“Niet zozeer het verschil in taal bepaalde eeuwenlang de verhouding tussen Wallonië, Vlaanderen en Brussel, maar wel de aanwezigheid van delfstoffen in de ondergrond van Wallonië.” Als uitgangspunt voor zijn nieuwe boek Vlaanderen, Brussel, Wallonië: een ménage à trois neemt Guido Fonteyn deze basisstelling. De bodemrijkdom maakte Wallonië in de 19de eeuw immers tot één der rijkste en meest vooruitstrevende regio’s in de wereld. In Vlaanderen was het terzelfdertijd armoe troef.
De helft van de plattelandsbevolking viel er terug op openbare steun en flink wat Vlamingen vertrokken naar Wallonië om aan de honger te ontsnappen. Na de neergang van de grondstoffenindustrie bleef Wallonië echter verarmd achter. De in Wallonië gemaakte winst was tegen dan al lang versluisd naar de bodemloze zakken van de Brusselse adel en bourgeoisie.
Ook nu weer weet Guido Fonteyn ons te verbazen met onderbelichte verhalen uit onze inheemse geschiedenis. Zo komen we meer te weten over neutraal Moresnet, de kleinste staat van Europa, en haar oorden van vertier. Verwonderlijk is ook hoe vroeg de steenkoolwinning reeds van start is gegaan. Al in 1248 werd er gewag gemaakt van steenkoolputten in de Borinage. En wie zou kunnen vermoeden dat er zich voor de gemediatiseerde ramp in Marcinelle reeds zo veel andere rampen hadden voorgedaan?
Het verhaal van de binnenlandse migratie van Vlaanderen naar Wallonië – essentieel om de verhoudingen tussen Vlaanderen en Wallonië te vatten – wordt nauwgezet uit de doeken gedaan. En het moet gezegd, dit relaas biedt de lezer een welkom perspectief om anders naar de werkloosheidscijfers in het huidige België te kijken. De teloorgang van de textielindustrie in Vlaanderen, gepaard gaand met een langdurige hongersnood, zorgde voor massale migratie van Vlaanderen naar Wallonië. De patrons wreven zich in de handen, want deze exodus bezorgde hen goedkoop werkvee. Dat een deel van de huidige werkloosheid in Wallonië ten gevolge van de neergang van de delfstoffenwinning te wijten is aan de toenmalige massale verhuizing van behoeftige Vlamingen, is iets wat de Vlaamse criticasters dan ook liever onder de mat geveegd zien.
Maar niet alleen de delfstofwinning zorgde voor migratie. Vlaamse boeren zorgden tevens voor een heropleving van de Waalse landbouw. Illustratief is bijvoorbeeld de getuigenis van Dorsan Neyrinck, een Vlaamse boer in Wallonië. “Wij pasten ons dus aan de streek aan, maar wij bleven wel LES FLAMANDS, en wij, wij waren fier dat te zijn. Gaan we naar Vlaanderen, dan zijn we daar de Walen, en hier, hier zijn we des Flamands. Misschien zijn we nog de enige Belgen.”
De narratieve bedrevenheid van Guido Fonteyn maakt dat je zijn boek in één ruk uitleest. Hij slaagt er bovendien met verve in zijn standpunt hard te maken. Als er al een minpunt aan te duiden valt, dan zou het moeten zijn dat er nog meer beeldmateriaal in had gemogen. De solfergele carré’s van Bosquetville? Die wil je toch in kleur zien. En neutraal Morsenet zie je toch liever aangeduid op een plan. Maar eerlijk gezegd, meer valt er niet te meieren. Met Vlaanderen, Brussel, Wallonië: een ménage à trois levert Guido Fonteyn opnieuw een informatief en meeslepend boek af.
Vlaanderen, Brussel, Wallonië: een ménage à trois – Guido Fonteyn – Uitgeverij EPO – 2014 – ISBN 978 94 91297 60 1
