadden een positief effect op beide groepen: de senioren werden meer zelfzeker en vonden werken met een computer leuker, terwijl de jongeren beter leerden omgaan met andere mensen. Los van betere computervaardigheden, leerden beide generaties dus nog veel meer. Het eerder vermeldde artikel vat kort samen:
Research shows that intergenerational activity offers heightened learning for both groups, increases self-confidence, increases cross-generational comfort levels, eliminating stereotypes that each generation may hold for the other.
In het artikel voerden de onderzoekers zelf een studie uit naar het effect van zulke projecten en daarom startten ze er zelf ook eentje op. Deze afbeelding geeft weer in welke mate de senioren zichzelf in staat voelden te werken met een computer voor en na het project. ‘Agree’ betekent dat ze goed overweg kunnen met een computer en ‘disagree’ betekent dat ze er helemaal niet mee overweg kunnen.
Zes maanden na afloop van het project waaraan ze deelnamen, achtte bijna 100% zich in staat een computer goed te kunnen gebruiken, tegenover 0% bij de start van het project. De resultaten zijn best spectaculair te noemen en daarom dringen de auteurs erop aan te blijven investeren in crossgeneratie-projecten, waarbij jongeren hun computervaardigheden gebruiken om de ouderen de technologische vooruitgang te helpen bijbenen.
Ondanks de kloof en de mogelijkheden om die kloof te versmallen, blijven sommige senioren zich bewust verzetten tegen de evolutie van de computermaatschappij, maar dat is een bij voorbaat verloren strijd. Door bewust te kiezen niet mee te evolueren, zetten zij zichzelf na enige tijd buitenspel. De maatschappij draait nu eenmaal steeds meer op bits en bytes. Als we deze kloof willen dichten, of op zijn minst versmallen, zullen alle betrokkenen een inspanning moeten leveren en senioren misschien net dat ietsje meer. Eerlijk is het niet, maar wanneer is de realiteit dat wel?
