De cijfers liegen er niet om, de VN-vluchtelingenorganisatie UNCHR verwacht dat er tegen eind 2014 zo’n 4 miljoen vluchtelingen zullen zijn. Tot op vandaag vroegen slechts 81.000 Syriërs asiel aan in de EU, Noorwegen en Zwitserland. Dat is een kleine 3 procent van alle gevluchte Syriërs.

Campagne ‘Europe Act Now’

Els Keytsman is directeur Vluchtelingenwerk Vlaanderen, één van de organisaties achter ‘Europe Act Now’. “De Syriërs die tot hier geraken zijn verplicht dat te doen in de illegaliteit. De visumregelingen om naar  de EU te komen zijn te streng. Daarnaast is er nood aan veilige toegangswegen. Europa moet ook de ingewikkelde procedures voor gezinshereniging vereenvoudigen. Die beletten families om terug te worden herenigd.”

Het principe van de campagne is redelijk simpel, mensen kunnen hun Twitter-account op www.helpsyriasrefugees.eu  koppelen aan de tweets van een Syrische vluchteling. “Deze actie geeft mensen een stem die ze nu niet hebben”, zegt Keytsman. “We hopen dat alle stemmen samen werken als een megafoon die de politici horen.”

De actie ging van start op 6 maart en loopt nog tot juni 2014. Volgens Keytsman zijn de reacties tot nu toe positief, “Op korte tijd hebben toch al meer dan 1200 mensen zich opgegeven”. “We hopen natuurlijk op nog veel meer stemmen die zich laten horen. De actie is bedoeld als noodkreet, niemand kan zich inbeelden wat vluchtelingen moeten doorstaan.”

Ongeziene humanitaire ramp

Naast de vluchtelingen in de omringende landen is er ook nog de kwestie van interne ‘ontheemden’. Dat zijn mensen die hun huis moesten verlaten en nu vluchteling zijn in eigen land. Het zou gaan om meer dan 6,5 miljoen mensen, of een derde van de totale Syrische bevolking. De cijfers komen uit een rapport van Amnesty International dat eind 2013 verscheen.

Jan Weuts volgt de situatie op voor Caritas International, een hulporganisatie met afdelingen in ruim 160 landen. “Het probleem is dat veel gebieden moeilijk te bereiken zijn, zelfs als er beroep wordt gedaan op lokale hulpverleners. De regering van Assad laat mondjesmaat hulp toe, maar er zijn ook schaduwgebieden waar gewapende groeperingen de macht hebben. Velen daarvan weigeren elke vorm van inmenging en zien hulporganisaties als marionetten van het westen.”

Het grootste deel van de vluchtelingen wordt in de directe buurlanden van Syrië opgevangen. In Libanon, Jordanië, Turkije, Irak en Egypte samen wordt maar liefst meer dan 95 procent van alle vluchtelingen opgevangen. In Libanon voegen Syrische vluchtelingen 20 procent toe aan de totale bevolking.

Volgens Weuts heeft die overweldigende aanwezigheid van vluchtelingen een grote impact op de sociale structuren in de buurlanden. “Die kampen worden opgezet door de plaatselijke autoriteiten met behulp van enkele ngo’s. Op lange termijn is deze situatie niet houdbaar. De druk op de voedselvoorraden, de huizenprijzen schieten de hoogte in en scholen draaien een dag- en een nachtshift om iets van onderwijs te voorzien.”

Geweld zonder Grenzen

Veel over de onderlinge krachtverhoudingen tussen de strijdende partijen is er niet geweten. Volgens Weuts zijn die min of meer in evenwicht en is geen enkele partij in staat de anderen te verslaan. “De positie van Assad is terug versterkt, iedereen controleert zijn gebied en daar blijft het bij. Burgers worden daardoor steeds meer geviseerd en gebruikt als een wapen.”

“Het is ontzettend gevaarlijk voor hulpverleners ter plaatse, mensen zijn aan de telefoon bang om Engels te praten uit vrees voor vergelding. We zitten met situaties die vergelijkbaar zijn met wat er in Sarajevo gebeurde tijdens de Bosnische oorlog. Gewelddadige snipers schieten op alles wat beweegt. Dokters worden geviseerd en ontvluchten het land, zodat de medische voorzieningen stilvallen. Medicijnen en hulpgoederen bereiken maar moeilijk bepaalde provincies, zeker sinds de onrusten op de Krim. De havens daar dienden als bruggenhoofd voor de bevoorrading uit Rusland.”

Gebrek aan aandacht en hulp

In tegenstelling tot inzamelingsacties uit het verleden, komt de steun voor Syrië maar moeilijk op gang. Els Keytsman van Vluchtelingenwerk Vlaanderen vindt dat de media een belangrijke rol kunnen en moeten spelen. “Dit is niet hoofdzakelijk een verhaal van strijdende partijen maar van burgers die lijden en niets met het hele conflict te maken hebben. Al te vaak worden die mensen vergeten. Het is aan journalisten om ook die verhalen te vertellen. Op die manier geef je de Syriërs een gezicht.”

“Een oorlog is iets anders dan een natuurramp”, zegt Jan Weuts, “mensen vinden dat het de schuld van de strijdende partijen zelf is. Er is geen duidelijk slachtoffer waar mensen ‘sympathie’ voor hebben. Dat was bijvoorbeeld met Kosovo in de jaren ’90 wel het geval.”

Op een paar opflakkeringen na is de internationale gemeenschap tijdens de afgelopen maanden opvallend stil geweest. “Dat heeft te maken met de ingewikkelde context”, zegt Weuts, “je zit niet met een georganiseerde groep rebellen die tegen het leger strijden. Onderling vechten gematigde en extremistische gewapende groeperingen ook tegen elkaar. Verschillende westerse landen hebben hun steun teruggetrokken, toen ze zagen wie die milities waren.”

Toekomst van het conflict

Na drie jaar oorlog zijn de economische en sociale gevolgen niet te overzien. Veel infrastructuur is vernietigd (scholen, woonwijken, openbare voorzieningen), handel is stilgevallen en de landbouw is grotendeels verwaarloosd. “Er moet iets gedaan worden voor alle mensen die lijden onder dit conflict”, zegt Els Keytsman, “voordat meerdere generaties opgroeien in oorlog”.

Jan Weuts gelooft niet dat het conflict op korte termijn zal worden opgelost, daarvoor zijn er te veel betrokken partijen met elk hun intenties. Toch zijn er af en toe positieve signalen. “Deze week liet een Islamitische groepering een groep gevangen katholieke nonnen vrij. Daarnaast zie je ook steeds meer middenstandorganisaties die hun eigen initiatieven opzetten los van de politieke groeperingen.”

“Toch blijft het een moeilijke situatie waarin Syrië uiterst afhankelijk is van het buitenland. Daarnaast zit je met maatschappelijke verschillen en ongenoegens die diep geworteld zijn. Je zit met een politieke minderheid die bestuurt over een meerderheid. Bovendien zijn er zowel rechtstreeks als onrechtstreeks verschillende andere landen betrokken, dat gaat ook niet zomaar weg.”