De Israëlische premier Netanyahu werd vorige week verrast door twee nieuwsfeiten. Woensdag sloot de gematigde partij Fatah van president Abbas een akkoord met de islamitische verzetsbeweging Hamas. Zo kan een eind komen aan vier jaar interne verdeeldheid onder de Palestijnen. Het pact werd in het geheim bemiddeld door de Egyptische overgangsregering. Twee dagen later liet de Egyptische regering weten dat ze de grens in Rafah “binnen enkele dagen” permanent zal openstellen om vrij verkeer van mensen en goederen van en naar de Gazastrook mogelijk te maken.

Het zijn de eerste tastbare gevolgen voor Palestijnen en Israëli’s van de opstanden in Egypte (bondgenoot van Fatah) en Syrië (bongenoot van Hamas). De beleidsveranderingen maken ook duidelijk welke buitenlandse koers Egypte na Moebarak zal varen. Het nieuwe Egypte erkent het Moslimbroederschap, dat historische banden heeft met Hamas, en zoekt toenadering tot Iran, Israëls aartsvijand en tevens bondgenoot van Hamas.

Na het nieuws uit Caïro doorbrak Netanyahu de stilte waarin Israël zich had gehuld als reactie op de onrust in zijn buurlanden. “De Palestijnse Autoriteit moet kiezen tussen vrede met Israël of vrede met Hamas.” Waarop Abbas reageerde: “Hamas is een deel van het Palestijnse volk. Ik kan hen niet uitsluiten. Net zoals ik u, Netanyahu, als partner niet kan uitsluiten. Maar u moet wel kiezen, namelijk tussen nederzettingen bouwen en vrede.”

De relaties tussen de twee Palestijnse bewegingen raakten in het slop nadat Hamas de parlementsverkiezingen had gewonnen in 2006. Anderhalf jaar later veroverde Hamas Gaza gewapenderhand, terwijl een verzwakt Fatah en president Abbas zich moesten terugplooien op delen van de Westelijke Jordaanoever. Nu kiezen de Palestijnen duidelijk voor verzoening omdat ze zich als een onafhankelijke staat willen laten erkennen door de rest van de wereld.

VS vrezen conflict

Hamas weigert zich te schikken naar de voorwaarden van de VN, de VS, de EU en Rusland om het geweld af te zweren, Israëlisch-Palestijnse verdragen uit het verleden te aanvaarden en het bestaansrecht van Israël te erkennen. Israël vreest nu dat Hamas door de verzoening kan vasthouden aan zijn onwrikbare standpunten. Zoals Mahmoud e-Zahar van Hamas verklaarde vanuit Caïro: “Ons programma bevat geen onderhandelingen met, of erkenning van Israël.”

Voor Netanyahu zelf is dit een goede zaak. Tot vorige week was zijn weigering om de bouw van nieuwe nederzettingen te bevriezen een zware ondergraving van zijn zelfverklaarde toewijding aan het vredesproces. Het geduld van de internationale gemeenschap raakte op en Netanyahu moest binnenkort zelf met een voorstel op de proppen komen. Maar nu kan Netanyahu de Israëlische zaak tegen de internationale erkenning van een Palestijnse staat opnieuw met overtuiging brengen. Hij zal het akkoord tussen Fatah en Hamas voorstellen als het bewijs dat de Palestijnen helemaal niet geïnteresseerd zijn in vredesgesprekken.

Netanyahu speculeert op de angst bij de internationale gemeenschap voor een nieuwe brandhaard in de regio. Het laatste wat de VS willen is een nieuw conflict dat de huidige onrust in de regio zou aanwakkeren. De VS delen de Israëlische bezorgdheid dat de Arabische buren geleidelijk weer vijanden van het Westen zullen worden en dat partijen als Hamas de vruchten van de democratisering plukken.

Yitzhak Rabin

Volgens de politiek analist Aluf Benn in de krant Haaretz biedt het akkoord voor Netanyahu een uitweg uit de netelige positie waarin hij zich bevindt door de totale blokkering van het vredesproces.

Heeft Netanyahu in de twee jaar dat hij aan de macht is bewust het vredesproces gesaboteerd? Israëlische tegenstanders van Netanyahu wijzen op het feit dat hij weigerde de onderhandelingen van zijn voorganger op te pikken. Feit is dat Netanyahu voorlopig zijn schaapjes op het droge heeft en dat Israëls legitimiteit gered is. Maar de vrede lijkt verderaf dan ooit, hekelen zijn tegenstanders.

Ex-premier Yitzhak Rabin zei ooit, in een poging om zijn landgenoten te overtuigen, dat Israël “het vredesproces moet voortzetten alsof er geen terrorisme is en het terrorisme moet bestrijden alsof er geen vredesproces is”. Vandaag is de idee van een onoplosbaar conflict, zoals de rechtervleugel in Israël het graag voorstelt, de heersende opvatting in Israël.