Het Committee to Protect Journalists (CPJ), een vereniging die opkomt voor de bescherming van journalisten, heeft een symbolische lijst opgesteld van de tien journalisten die werden gedood zonder dat de schuldigen door de autoriteiten werden gestraft.

Die straffeloosheid is een fenomeen dat overal ter wereld veeleer toe- dan afneemt. Wanneer journalisten een boodschap brengen die bepaalde geviseerde personen of groepen niet kunnen appreciëren, lijkt moord een aanvaardbaar middel om de boodschapper voor goed het zwijgen op te leggen en collega’s te intimideren.

Lijken in massagraven

In de Filipijnen werden vorig jaar meer dan 30 journalisten en persmedewerkers gedood door een politieke clan. Hun lijken werden in massagraven gedumpt. Totnogtoe is nog niemand officieel in beschuldiging gesteld. Ook Somalië blijft een uiterst gevaarlijke plek voor journalisten. Straffeloosheid tegenover journalisten nam ook opmerkelijk toe in Mexico en Rusland.

Enkele cijfers: 10 journalisten gedood in 2010 met duidelijke motieven, 14 gedood met motieven die vaag blijven, 808 gedood sinds 1992, 519 gevallen van moord op journalisten bleven ongestraft sinds 1992, 35 journalisten zitten momenteel in de gevangenis in Iran.

Het lijstje van de tien gedode journalisten in 2010:

Sunday Gyang Bwede (The Light Bearer) gedood op 24 april in Jos, Plateau State, Nigeria;
Nathan S. Dabak (The Light Bearer) gedood op 24 april, in Jos, Plateau State, Nigeria;
Germain Cyrille Ngota Ngota (Cameroon Express) gedood op 22 april, in Yaoundé, Kameroen;
Azamat Ali Bangash (Samaa TV) gedood op 17 april, in Orakzai, Pakistan;
Malik Arif (Samaa TV) gedood op 16 april, in Quetta, Pakistan;
Hiro Muramoto (Reuters) gedood op 10 april, in Bangkok, Thailand;
Muhammad al-Rabou’e (Al-Qahira) gedood op 13 februari, in Beni Qais, Jemen;
Rupert Hamer (Sunday Mirror) gedood op 10 januari, in de buurt van Nawa, Afghanistan;
Stanilas Ocloo (Télévision Togolaise) gedood op 9 januari, in provincie Cabinda, Angola;
Valentín Valdés Espinosa (Zócalo de Saltillo) gedood op 8 januari, in Saltillo, Mexico.

Alarmerende trend

Volgens het jaarlijkse onderzoek van Freedom House, dat ter gelegenheid van de Werelddag van de Persvrijheid werd gepubliceerd, gaat de persvrijheid er voor de achtste opeenvolgende keer op achteruit. Dat kun je geen toeval meer noemen, dat is een overduidelijke en alarmerende trend.

Het gaat vooral slechter in Oost-Azië, de landen van de voormalige Sovjet-Unie (inclusief de Russische Federatie zelf), het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De Filipijnen, Mexico, Senegal, Namibië en Zuid-Afrika kenden een opvallende achteruitgang.

Maar ook landen als het Verenigd Koninkrijk (26ste plaats), Italië (72ste plaats) onder mediabaas én premier Berlusconi, Israël (63ste) in de harde militaire aanpak van de Palestijnse kwestie en Hongkong (72ste) zakten in 2009 vele plaatsen in de wereldrangschikking volgens persvrijheid.

Commerciële druk en zelfcensuur

De oorzaken zijn divers, maar vooral de economische crisis lijkt zijn stempel te drukken. In 2009 werden journalisten weer vaker geconfronteerd met allerlei beperkende overheidsmaatregelen of zelfcensuur. Maar ook de druk van commerciële zijde op de media is niet te onderschatten.

In een tijd waarin de inkomsten uit reclame gevoelig achteruitgaan, is het voor vele mediabedrijven een gemakkelijke besparingsmaatregel om journalisten de laan uit te sturen of te besparen op duurdere onderzoeksjournalistiek.

Bovendien zijn de vervlakking en de commercialisering van het nieuws universele tendensen. Als media niet vrijuit hun rol van waakhond kunnen spelen, heeft dat verregaande gevolgen voor de uitholling van de democratie, schrijft Freedom House.

Toch is het niet al kommer en kwel. Zo blijkt dat de nieuwe grondwet van de Malediven eindelijk de persvrijheid garandeert en een prominente journalist werd er na jarenlange gevangenschap vrijgelaten. Ook in Bangladesh en Bhutan waren in 2009 een opmerkelijke verbetering vast te stellen: minder journalisten werden aangevallen en de regering liet de boycot op advertenties in onafhankelijke media vallen.

Kleine landen doen het goed

Het is trouwens een opmerkelijke vaststelling dat kleine landen (en dan vooral eilandstaten) het over het algemeen veel beter doen dan grote landen. Een heel goede score haalt het Caribische Jamaica (16de plaats), maar ook de kleine Afrikaanse staten Kaapverdië, Mauritius en São Tomé en Príncipe doen het erg goed.

Traditionele hekkensluiters zijn ook nu weer Tunesië, Iran, Equatoriaal Guinee, Wit-Rusland, Oezbekistan, Cuba, Eritrea, Libië, Birma, Turkmenistan en Noord-Korea (196ste en laatste plaats). Van persvrijheid is in die landen nauwelijks sprake. België staat op een zesde plaats, onmiddellijk na de vijf Scandinavische landen.