Afgelopen maandag maakte het wetenschappelijke IPCC-klimaatpannel van de VN bekend dat in elk toekomstig scenario van minder of meer CO2-uitstoot de aarde uiterlijk tegen 2040 minstens 1,5° warmer zal worden dan in de periode 1850-1900. Momenteel is dat reeds voor 1,09° het geval (+1,59° op het land en +0,88° op zee). Bij ongewijzigd beleid zal de 1,5° mogelijk al in 2030 bereikt worden. Om de opwarming hiertoe te beperken mag naar schatting immers nog maar 300 à 400 gigaton CO2 uitgestoten worden.
In 2019 werd wereldwijd 57,4 Gt uitgestoten. Nog niet zo lang geleden, in 2015, engageerden zich tijdens de klimaattop van Parijs meer dan 200 landen om de nodige maatregelen te nemen om die 1,5° opwarming te voorkomen. Dat is volgens het IPCC echter niet meer te vermijden. Zelfs in het meest gunstige scenario dat de uitstoot binnen de tien jaar gehalveerd wordt en de nuluitstoot bereikt wordt tegen 2050, zal de aarde in de periode 2041-2060 opwarmen met 1,6° (met een foutmarge van 1,2 tot 2°). In het slechtste scenario – waarbij emissies nog verdubbelen – wordt voorspeld dat tegen het einde van de eeuw de aarde zal opwarmen met 4,4° (met een foutmarge van 3,3° tot 5,7°) wat de situatie compleet onleefbaar zal maken.
Bij het bekendraken van een dergelijke ‘inconvenient truth’ zou je verwachten dat de mensen massaal de straat op komen om van hun politieke leiders drastische maatregelen te eisen. Ook een opwarming tot 1,5° zal immers gepaard gaan met een sterke toename van de nu al frequent voorkomende verwoestende rampen zoals stormen, hittegolven, bosbranden, droogtes, overstromingen, stijgende zeespiegel, hongersnoden … Ik zou in de eerste plaats fel protest verwachten van ouders van jonge kinderen. Deze laatsten gaan zonder een drastische ommezwaai van het beleid ongetwijfeld een helse toekomst tegemoet.
De IPCC-wetenschappers waarschuwen in hun rapport overigens uitdrukkelijk dat geen enkele regio op aarde gespaard zal blijven van de gevolgen. Buiten enkele voorspelbare persmededelingen bleef massaal protest echter uit. Vlaams Milieuminister Demir liet weten “dat we allemaal al wisten wat er in het rapport stond” en hield het bij een algemene opmerking “dat alle regeringen voortaan vermijdbare CO2-uitstoot moeten voorkomen”. Laat er iemand sindsdien zijn auto meer staan? En ook het geknetter op sociale media bleef na de IPCC-aankondiging veel beperkter dan wanneer een Rode Duivel een doelpunt scoort.
De toestand van de aarde is momenteel echter al uiterst zorgwekkend. De afgelopen twintig jaar overleden iets minder dan een half miljoen mensen aan rampen die gelinkt worden aan extreme weersomstandigheden. 37 procent van alle sterfgevallen – het gaat om zo’n 100.000 overlijdens jaarlijks – ten gevolge van hittegolven hebben rechtstreeks te maken met de opwarming van de aarde. De armste landen betalen de zwaarste prijs voor de ontregeling van het klimaat.
De actuele CO2-concentratie in de atmosfeer is hoger dan in elke periode van de afgelopen 2 miljoen jaar. Begin dit jaar hebben wetenschappers in Hawaï een CO2-concentratie gemeten van liefst 419 ppm (deeltjes per miljoen). Eind jaren 50 bedroeg de concentratie nog minder dan 320 en voor de industriële revolutie nog 280 ppm. De snelheid waarmee de temperatuur op aarde in de periode 1970-2020 steeg, was de grootste in een gelijkaardige periode van 50 jaar gedurende de afgelopen 2.000 jaar. Het peil van de oceanen steeg sinds 1900 sneller dan tijdens de laatste 3.000 jaar, een gevolg van het feit dat in de periode 1994-2017 op aarde liefst 28 biljoen ton ijs verdween.
Wat alles nog meer somberder maakt, is dat er op vlak van CO2-uitstoot wereldwijd tot dusver geen vooruitgang wordt geboekt. In 2020 was er als gevolg van de coronabeperkingen een lichte daling merkbaar, maar het Internationaal Energieagentschap voorspelde reeds dat de uitstoot in 2021 weer op het niveau van 2019 zal zijn. De VN waarschuwde dit jaar al enkele keren dat de klimaatplannen die de landen na het akkoord van Parijs op tafel hebben gelegd in de verste verte niet volstaan om de klimaatopwarming tot 1,5° te beperken en dit ondanks het feit dat rechters in diverse landen (zoals België en buurlanden) de overheden verplicht hebben om bijkomende maatregelen te nemen.
VN-secretaris-generaal Gutteriez eiste deze week dat de OESO-landen tegen 2030 (en de andere landen tegen 2040) moeten stoppen met koolstofgebruik, maar zovele signalen gaan de andere richting uit. China, India, Indonesië, Japan en Vietnam hebben plannen om de komende jaren meer dan 600 nieuwe steenkoolcentrales te bouwen of te heropenen. Als klap op de vuurpijl eist de VS deze week dat het oliekartel meer olie produceert om op die manier een stijging van de benzineprijzen te voorkomen. De fossiele industrie spendeerde vorig jaar in de VS bijna 10 miljoen dollar aan reclame op Facebook … om het gebruik van olie en gas te promoten.
Ik vrees bovendien dat de toenemende gevolgen van de klimaatopwarming ook ons democratisch systeem dreigt te vernietigen. België bracht er tot dusver nog weinig van terecht op vlak van klimaatbeleid en werd hiervoor al enkele keren door de EU-Commissie terechtgewezen. Het is te vrezen dat hoe meer ons land door klimaatrampen getroffen wordt des te meer de burger de falende overheid hiervan de schuld zal geven en bij de komende verkiezingen zal kiezen voor extreme partijen … In ons land worden we meer algemeen in toenemende mate geconfronteerd met een overheid die in vele domeinen faalt.
De duizenden coronadoden in de woonzorgcentra vorig jaar liggen velen nog zwaar op de maag. Dit jaar zagen we dat een door de staatsveiligheid de als gevaarlijk gebrandmerkte extreem-rechtse militair J.C. ongehinderd tal van zware wapens uit een kazerne kon meenemen. Wellicht zal een onderzoekscommissie over enkele maanden uitwijzen dat er bij de recente overstromingen in de Vesdervallei zware fouten gemaakt zijn bij het beheer van de stuwdam in Eupen. Wraakroepend ook zijn de zware tekortkomingen de afgelopen maanden bij de hulpverlening bij de slachtoffers.
Luc Vanheerentals is auteur van boeken zoals ‘Fifty Ways to Leave Your Car’ (2018) en ‘Leuvense Wereldverbeteraars’ (2020).
Bron: Meer info over het IPCC-rapport ‘Climate Change 2021. The Physical Science Basis’ kan je vinden via
https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf
