Di Rupo begon zijn persconferentie met een lange opsomming van de maatregelen die de regering niet neemt: er komt geen btw-verhoging, geen indexsprong, geen verlaging van de pensioenen, geen verhoging van de ziektekosten, geen verlaging van het minimumloon en geen belastingverhoging op de inkomens uit arbeid.

Het zegt iets over de tijdsgeest dat een premier liever uitpakt met het onheil dat vermeden werd dan met het beleid dat hij wel voert. Het toont meteen ook dat de vele ballonnetjes die de voorbije weken werden opgelaten er vooral moesten voor zorgen dat wat nu op tafel ligt minder erg lijkt dan verwacht.

De begroting is op het eerste gezicht ook een typische Belgische oplijsting van kleine en grote maatregelen. Maar toch zitten er enkele lijnen in. De grote vermogens blijven buiten schot. Miljonairs zullen deze begroting enkel voelen door de accijnsverhoging op champagne.

Ook de vennootschappen zullen de komende jaren niet echt veel meer belastingen betalen. Tussen 2001 en 2009 halveerde de effectieve belastingvoet van 19,9 procent tot 9,8 procent. Eenmalig zou er nu 256 miljoen euro minder notionele interestaftrek uitbetaald worden. Het systeem kostte in 2009 al 5,8 miljard euro of tien keer meer dan oorspronkelijk begroot.

Dat de belasting die grote bedrijven en holdings moeten betalen op de meerwaarden van hun aandelen stijgt van 0 naar 0,4 procent zal ook niet echt pijn doen.

De andere fiscale inkomsten komen op de schouders terecht van gewone werknemers (accijnsverhogingen op alcohol en de verhoogde premietaks op levensverzekeringen).

Belastingontduikers zullen – zo hoopt de regering – 513 miljoen euro ophoesten, maar krijgen in ruil een laatste keer fiscale amnestie. Dat zowel Wouter Beke als Bruno Tobback daarmee een paar dure eden inslikken, is in deze oppervlakkige tijden snel vergeten (1).

Competitiviteit

Maar het is toch vooral het luik ‘competitiviteit’ dat zwaar op de maag zal liggen van de vakbonden. In België hechten de vakbonden nogal wat belang aan het sociaal overleg. Zij maken om de twee jaar met de werkgevers afspraken tijdens vrije loononderhandelingen. Dat loonoverleg wordt nu uitgehold. In 2013 en 2014 mogen de lonen niet stijgen boven de index.

Ook bij de interprofessionele onderhandelingen van 2014 en 2016 moet een inspanning worden geleverd om de loonkloof weg te werken. Volgens de regering bedraagt die loonkostenhandicap 3,4 procent. Door dat cijfer naar voor te schuiven dringt de regering al binnen in het sociaal overleg. Werkgevers en vakbonden zijn het immers niet eens over dat cijfer.

Volgens de werkgevers bedraagt de loonkloof met Duitsland, Frankrijk en Nederland gemiddeld 5,2 procent. De vakbonden antwoorden dat dat cijfer geen rekening houdt met de loonkostsubsidies (in 2012 goed voor 4,4 miljard euro). Tel je die wel mee dan kom je uit op een handicap van 1,8 procent. De regering legt dat cijfer nu ergens in het midden en eist dat de kloof zo snel mogelijk gedicht wordt en doet zelf een duit in het zakje met een verlaging van de loonlasten van 300 miljoen voor 2013.

De Wet van 1996 over het concurrentievermogen die het loonoverleg regelt, wordt herschreven. De onderhandelaars moeten niet langer rekening houden met de voorspelde groei van de lonen in onze buurlanden maar met de vastgestelde loonkostontwikkeling van de voorbije jaren.

De gevreesde indexsprong komt er niet, maar er wordt wel gemorreld aan de index. Na de gezondheidsindex (die geen rekening houdt met de prijsstijging van benzine, alcohol en tabak) komt er een index die rekening houdt met de witte producten en de koopjes (door een vakbondsman schertsend de rivercola-index genoemd). De komende twee jaar zouden de indexaanpassingen 0,4 procent lager zijn dan met de huidige gezondheidsindex. Een verkapt indexsprongetje, zeg maar.

