Staalproducent Aperam, een bedrijf dat tot tien jaar geleden deel uitmaakte van ArcelorMittal, promoot zichzelf als een pionier in duurzaam staal. Zo maken ze in hun Belgische fabrieken in Genk en Châtelet roestvrij staal van schroot, en zou ook hun fabriek in Brazilië ‘groen’ staal produceren.
De Zuid-Amerikaanse tak van Aperam zet zichzelf in de markt als de eerste koolstofneutrale staalproducent ter wereld.
Eucalyptus
Op haar officiële website noemt Aperam zijn staalproductie in Brazilië ‘groen’ omdat de hoogovens draaien op houtskool gemaakt van eucalyptushout. Dit in tegenstelling tot vervuilende cokes op basis van steenkool, wat vaker gebruikt wordt in de sector.
De eucalyptus waarvan ze deze houtskool maken, groeit Aperam zelf in plantages in de Cerrado – een droog savannegebied met een grote natuurlijke biodiversiteit.
De Braziliaanse consumentenorganisatie IDEC, een partner van de Belgische bankenwaakhond FairFin, onderzocht samen met verschillende Braziliaanse universiteiten de lokale milieu-impact van Aperam. Daaruit blijkt dat de monocultuur van eucalyptus die Aperam in de regio hielp implementeren, sterk bijgedragen heeft aan droogte en waterschaarste in het al zeer droge gebied.
Waterrantsoen
Volgens de studie zijn de eucalyptusplantages in de regio de afgelopen 45 jaar verantwoordelijk geweest voor een verlaging van de grondwaterspiegel met 4,5 meter. Dat heeft geleid tot constante droogtes en watergebrek voor de lokale bevolking.
De plantages van de staalproducent slorpen enorm veel water op, waardoor de lokale bevolking lijdt onder de schaarste van de hulpbron.
Eucalyptus is namelijk geen inheemse plant en niet aangepast aan het droge klimaat van de Cerrado. De plantages van de staalproducent slorpen enorm veel water op, waardoor de lokale bevolking lijdt onder de schaarste van de hulpbron. Veel waterputten staan droog en de lokale boeren moeten hun toevlucht nemen tot grote citernes.
Kleinschalige landbouwers die zulke investeringen niet kunnen doen, vallen uit de boot en moeten door de waterschaarste hun landbouwactiviteiten terugschroeven of zelfs helemaal stopzetten.
De situatie is zo extreem dat de Braziliaanse overheid vrachtwagens met water laat aanrukken om de meest nijpende tekorten aan te vullen.
Meer dan de helft van de lokale bevolking leeft volgens de studie op een waterrantsoen van 43 liter per dag, in vergelijking met het Braziliaanse gemiddelde van 150 liter per dag. De situatie is zo extreem dat de Braziliaanse overheid vrachtwagens met water laat aanrukken om de meest nijpende tekorten aan te vullen.
Onteigeningen
Sinds de jaren 70 bouwt Aperam, of Acesita zoals het toen heette, monoculturen uit in het gebied. Daarbij werden ook veel gronden in familiebezit of gemeenschappelijke eigendom van landbouwgemeenschappen onteigend.
Verschillende getuigen in het rapport stellen dat dit op illegale wijze gebeurde, dat ze nooit toegestemd hebben voor verkoop. Verschillende disputen worden nog steeds uitgevochten voor Braziliaanse rechtbanken.
“De concentratie van land in handen van het bedrijf veroorzaakte ingrijpende veranderingen in de structuur van het grondbezit”, staat te lezen. Veel boeren werden gedwongen om kleinschalig te werken. Ook de werkgelegenheid in het gebied bleef zeer beperkt, gezien veel van de activiteiten van Aperam gemechaniseerd zijn.
Geldschieters
“Dat Aperam op een duurzame manier staal wil produceren, kunnen we enkel maar toejuichen. Maar niet ten koste van mens en natuur”, vindt Jozef Vandermeulen van FairFin. De bankenmonitor lanceert een klachtenbrief naar de geldschieters van het bedrijf.
Banken en vermogensbeheerders in België investeerden de laatste vijf jaar 600 miljoen euro in Aperam, BNP Paribas en KBC waren respectievelijk goed voor 297 miljoen en 62 miljoen euro.
“Zij moeten kritisch kijken naar de claims van Aperam en verbetering eisen binnen een duidelijke en transparante tijdslimiet”, aldus Vandermeulen. Banken en vermogensbeheerders in België investeerden de laatste vijf jaar 600 miljoen euro in Aperam, BNP Paribas en KBC waren respectievelijk goed voor 297 miljoen en 62 miljoen euro.
Op het moment van publicatie heeft Aperam niet gereageerd op onze vraag om een reactie. In Braziliaanse media is wel een verklaring van het bedrijf verschenen, waarin het stelt dat ‘aangeplante eucalyptusbossen een belangrijke rol spelen bij het behoud van bodem, lucht, water en het behoud van inheemse bossen’ en dat ‘zorg voor het milieu en voor de gemeenschap waarin het opereert altijd is opgenomen in de principes van de kernactiviteit’ van het bedrijf.
