Een eenzaam kruis op een strand in de stad Niteroi, op 30 kilometer van Rio de Janeiro, legt een deel van de tragedie uit. Het is er geplaatst door de vredesbeweging Rio de Paz ter nagedachtenis van de magistraat die op 12 augustus met 21 kogels gedood werd voor haar huis in deze stad.

Weinig mensen houden halt om naar het kruis te kijken of hulde te brengen aan de rechter. Velen joggen op het strand, zoals op zoveel ochtenden, anderen nemen foto’s van het landschap. Alleen een oudere man rust er even uit en leest de papiertjes die familieleden, vrienden en collega’s op het kruis hebben aangebracht. “Overal elders in de wereld zou het hier vol bloemen liggen”, zegt Antônio Carlos Costa, voorzitter van Rio de Paz.

“Deze keer had de georganiseerde misdaad het lef om een centraal figuur van de democratische rechtsstaat te raken. Het was een poging om onze rechterlijke macht het zwijgen op te leggen. Vanuit elk standpunt vinden we dat bijzonder ernstig.”

Olympische Spelen

Misdaad en straffeloosheid tieren welig in de deelstaat Rio de Janeiro, waar in 2016 de Olympische Spelen plaatsvinden. Volgens rapporten van het Instituut voor Openbare Veiligheid van de deelstaatregering vonden er van 2007 tot juli dit jaar 31.000 gewelddadige moorden plaats. 90 procent wordt niet bestraft, benadrukt Costa.

De moord op de rechter verontrust nog meer omdat het een “nieuw misdaadfenomeen” in Brazilië aankondigt, een “mexicanisering” van de misdaad, zegt Costa, een verwijzing naar bloedige drugsoorlog in het Noord-Amerikaanse land. “Gisteren was het een rechter, een parlementslid, straks kan het een columnist van een grote krant zijn of een sociaal activist.”

Het Braziliaanse gerecht kondigde een nieuw veiligheidssysteem aan voor de rechtbank waar Acioli werkte en zegt vastbesloten te zijn de daders zo snel mogelijk te grijpen.

Zwaarste misdadigers van Rio de Janeiro

“Het gaat om een typisch geval van wraak, van intimidatie van een zeer moedige rechter”, zei deelstaatgouverneur Sérgio Cabral op een persconferentie.
De 47-jarige Acioli stond bekend als een rechter van de “harde lijn”. Ze had vijanden onder drugshandelaars, corrupte politieagenten, maffialeden en parapolitionele groepen.

“Die vrouw was zelfstandig en moedig”, zegt Costa. “Ze heeft enkele van de zwaarste misdadigers van Rio de Janeiro gestraft. Het lijdt geen enkele twijfel dat haar dood te maken heeft met haar inzet voor gerechtigheid.”

Ook de plaatselijke voorzitter van de Orde van Advocaten, José Luís Muniz, spreekt van “een aanslag op de rechterlijke macht, met de bedoeling haar te intimideren en haar achteruit te doen gaan in het onderzoek en de bestraffing van de verschillende maffia’s die we hier hebben.”

Militaire politie

De laatste dagen concentreert het onderzoek zich op de politiebataljons in de regio. De onderzoekers analyseren een lijst van 91 leden van de militaire politie die genoemd worden in moordzaken in Acioli’s rechtbank. De kogels blijken ook uit politiewapens te komen, zeggen krantenberichten.

Voor Costa kan de mexicanisering alleen gestopt worden door een grondige hervorming van de politie omdat de tentakels van de georganiseerde misdaad tot in de politie reiken, en ook tot in de uitvoerende en wetgevende macht.
Volgens de Nationale Ombudsman van Justitie zijn er minstens 87 rechters bedreigd in Brazilië. Ook Acioli had doodsbedreigingen ontvangen maar om nog onopgehelderde redenen was de politiebewaking die ze gevraagd had, opgeheven.