Ik wil een paar woorden zeggen over de poging tot staatsgreep die op 23 juni startte met de oproep van Yevgeni Prigozhin, de baas van huurlingenorganisatie Wagner, aan zijn soldaten om “het ministerie van Defensie in Moskou te gaan uitmesten”.

Achtergrond

Wat in de nacht van 23 juni van start ging, ligt al een paar maanden te smeulen. De Russische overheid heeft van februari van vorig jaar tot ongeveer mei van dit jaar een lange termijn politiek gevolgd die er onder meer in bestaat de troepen van het geregelde leger zoveel mogelijk te sparen.

Moskou denkt dat het risico reëel is dat, ook na de militaire nederlaag van het Oekraïense leger, de NAVO zal proberen de oorlog te doen voortduren, bijvoorbeeld door Poolse en Baltische troepen te sturen. Moskou wil zijn leger zoveel mogelijk intact houden voor wat komen kan.

Tot ruwweg het begin van de lente van dit jaar bestond de troepenmacht die in het veld tegen het Oekraïense leger optrok voornamelijk uit milities van de Donbass en uit huurlingenorganisaties waarvan de belangrijkste de Wagner-groep is. De geregelde troepen gaven met artillerie, gevechtshelikopters en de luchtmacht steun maar waren minder betrokken bij de frontgevechten.

Wat deze nacht van start ging, ligt al een paar maanden te smeulen

Dat was het duidelijkst in de strijd rond Bachmoet die duurde van augustus vorig jaar tot begin juni dit jaar. In deze lange periode stonden de troepen van Wagner in de vuurlinie, en leden ze ook grote verliezen. Bachmoet was een cruciale schakel in de frontlinie die 1.200 kilometer lang is.

Het was het centrale punt waar communicatie- en bevoorradingslijnen samenkwamen. De val van de stad was, vanuit Russisch oogpunt, een grote overwinning en dan vooral voor Wagner.

Toen bleek, vanaf februari van dit jaar, dat de stad uiteindelijk zou vallen, kwam de leider van Wagner naar voor met zijn eerste bijzonder zware aanvallen op de minister van Defensie Shoigu en de stafchef van het Russische leger, Gerasimov.

De video’s die Prigozhin de wereld instuurde waren bijzonder beledigend, onbeschoft en agressief met een woordgebruik dat ik hier niet wil herhalen. Hij deed me denken aan Marlon Brando in de jungle van Vietnam in de film Apocalypse Now. Dat soort video’s hield maar niet op.

De inhoud van de video’s bleek tot begin deze week telkens dezelfde: de stafchef en de minister van Defensie zitten in het Kremlin, in een pluchen zetel ver van de frontlijn, ze zijn onbekwaam, hebben geen oog voor de problemen aan het front, zijn niet opgewassen voor hun taak, profiteren van de oorlog, staan vijandig tegenover hem en Wagner enz.

En dan heb je hem, Prigozhin, die tussen zijn soldaten staat, als enige Bachmoet veroverd heeft, meer culot en moed heeft dan die twee bureaucraten, enz.

In het Kremlin groeide intussen de afkeer voor die man en zag men in dat de huurlingenorganisaties strakker onder het ministerie van Defensie moesten vallen. Drie weken geleden kwam het ultimatum van dat ministerie: ten laatste op 1 juli moeten alle leden van alle huurlingengroepen zich inschrijven in het leger en vanaf dat moment vallen ze onder het gezag en de orders van dat ministerie en de generale staf van het leger.

Met dat ultimatum stond Prigozhin met de rug tegen de muur. Hij die onder vrienden zei dat hij voor zijn militaire inspanningen beloond moest worden met de benoeming tot maarschalk en zo boven generaal Gerasimov zou staan, moest nu noodgedwongen buigen voor het gezag van diezelfde Gerasimov.

Dat is de achtergrond van deze poging tot staatsgreep.

Drijfveren van Prigozhin

Het is nog te vroeg om al conclusies te trekken maar er zijn toch al een aantal feiten die de richting van de gebeurtenissen aanwijzen.

Het eerste feit is dat Prigozhin geïsoleerd staat. In de loop van de nacht van 23 juni en dag nadien hebben nagenoeg alle gouverneurs van de Russische Federatie zich rond Poetin geschaard en hebben alle vooraanstaande generaals Prigozhin veroordeeld.

Het burgerlijke en militaire machtscentrum van Rusland staat, voor zover te zien is tenminste, totaal aan de kant van Poetin. Sommigen in het Westen juichen en hopen dat Prigozhin Poetin zal kunnen wegduwen. Hun commentaren zijn dermate euforisch dat ze alle zin voor realiteit verloren hebben.

Westerse commentaren zijn dermate euforisch dat ze alle zin voor realiteit verloren hebben

De eenheid rond Poetin wordt versterkt door de video’s die Prigozhin sinds het begin van de rebellie de wereld instuurde. De inhoud is een brutale aaneenschakeling van leugens die de bedoeling hebben de zogezegde onbekwaamheid van het ministerie van Defensie dik in de verf te zetten.

Prigozhin vertelt bijvoorbeeld dat verschillende steden aan de frontlijn de voorbije dagen in handen van het Oekraïense leger gevallen zijn. Hij noemt die steden bij naam. In geen enkel geval klopt dat – er is geen stad in handen van Oekraïne gevallen. Er is één gehucht in handen van Oekraïne gevallen en dat is zo klein dat het, vertaald, de naam draagt Vijfhuizen.

