In De Standaard d.d. 10-11 maart stond blz 44-45 een interview met Loïc Wacquant, ooit een volgeling van Pierre Bourdieu. We vatten enkele belangrijke begrippen en ideeën van Wacquant samen en schrijven er enkele kanttekeningen bij.

Begrippen

Een getto is iets waar je als bewoner niet uit weg geraakt. Een gevolg is echter dat in getto’s na verloop van generaties zich ook een middenklasse vormt en dat een getto geleidelijk aan de verpaupering achter zich laat. Dit is wat gebeurd is met de getto’s in de VS. (Commentaar JL: dit klopt overigens niet alleen voor de zwarte getto’s, maar ook voor bv de Chinatowns; die zijn ook heel arm gestart, maar ontwikkelden zich over de jaren met een middenklasse en zelfs met heel welstellende handelaars… Met dit getto-concept vult Wacquant Louis Wirth van de Chicago school aan, die geen sociale mobiliteit zag plaatsvinden in de getto’s van Chicago; Wirth schreef echter begin jaren 20).

Een hypergetto is wat vroeger een getto was, maar waaruit de middenklasse in de jaren 70 in de VS is kunnen wegtrekken. Aangezien tegelijk de overheid zich eruit terugtrok, leidde dit tot extreme verarming. Zoiets is geen getto meer, maar een hypergetto. Dit is een fenomeen dat men op meerdere plaatsen vandaag nog in de VS terugvindt, na de jaren 70, maar niet in Europa.

Een anti-getto is een multi-etnisch samengestelde buurt, waaruit veel migranten via sociale mobiliteit wegtrekken. Hier ontwikkelt zich geen identiteit. Dit is wat men in Europa vindt. (Commentaar JL: John Rex uit Birmingham sprak in de jaren 70 over “twilight areas”, schemerzones).

Vaststellingen van Loïc Wacquant

In Europa hebben nooit hypergetto’s bestaan, omdat er nooit zulke homogene mono-etnische buurten bestaan hebben.

In Europa is het geweld de laatste jaren in de steden in feite voortdurend afgenomen, maar is de onverdraagzaamheid toegenomen.

In Europa is het de integratie die tot grotere xenofobie geleid heeft.

In de Europese anti-getto’s is de politieman het enige gezicht van de staat in zulke wijken.

Als iedereen werk heeft, maken mensen zich automatisch minder zorgen over pakweg moslima’s en een hoofddoek.

Onze commentaar

Het is goed dat iemand met het statuut van Loïc Wacquant eens twee bladzijden krijgt in een Vlaamse krant om er te zeggen wat iedereen die reëel iets van onze grootstedelijke wijken afweet en ze kan vergelijken met Amerikaanse (en andere) toestanden eigenlijk al lang weet. Inderdaad, wij hebben hier geen hypergetto’s, zoals we ook geen getto’s hebben, zeker te Brussel niet. Tenzij men de betekenis van de woorden schrikkelijk veel geweld aandoet.

Niettemin wil ik enkele kleine kritische kanttekeningen plaatsen bij enkele beweringen van Loïc Wacquant:

We hebben weliswaar geen (hyper-)getto’s, maar we hebben in onze “anti-getto’s” wèl beperkte buurten die in gradatie soms, ofwel, een hypergetto-achtig karakter kunnen vertonen, ofwel, aan een heel sterke interne controle van marginale subgroepen respectievelijk etnische subgroepen blootgesteld zijn. Met andere woorden: de sociale mobiliteit en vrije circulatie is niet overal in onze Europese anti-getto’s (- ik verkies de terminologie van John Rex, die van stedelijke schemerzones sprak) even groot.

Het is onbetwistbaar dat de toestand in een aantal Brusselse anti-getto’s de laatste jaren sterk in positieve zin geëvolueerd is, als men tenminste ziet van waar we komen. Ik vind het bijzonder schrijnend om soms te moeten lezen hoe mensen die bv absoluut niet weten hoe een gemeente als Molenbeek er eind jaren ’70 bij te verkommeren lag zich vandaag over het nu gevoerde beleid uitspreken… Kennis van zaken over het verleden bij enkelen van hen: nul, komma nul. Moet dit de mistoestanden vandaag goedpraten? Neen, maar men moet wel verstaan dat we twijfels hebben bij de gedachte dat sommigen die verantwoordelijk waren eertijds voor de wantoestanden eind jaren 70 het vandaag plots veel beter zouden doen.

Het klopt dat de integratie tot meer xenofobie geleid heeft en dit is ook de reden geweest waarom in België begin  jaren 90 twee beleidsopties kort op mekaar gevolgd zijn: eerst de nationaliteitsverwerving om de minderheden een kans te geven om zich electoraal te verdedigen, en nadien een project van kordate racismebestrijding omdat toename van racisme in de lijn van de verwachtingen lag. Dat slechts heel weinig academici dit begrepen hebben, is bizar… maar het toont aan dat het wetenschappelijk onderzoek soms veraf staat van inzicht in de toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen. Ook vandaag trouwens.

In Brussel kan men niet zeggen dat de politieman het enige gezicht is van de staat, tenzij men de staat opdeelt tussen de overheden en hun verlengstukken enerzijds en de burgers anderzijds. In Brussel is het middenveld een heel belangrijke, en mijns inziens sterk onderschatte, aanwezigheid, misschien niet van de staat, maar dan toch wel van iets dat het goed meent zowel met de burger als met de staat. Dat politici, zeker aan Vlaamse zijde, dit vandaag niet echt goed inzien, stelt op termijn een zwaar probleem voor de sociale vrede in onze steden.

Een afsmijtertje. “Drugsdealers moeten hard werken,” zou Wacquant gezegd hebben. Ik wil me niet uitspreken over de toestand in de VS of in Frankrijk, maar in Brussel moeten die drugsdealers die ik ken, alvast niet hard werken… Het is overigens geen knelpuntberoep en geen risicoberoep. En het verdient goed… M.i. mag er efficiënter tegen opgetreden worden. Ik heb immers evenmin de indruk dat het een goede leerschool is om later wèl serieus te gaan werken. Dus, hier ben ik een stuk kritischer dan Wacquant.