Hoe kan de werking geoptimaliseerd worden ? Zou de Brusselaar het huidig aantal politieke mandaten kunnen aanvaarden als de samenwerking of juist de autonomie van elk niveau gegarandeerd wordt ? Hoe kan de stedelijke dynamiek op gewestniveau geoptimaliseerd worden in volle respect met de nood aan lokale betrokkenheid en subsidiariteit zoals dat ook in Europese hoofdsteden als Parijs met haar arrondissements, London met haar boroughs, of Berlijn met haar Bezirke het geval is?
Op gemeentelijk niveau worden de leden van het college van burgemeester en schepenen vandaag als full-time professionelen betaald. Dit stemt ook overeen met de professionele dienstverlening die zij aansturen. Het aantal schepenen in Brussel is niet afwijkend van de rest van het land. Tenzij de schepen in overtal bij tweetalige schepencolleges. Dit gaat gepaard met een federale financiering voor de meerkost van de wettelijke tweetaligheid in die Brusselse plaatselijke besturen.
Bij het aantal politieke mandaten voor Brussel wordt vaak verwezen naar het aantal gemeenteraadsleden in de 19 Brusselse gemeenten. Waar de schepenen van een financiële opwaardering kunnen genieten, krijgen de gemeenteraadsleden enkel een zitpenning per vergadering. Indien we rekening houden met de verwachtingen bij deze gemeenteraadsleden (bijvoorbeeld basiskennis onderwijs of stedenbouw, maar ook het analyseren van begroting- jaarrekening, noties inzake wetgeving overheidsopdrachten, en uiteraard de voeling met het terrein) zijn actieve gemeenteraadsleden vandaag duidelijk ondergewaardeerd. Net zoals de journalistiek over plaatselijke berichtgeving vandaag structureel onvoldoende waardering krijgt trouwens.
Op gewestniveau heeft Brussel 8 regeringsleden met een verzekerde vertegenwoordiging van Nederlandstaligen en met garanties inzake het gewicht van hun bevoegdheden. Het hoge aantal gewestelijke parlementairen werd verder opgetrokken van 75 naar 89 om een blokkering van de Brusselse instellingen vanuit de Nederlandstalige groep tegen te gaan. Zowel de Brusselse ministers en staatssecretarissen, als de parlementsleden worden vergelijkbaar met de andere gewesten betaald en worden ondersteund door een kabinet en een parlementaire fractie.
We kunnen stellen dat de uit te oefenen bevoegdheden in het weliswaar kleinere hoofdstedelijk gebied vergelijkbaar zijn met de andere landsdelen. Met de specifieke complicaties voor de gemeenschapsbevoegdheden waar dezelfde parlementairen werkzaam zijn binnen een Franstalige Gemeenschapscommissie met decretale bevoegdheid of een Vlaamse Gemeenschapscommissie die als een soort Brussels plaatselijk bestuur van de Vlaamse Gemeenschap functioneert, en tenslotte een Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie die zogenaamde bicommunautaire materies behandelt (bv. de OCMW’s).
Het was Pascal Smet die destijds als nieuwkomer stelde dat in Brussel iedereen wel bevoegd lijkt, maar de verantwoordelijkheid voor het resultaat al te vaak problematisch was. De politiek is onvoldoende aanspreekbaar en kampt dus met een democratisch deficit. Ongetwijfeld brengen gedeeltelijke bevoegdheden naast inefficiëntie, ook een administratieve meerkost voor de Brusselaar. Beleidsmatig wil iedereen zijn of haar zeg doen waardoor deze gedeelde of ronduit overlappende bevoegdheden remmend werken op een stedelijke dynamiek. In een klein hoofdstedelijk gewest is het ontwikkelen van kwaliteitszorg en het onafhankelijk kunnen optreden van de overheden sowieso een permanente zorg. Duidelijkheid op basis van een kerntakendebat, homogene bevoegdheidsverdeling en een cumulbeperking over de verschillende Brusselse niveaus, zijn voorwaarden om de vele uitdagingen van deze stad aan te gaan.
Johan Vande Lanotte stelde als federaal minister en hoogleraar dat de huidige taalpariteit binnen de Brusselse gewestregering bij gesprekken over de toekomstige structuur van het hoofdstedelijk gewest moeilijk verdedigbaar is vanuit democratisch oogpunt. In een samenleving die een professionele dienstverlening eist houden dure evenwichten vanuit strakke principes moeilijk stand. Het afstappen van de huidige gegarandeerde politieke pariteit dient wel uitdrukkelijk gekoppeld aan de noodzaak van duidelijk afdwingbare eisen : twee- of meertaligheid dient functioneel gegarandeerd voor elke Brusselaar.
Vandaag slagen zowel UZ Brussel als Erasme er als mono-communautaire instellingen in om de andere landstaal functioneel te gebruiken voor anderstalige patiënten wat wijst op een open houding als onderdeel van een integrale kwaliteitszorg.
We kunnen niet naast de groei van taalgemengde gezinnen en de internationalisering van onze stad. Noch de Franstalige, noch de Vlaamse Gemeenschap kennen vandaag nog de interne homogeniteit die beide kenmerkte pakweg 50 jaar terug. Wie vandaag de twee- of meertaligheid van een overheidsdienst enkel als een meerkost voor vertalingen beschouwt, gaat voorbij aan de continue zorg voor kwalitatieve dienstverlening en aan de noodzakelijke permanente vernieuwing en uitbreiding van het eigen comfortabele referentiekader. De taalpolemiek voorbij dus, om samen de sociale en economische uitdagingen van onze stad met haar multiculturele troeven met open vizier aan te gaan.
Deze open houding is niet tegengesteld aan een assertieve communautaire houding bij vaststellingen die aan de basis liggen van ondermaatse prestaties. Onlangs nog heb ik vastgesteld dat mijn medisch dossier in een openbaar IRIS-ziekenhuis in het Frans was opgesteld. Ondanks de Nederlandstalige oproepbrief en de behandelende arts die een verdienstelijke poging deed om de taal van de patiënt te spreken. Klantvriendelijke twee- of meertaligheid kan je niet aan de patiënt of aan de goodwill van het betrokken medisch of paramedisch personeel overlaten. Vanuit het beheer dient in dit geval een tweetalige software ontwikkeld die meteen ook garandeert dat het medisch dossier systematisch wordt opgesteld in de taal van de betrokkene.
Zoals Willy Decourty, gewezen burgemeester van Elsene, het raak stelde in een interview: als blijkt dat bijvoorbeeld een Nederlandstalige bijdrage in het gemeenteblad fouten bevat dan is dit, ook voor de politiek, een gebrek aan professionalisme dat dient aangepakt.
The New York Times had het onlangs over België als slachtoffer van een eenzijdige centrifugale dynamiek waardoor het risico reëel is dat de politieke en administratieve beleidsverantwoordelijkheid op het terrein niet langer permanent kan gewaarborgd worden. Indien blijkt dat Brussel met haar specifieke Belgische context vandaag niet in staat is om haar werking in continuïteit of met een hertekening van het institutioneel landschap te optimaliseren, kan dit niet alleen de geloofwaardigheid van de politiek hypothekeren, maar ook problematisch zijn voor het economisch potentieel en voor het uitbouwen van haar nationale en internationale hoofdstedelijke functies.