Het Oekraïense leger heeft na drie weken tegenoffensief nog altijd niet de ‘grijze zone’, dat is de buffer tussen de twee legers, blijvend overgestoken, op geen enkele plaats langs de frontlijn. Het resultaat van het langverwachte Oekraïense tegenoffensief is volkomen mislukt, zoals ik hier twee weken geleden al voorzag.

Het enige wat blijvend is, zijn de vele duizenden doden aan Oekraïense kant en het verlies van een hoog percentage van Westers militair materiaal.

Volgens Financial Times kwamen de eerste dagen van het tegenoffensief neer op een slachting voor het Oekraïens leger. Een zevende van al hun tanks en bijna de helft van de door het Westen geleverde tanks werd vernietigd.

Volgens deze zakenkrant heeft “Oekraïne het afgelopen jaar veel van zijn meest ervaren soldaten verloren. Hoewel het moreel hoog is, waren de meeste van de in het Westen opgeleide soldaten die Kiev nu inzet, tot voor kort burgers zonder gevechtservaring”.

Het resultaat van het langverwachte Oekraïense tegenoffensief is volkomen mislukt

Een andere video van Prigozhin toont zogezegd een raketaanval van het Russische leger op een kamp van Wagner. Je ziet op de video één lijk. Hoe die man gestorven is, weten we niet, maar vast staat dat de raketaanval fake is – dat is alleszins de visie van alle waarnemers. De zogezegde aanval is gewoon een gecreëerd alibi voor de poging tot staatsgreep.

In nog een andere video zegt Priogozhin dat Gerasimov en Shoigu doelbewust aangestuurd hebben op oorlog, dat ze nooit onderhandelingen met Oekraïne gewild hebben, enz. Dat is klinkklare nonsens. Een iet of wat ernstige reconstructie van de periode sinds 2014 en meer in het bijzonder de periode tussen februari en april 2022 bewijst het tegendeel.

Daarmee zijn we beland bij de politieke oriëntatie die Prigozhin de voorbije uren aangehouden heeft: hij neemt over wat Zelinsky, Washington, Londen zeggen over het karakter van deze oorlog, met name dat er maar één verantwoordelijke is en die heet ministerie van Defensie van de Russische Federatie.

Dat de Amerikaanse putsch van 2014 tegen de wettige regering in Kiev van geen betekenis is, dat Zelinsky een vredesduif is, dat de Verenigde Staten en het Westen helemaal niet de bedoeling hebben Rusland te doen uiteenspatten, enz. De komende weken en maanden zal juridisch onderzoek aantonen of deze opvattingen van Prigozhin toeval zijn.

Poetin en 1917

De belangrijkste conclusie die we nu kunnen trekken ligt besloten in de woorden van Poetin die in de loop van deze voormiddag de natie toesprak. Hij noemt de poging tot staatsgreep “een criminele daad” waarmee Prigozhin “de natie een mes in de rug steekt”. Poetin heeft het arrestatiebevel tegen Prigozhin bevestigd en eraan toegevoegd dat het Kremlin “alle nodige antiterroristische maatregelen” getroffen heeft, wat een niet meer te wissen stempel op Prigozhin’s voorhoofd zet.

Maar wat het meest opvalt in de toespraak van Poetin is de gelijkenis die hij trekt tussen deze poging tot staatsgreep en de gebeurtenissen in 1917. Die vergelijking is verhelderend voor wat betreft de opvattingen van Poetin.

Hij zei dat “politieke intriges zoals nu” geleid hebben tot “de militaire nederlaag in 1917” en dat daardoor “een bloedige burgeroorlog ontstaan is waarbij Russische broeders tegenover Russische broeders stonden en waardoor wij grote stukken grondgebied verloren hebben”.

Kijk es aan. In 1917 heeft Rusland twee revoluties meegemaakt. De eerste was in april toen de tsaar afgezet werd. De tweede was in oktober toen de bolsjewieken onder leiding van Lenin aan de macht kwamen. Beide revoluties zijn een voortvloeisel van de Eerste Wereldoorlog.

Poetin is boven alles een chauvinist en een nationalist

Lenin leidde de Oktoberrevolutie onder de slogan “Brood en Vrede!” En inderdaad, om die twee noodzakelijkheden te kunnen realiseren, heeft Rusland bij de vrede van Brest-Litovsk grote delen van het vaderland moeten afstaan aan Duitsland. Rusland had de oorlog tegen Duitsland verloren, het leger en het volk waren totaal uitgeput en de onrechtvaardige oorlog – een gevecht tussen imperialisten – moest zo snel mogelijk gestopt.

Het is een wel heel erg grove belediging van de Russische staat, de Russische bevolking, de Russische revolutionairen en de Russische geschiedenis de politieke intriges van Priogzohin te durven vergelijken met de gebeurtenissen van 1917. Dat kenmerkt het denken van Poetin: hij is boven alles een chauvinist en een nationalist.

De bekommernis van Lenin en de zijnen in 1917 ging uit naar het lot van het volk en van de soldaten en matrozen. De bekommernis van Poetin gaat uit naar de natie. Hij zou in 1917 hebben willen doorvechten, tot de laatste soldaat dood zou zijn. Net zoals hij in 2022 uiteindelijk gekozen heeft voor de oorlog.

Naschrift (nvdr)

Deze tekst werd geschreven op het moment dat de muiterij nog aan de gang was. Ondertussen is die zonder bloedvergieten beëindigd. Dat gebeurde na bemiddeling van de Wit-Russische president Loekasjenko. Prigozjin verhuist naar Wit-Rusland en de huurlingen die meededen aan de opstand zullen niet vervolgd worden.