De pandemie overweldigde gezondheidsstelsels wereldwijd in 2020. Als gevolg hiervan daalde de vaccinatiegraad voor het eerst in tien jaar en nam het aantal sterfgevallen door tuberculose en malaria toe. 

De pandemie veroorzaakte ook de ergste economische crisis sinds de jaren dertig, waardoor het voor veel mensen steeds moeilijker is geworden om gezondheidszorg te bekostigen.

Geen tijd te verliezen

Volgens Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO, is er geen tijd te verliezen. “Alle regeringen moeten hun inspanningen direct hervatten en versnellen om ervoor te zorgen dat al hun burgers toegang hebben tot gezondheidsdiensten, zonder angst voor de financiële gevolgen.”

Al voor de covidepidemie uitbrak, waren volgens cijfers 500 miljoen mensen in armoede beland vanwege de stijgende kosten voor gezondheidszorg. En ook al vóór de pandemie gaven bijna 1 miljard mensen meer dan 10 procent van hun gezinsbudget uit aan zorgkosten. Het door de WHO gepubliceerde rapport stelt dat deze cijfers nu aanzienlijk hoger liggen.

Universele dekking

“Voor de pandemie hadden veel landen juist wat vooruitgang geboekt op dit vlak, maar het was niet genoeg”, aldus Tedros. “Nu moeten we gezondheidssystemen bouwen die sterk genoeg zijn om bestand te zijn tegen dit soort schokken, zoals de volgende pandemie. En we moeten blijven streven naar universele dekking van de gezondheidszorg.”

Volgens de WHO-baas betekent dit dat overheidsuitgaven voor gezondheidszorg en sociale steun moeten worden verhoogd. Ook moet er meer aandacht komen voor eerstelijnsgezondheidszorg, die essentiële zorg dicht bij huis kan bieden.

De rapporten waarschuwen dat de financiële problemen zullen verergeren naarmate de armoede toeneemt, de inkomens dalen en regeringen te maken krijgen met strengere fiscale beperkingen.

Voor Juan Pablo Uribe, directeur gezondheid, voeding en bevolking bij de Wereldbank, is het onacceptabel dat gezinnen meer dan 10 procent van hun inkomen aan gezondheidszorg besteden, vooral omdat de armste mensen het zwaarst worden getroffen. “Binnen een beperkte fiscale ruimte zullen regeringen moeilijke beslissingen moeten nemen om de gezondheidsbudgetten te behouden en te verhogen.”

Essentiële zorgdiensten

In 2019, vóór de pandemie, had 68 procent van de wereldbevolking toegang tot essentiële gezondheidsdiensten, zoals pre- en postnatale zorg en reproductieve zorg, vaccinatieprogramma’s, behandeling van hiv, tuberculose en malaria; en diensten voor het diagnosticeren en behandelen van niet-overdraagbare ziekten zoals kanker, hartaandoeningen en diabetes.

Maar er was nauwelijks vooruitgang geboekt op vlak van betaalbaarheid. Als gevolg hiervan, zo stellen de rapporten, zijn de armste groepen en bewoners van het platteland het minst in staat om een beroep te doen op gezondheidsdiensten, en hebben zij de minste kans om de gevolgen van de hoge kosten op te vangen.

Meer en slimmer investeren

Tot 90 procent van alle huishoudens die uit eigen zak hoge zorgkosten moet betalen, zitten nu al op of onder de armoedegrens. Dat onderstreept de noodzaak om arme mensen van dergelijke uitgaven vrij te stellen, stelt de WHO.

Ook de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, zegt dat “we onze gezondheidsstelsels moeten versterken zodat ze rechtvaardig en veerkrachtig zijn”, zeker nu we het derde jaar van de pandemie ingaan.

Als de wereld tegen 2030 universele gezondheidsdekking wil bereiken, zoals nu het doel is, moeten regeringen “meer en slimmer investeren in de fundamenten van zorgstelsels, met de nadruk op eerstelijnsgezondheidszorg, essentiële diensten en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen”, stelt Guterres.

Ook noemt hij de ongelijke verdeling van coronavaccins het afgelopen jaar een ‘wereldwijd moreel falen’. “Van deze ervaring moeten we leren. De pandemie zal voor geen enkel land tot een einde komen zolang ze niet voor alle landen is beëindigd.”