Al meer dan een maand lang is het onrustig in Turkije. Sinds de politie op 31 mei enkele actievoerders hardhandig verdreef uit een park in centrum Istanbul, komen elke dag mensen op straat tegen het volgens hen autoritaire AKP regime van eerste minister Erdogan. Wat opvalt is de enorme creativiteit die aan de dag gelegd wordt door de demonstranten. De actievoerders combineren traditionele vormen van protest met ideeën van de Occupy beweging en de Indignados, maar ontwikkelen ook zelf eigen vormen van actievoeren. Een kleine bloemlezing.

1. Betogen, bloemen gooien en de politie uitdagen

Zoals in elke volksopstand, is de basis van het Turkse protest massamobilisatie in de vorm van betogingen. Sinds 31 mei mobiliseren de actievoerders geregeld duizenden mensen op en rond het Taksimplein en op andere Turkse pleinen. Deze betogingen worden gekenmerkt door hun creatieve slogans, maar toch vooral door de manier waarop de betogers de politie uitdaagt in de latere uren van de betogingen. Enkele voorbeelden van veelgehoorde leuzes zijn: ‘Gooi uw pepergas en we zullen zien’, ‘zet uw helm af, doe uw vestje uit en laat ons zien wie de adolescent is’ of ‘politie, verkoop simit (een turkse soort broodje) en leef een eervol leven’. De Turkse betogers bouwen hier vooral op een rijke voetbaltraditie in het maken van creatieve slogans en het uitdagen van de politie.

1. Occupy-achtige fora

Na de ontruiming van het Taksim plein en het Gezi park verlegde het protest zich deels naar enkele andere parken in Istanbul en andere Turkse steden. In die parken wordt bijna elke dag politieke forums georganiseerd waar mensen komen spreken, discussiëren en informatie krijgen over volgende acties. Deze fora worden georganiseerd in ware Occupy stijl: iedereen mag zijn zegje doen, de luisteraars communiceren naar de sprekers via handgebaren en er worden werkgroepen opgericht rond allerlei thema’s. Uit deze dagelijkse fora volgen vaak ook kleine acties voor tv-stations of andere media om hun partijdigheid aan te klagen.

1. Stil protest: staan, liggen en lezen

Ook al na de ontruiming van het Taksim plein, ontstonden verschillende stille vormen van (vaak individueel) protest. Op die manier willen de demonstranten hun aanwezigheid kenbaar maken, zonder het risico te lopen verdreven te worden door de politie (niet altijd succesvol). De bekendste vorm van dit soort protest is zonder twijfel het ‘staande man’ (duran adam) protest waarbij actievoerders uren stilstaan en kijken naar een grote foto van Atatürk, het Gezi-park of iets anders. Ondertussen wordt ook al actiegevoerd door op een straat of op een plein te liggen, of gewoon door ergens stil te staan en de krant of een boek te lezen.

1. Vrouwen en muziek op het Taksimplein

In een reactie op een uitspraak van premier Erdogan (beste moeders, haal uw kinderen van Taksim plein), kwamen op 12 juni honderden vrouwen samen om een ketting van moeders te vormen op het Taksimplein die de demonstranten moest beschermen. Enkele dagen later werd een grote vleugelpiano het plein opgebracht en kwam een bekende pianist enkele stukken spelen. Deze twee acties zorgden voor de meest intieme en memorabele actiemomenten van de opstand.

1. Waterspelletjes met de politie

Aangezien de politie overvloedig gebruik maakt van waterkannonen om de demonstranten uiteen te drijven, werd er beslist om dezelfde wapens op te nemen tegen de politie. Op 29 juni werd er daarom de eerste ‘traditionele wateroorlog’ georganiseerd. De bedoeling was dat iedereen naar het Taksim plein zou komen, uitgerust met de betere waterpistolen, om elkaar (maar vooral de politie) een koekje van eigen deeg te geven. Helaas schoot de politie de dag voor het watergevecht met scherp op actievoerders in het Turkse dorp Lice, met een dodelijk slachtoffer als gevolg. Het watergevecht werd geannuleerd, maar de gewone betoging ging door en ook deze werd door enkele waterkanonnen uiteengedreven.

1. Protest tijdens het avondeten

Tot ieders verbazing blijft het protest voortduren, nu reeds langer dan een maand. Ook de actievoerders van het eerste uur combineren actievoeren nu met hun andere sociale activiteiten, zoals uit eten gaan. Ze doen dit door elke dag om klokslag negen uur met hun bestek op de borden te tikken. Als voldoende mensen meedoen in het restaurant worden enkele slogans gescandeerd. Dit, in combinatie met de nodige Raki (een turkse anijsdrank) zorgt vaak voor het relatief absurde beeld van een straat vol terrasjes waaruit met veel passie anti-regeringsslogans gescandeerd worden.

1. Afgestudeerd van de universiteit van het verzet

Ook op meer officiële gelegenheden wordt er verzet getoond tegen het AKP beleid. De vele afstudeerceremonies aan de verschillende Turkse universiteiten werden vaak getekend door het aanhoudende protest. Vooral aan de in Ankara gebaseerde ODTU (Middle Eastern Technical University) grepen de studenten de kans om hun ouders en het hele land te tonen dat ze solidair zijn met het Taksim protest.

De Turkse actievoerders slagen er dus tot op vandaag in om zichzelf telkens heruit te vinden zodat het protest aanhoudt en de aandacht van de internationale media niet verzwakt. Ze bouwen hiervoor deels op eigen (voetbal)ervaring met massamobilisaties en humoristische anti-regerings en politie slogans, maar ook op recente ervaringen uit het buitenland. Zonder twijfel zal het Turkse protest in de toekomst zelf gebruikt worden als inspiratiebron voor burgerprotest in andere landen.

De Spiegelaere Stan