Ik wil het hier niet hebben over de specifieke maatregelen die Berx meende in te moeten voeren. Al is mijn reactie op haar interview zonder meer ook gekleurd zijn door het feit dat ik, als inwoner van Antwerpen, de avondklok een buitensporige maatregel vind en me niet van de indruk kan ontdoen dat het hier een spierbalrollende schaamlap voor bestuurlijk falen betreft. Ook wil ik niet twijfelen aan de goede bedoelingen van gouverneur Berx maar slechts opmerken dat goede bedoelingen nooit voldoende zijn.
Avondklok 1941
Fleur Pierets haalde, in DeMorgen, het voorbeeld aan van de laatste keer dat er een avondklok in Antwerpen was. Deze werd in 1941 opgelegd aan de Antwerpse Joden nadat zij door antisemitische rellen aangevallen waren. Naar ik vermoed dacht men destijds waarschijnlijk ook vanuit de beste bedoelingen te handelen.
Mijn probleem met gouverneur Berx ligt in de manier waarop zij de maatregelen probeerde te verantwoorden middels het relativeren van de grondrechten van haar burgers. In één zin heeft zij ons volledig ontdaan van alle burgerrechten en zijn wij, in de meest letterlijke interpretatie, gedegradeerd tot louter biologische wezens die ten alle koste (biologisch) levend gehouden moeten worden. Niet veel meer dan biologisch kapitaal dat eigendom van de staat lijkt te zijn. De culminatie van dit soort retoriek is, zoals de filosoof Agamben in zijn werk Homo Sacer schreef, het concentratiekamp. Niet als uitwas, maar als logische gevolgtrekking.
Ik wil allerminst beweren dat we ons momenteel richting concentratiekamp begeven. Waar ik wel van overtuigd ben, maar in alle eerlijkheid ontbreekt het mij hier aan de juridische kennis om het te beargumenteren, is dat een mens zonder burgerrechten zich ook niet van eender welk ander recht verzekerd weet. Dit is wat Hannah Arent (ja, zij weer! en volledig terecht) vlak na de verspreiding van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens reeds beargumenteerde. Wie hier aan twijfelt moet in Calais maar eens gaan vragen wat men daar van die verklaring vindt.
Uitzonderingstoestand
Momenteel bevinden we ons in een uitzonderingstoestand. Volgens Agamben is dit de schaduwkant die een grondwet altijd nodig heeft gehad om in werking te kunnen treden. Haar eigen onwerkzaamheid is haar verdoken essentie. Maar dit maakt de zaak er dus des te gevaarlijker op. We moeten de uitzondering effectief ook als uitzondering blijven beschouwen en met dit doel voor ogen waakzaam blijven. Dit kan niet vaak genoeg herhaald worden omdat taal in dezen juist enorm belangrijk is.
Naast de ongepaste oorlogsretoriek aan het begin van de pandemie, werd ook meteen gesproken van ‘het nieuwe normaal’. Dit moet ten alle koste vermeden worden. Wat nu gebeurt is niet normaal en moet ook niet zo beschreven worden, want anders maken we de weg vrij die van uitzonderlijke maatregelen de nieuwe regel zou maken. Kijkt u alleen maar naar wat wij allemaal gewoon zijn gaan vinden (op bijvoorbeeld luchthavens) na 9/11.
Als burgers hebben wij meer dan één absoluut recht. Dat enkele van onze rechten momenteel buiten werking gesteld zijn en of dit terecht is, is niet de discussie die ik hier wil aangaan. Ik wilde slechts op het simpele feit wijzen dat de woorden van mevrouw Berx ons veroordeelden tot een naakt leven dat niet veel meer met de mens te maken heeft. Als burger eis ik het recht op het in dezen met haar fundamenteel oneens te zijn.