Bovendien krijgen de werkgevers en de vakbonden ook nog eens de opdracht om het in ijltempo eens te worden over een verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt. Als er geen akkoord is op 1 januari 2013 legt de regering zelf een aantal maatregelen op zoals een annualisering van de arbeidstijd (wat toelaat dat bedrijven kunnen eisen dat werknemers langer werken in drukke periode en korter in luwe periodes zonder overuren in te roepen).

De liberale vakbond had het in een eerste reactie al over “de uitholling van het sociaal overleg”. “Werknemers en sociaal verzekerden waren het al gewoon om gepluimd te worden, maar nu worden we met z’n allen ook nog eens gekortwiekt”, aldus ACLVB-voorzitter Jan Vercamst.

ABVV: “Werkgevers verloochenen alle voorbije loonakkoorden”

Volgens ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw getuigt het luik over competitiviteit van een “eenzijdige invulling”. Rudy De Leeuw: “Door te stellen dat we een loonkloof van 5,2 procent moeten wegwerken, verloochenen de werkgevers hun handtekening onder alle voorbije loonakkoorden waarin ze akkoord gingen met de loonevolutie. Ze gaan terug tot 1996 en overdrijven de loonafwijking bovendien door geen rekening te houden met de vele lastenverlagingen.”

“3,4 procent loonafwijking wegwerken, komt neer op een transfer van meer dan 5 miljard in de privésector. Dat staat toch wel echt in schril contrast met de 95 miljoen door de belasting op meerwaarden op aandelen van holdings en grote bedrijven”, zegt De Leeuw.

“Het loonoverleg is nu zonder voorwerp. We schorten het overleg op. Onze vakbond gaat aftasten of we nog een mandaat krijgen om terug aan tafel te gaan”, zegt De Leeuw. Hij doelt daarmee op de onderhandelingen over de flexibilisering. “Sinds de invoering van de 8-urendag zijn er altijd pogingen ondernomen om daar aan te morrelen. Voor ons kan dat alleen als daar compensaties tegenover staan.”

Volgens De Leeuw zitten er nog onverteerbare dingen in het akkoord. “Er zullen bijvoorbeeld 3 à 4000 federale ambtenaren moeten afvloeien.” De vakbond beraadt zich de komende week over een antwoord op de maatregelen.

Bij de christelijke vakbond ACV klinkt er opluchting over het feit dat een aantal aangekondigde asociale maatregelen uitblijven. De vakbond betreurt wel dat er niet geraakt wordt aan de “heilige huisjes van grootbeleggers en bedrijven”. Het ACV wil wel zo snel mogelijk rond de tafel met de werkgevers om een interprofessioneel kader uit te tekenen. Aangezien dat niet meer mag gaan over de lonen, wil het ACV het hebben over de minimumlonen, investeringen in opleidingen, verbetering van de kwaliteit van arbeid en een beter, gemeenschappelijk statuut voor arbeiders en bedienden.

Werkgeversorganisatie Agoria: Oef, geen loononderhandelingen meer

In een gezamenlijk persbericht tonen de werkgeversorganisaties zich gematigd positief. “De werkgevers stellen eveneens vast dat de regering met deze begroting eindelijk erkent dat er zich op het vlak van de competitiviteit ernstige problemen stellen, meer bepaald op het vlak van de opgebouwde loonkostenhandicap. Voor deze handicap wordt een aantal eerste stappen gezet met betrekking tot een aanpassing van het indexsysteem, een reële loonstop en een lastendaling”, aldus VBO, Unizo en co.

Agoria, de werkgevers van de technologische industrie, is veel minder tevreden. Gedelegeerd bestuurder Paul Soete veegt het sociaal overleg van tafel. “Moeten we productiviteitswinst niet berekenen, nu we tot 2018 geen energie meer moeten steken in loonsonderhandelingen?”, tweet hij cynisch. De bevriezing van de lonen is volgens hem “un premier pas de rien du tout”. 

1) “Laat me heel duidelijk zijn: voor ons kan er onder geen enkel beding sprake zijn van een nieuw rondje fiscale amnestie.” Bruno Tobback, 25 februari 2012 (Gazet van Antwerpen) en “Ook al rendeert de maatregel, voor ons is hij niet ethisch. Op een moment dat we van iedereen een inspanning vragen, kunnen we niet de fraudeurs gaan belonen.” Wouter Beke, 24 februari 2012 (Het Nieuwsblad)