Donderdag voeren de vakbonden ABVV en ACV actie in Brussel. In verspreide slagorde weliswaar maar toch met een duidelijk doel voor ogen: de Europese trein die nu richting verplichte flexibiliteit, harde besparingen en loonmatiging dendert, van koers doen veranderen.

“Het worden beslissende maanden voor Europa. Ofwel kiezen we voor een sociaal kerkhof à la Duitsland ofwel gaan we voor een economisch model waar ook de werknemer kan delen in de groei”, zo vat ACV-voorzitter Luc Cortebeeck de inzet samen.

Aanleiding voor de actiedag is de Europese top. Op de tafel van de Europese regerings- en staatsleiders ligt het competitiviteitspact, ondertussen bijgevijld en herdoopt tot het Pact voor de Euro.

Volgens de Gentse professor Hendrik Vos maakt dat Pact deel uit van een “snelle en stille revolutie” waarbij Europa probeert greep te krijgen op zaken die voordien het exclusieve terrein van de lidstaten waren.

“Dingen als de pensioenleeftijd, de loonvorming en belastingen. Daarover konden tot nu toe de lidstaten autonoom beslissen. Die periode is voorbij. Na de Griekse crisis beseft men dat de economische beleidskeuzes van individuele landen afstralen op alle andere landen”, aldus Hendrik Vos.

Speculanten als waakhonden

Om dat te vermijden bracht Europa een “meertrapsraket” in stelling, aldus Hendrik Vos. “Er is Europa 2020, er is de begrotingscontrole waarbij landen die te weinig doen om hun staatsschuld af te bouwen of hun begrotingstekort in toom te houden zware boetes zullen moeten betalen, er is de beoordeling van de economische prestaties waarbij op zoek zal gegaan worden naar eventuele onevenwichten en er is het Pact voor de Euro”, zegt Hendrik Vos.

“Dat Pact (geschreven door Van Rompuy en Barroso) is minder scherp dan de oorspronkelijke tekst van Merkel en Sarkozy, maar in de praktijk komt het op hetzelfde neer: centraal staan loonmatiging, langer en harder werken en minder regels voor de bedrijven. Er zijn geen sancties voorzien. Dat laat men over aan de financiële markten. Wie een slecht rapport krijgt, zal dat cash betalen via de speculanten”, aldus Hendrik Vos.

Toen de tekst van Van Rompuy en Barroso bekend raakte, klonk er in België opluchting omdat er niet meer expliciet in stond dat de index moest afgeschaft worden en de pensioenleeftijd naar 67 moest verhoogd worden. Volgens de econoom Pierre Defraigne (UCL) volstaat het niet om te vechten voor de index en het behoud van de pensioenleeftijd.

“De kern van de Amerikaanse crisis was de groeiende ongelijkheid waardoor de lonen van de werknemers niet meer volstaan om de binnenlandse vraag op pijl te houden waardoor ze hun toevlucht moesten nemen tot goedkope en riskante kredieten. Ook Europa is neoliberaal. Dat neoliberalisme – een perverse vorm van liberalisme – heeft ook links aangetast. De echte baby-Thatcher was niet Verhofstadt maar de socialist Tony Blair. In Duitsland had je Gerhard Schröder”, zegt Pierre Defraigne.

Defraigne roept de vakbonden daarom op om geen achterhoede gevechten te leveren, maar om greep te krijgen op de vorming van dat Europese project.

Twijfel over Duits model bij politici

Politici had het ACV ook uitgenodigd. En opvallend: dat niet alle heil te verwachten valt van het Duitse model begint stilaan door te dringen in politieke kringen. “Dankzij de index blijft de Belgische koopkracht op pijl waardoor we Duitse producten kunnen blijven kopen. Dan is het wel zeer cynisch dat Duitsland nu voorstelt om de index af te schaffen. Als we de neerwaartse spiraal van loonmatiging willen stoppen, moeten we het Duitse model niet volgen”, zei Meryem Almaci van Groen!.

Ivo Belet van CD&V wil geen paniek zaaien. “De tekst van Merkel en Sarkozy is grondig bijgestuurd. We moeten wel nog waakzaam blijven, maar met de huidige versie kunnen we leven”, aldus Belet.

“Als we zeggen ‘oef, de index is gered’, zijn we blij met een dode mus. Dit gaat over zoveel meer. Bijvoorbeeld over de vraag of we in de toekomst nog een sociaal investeringsbeleid zullen kunnen voeren”, zegt Kathleen Van Brempt (SP.A).

Volgens Belet zijn er ook positieve evoluties. “Zo zijn voor het eerst een financiële transactietaks en een harmonisering van de bedrijfsbelastingen bespreekbaar.”

“Ja”, zegt Philippe Lamberts van Ecolo, “maar bij dergelijk voorstellen wordt er dan meteen aan toegevoegd: misschien, in de toekomst, als we de impact bestudeerd hebben. Als het er om gaat de werknemers hard aan te pakken, kan het niet snel genoeg gaan.”

“C’est la vie Belge”

“We gaan de maximale samenwerking van de politici en het hele middenveld nodig hebben om front te vormen tegen die plannen”, zegt ACV-voorzitter Luc Cortebeeck. De vakbonden maken zich sterk dat ze het exploot van de strijd tegen de neoliberale Bolkestein-richtlijn kunnen herhalen.

Die wordt halverwege de jaren 2000 na een lange periode van acties, betogingen en lobbywerk zo grondig hertimmerd dat er van de oorspronkelijke wilde liberalisering van de dienstensector in Europa nog weinig overbleef. Ook de liberale havenrichtlijn werd met succes tegengehouden.

Donderdag begint die strijd in Brussel. Met twee betogingen. Het ontlokte John Monks, de algemeen secretaris van het Europees Vakverbond de laconieke commentaar: “C’est la vie Belge. Het had erger gekund. De liberale vakbond heeft beslist donderdag niet actie te voeren in Brussel.”

Ook in Parijs en Berlijn zullen er trouwens betogingen zijn en op 9 april wordt er betoogd in Boedapest. Monks weet ook dat ondanks die tijdelijke verdeeldheid de Belgische vakbonden nog altijd één van de motoren zijn van de sociale strijd in Europa.