Ik lees bij collega denkers en schrijvers soms veel donkere of boze commentaren over het gebrek aan discipline bij de mensen (lock down feestjes zijn als de rode lap voor de stier). Ik verneem bijna letterlijk depressieve gemoedstoestanden over het sociale weefsel dat uiteen zou vallen, en welke mechanismen nog allemaal.
Dat zie ik toch wel anders. Vanuit mijn kennis van mens, geschiedenis én natuur. Misschien speelt ook mijn persoonlijke natuur een rol. Iets als wat in het Frans benoemd wordt als ‘inexorabilité’ en ‘combattivité’.
Volgens mij is er veel kans dat we nog tot eind volgend jaar of zelfs het grootste deel van 2022 een aantal voorzorgsmaatregelen gaan moeten in acht nemen; zoals de mondmaskers, de afstand, de handen wassen en ontsmetten. Maar dat heeft weinig met feestjes te maken. Dat is gewoon omdat het virus zo agressief is.
Kracht van de Natuur. Mijn ervaring is dat deze neoliberale maatschappij die factor telkens weer te weinig ziet en onderschat.
Vergeet niet dat de beste virologen al van midden maart uitlegden dat het virus nieuw is, jong, en daardoor nog niet heeft geleerd dat het best wat zachter met zijn gastheren omspringt; dat is een bekend fenomeen dat ook voor vele parasieten geldt. De mens moet nu eens leren denken in termen en termijnen van Moeder Natuur en niet van zichzelf met zijn klokken en deadlines of zijn machines.
Aan de ‘verlichte pessimisten’ is dit mijn antwoord: je zit gelukkig waarschijnlijk fout. Je rekent te weinig op/met het grote vermogen tot resilience van de mens. In noodsituaties komt bij veel mensen een aantal krachtbronnen naar voor die in gewone omstandigheden nooit worden aangesproken. Heb je de berichten sinds 13 maart niet gelezen hoe juist allerlei mooie reflexen opduiken? Reflexen van wederzijdse en vaak onbaatzuchtige zorg, van vriendelijkheid in vele toonaarden die er voordien niet was? Heb je dan niet gemerkt hoe heel ons weefsel, tot diep in de structuur naar mijn aanvoelen, niet alleen neer is geslagen maar ook juist verfrist is, versterkt, gerevitaliseerd? Ik merk alle dagen wel een vijftal tastbare effecten in positieve zin van een populatie die eindelijk nog eens een gemeenschappelijke vijand, een groot gevaar meemaakt. Vanavond heb ik een aantal oude kranten artikels doorgenomen en afgevoerd. Het viel op hoe de afgelopen jaren over van alles en nog wat problemen werden gemaakt, over door-geboomd en doorgezaagd werd. Toch ook juist omdat er geen één groot probleem was…
Zou, bij wijze van voorbeeld van de heel andere mechanismen die spelen, de positieve, niet zo zijn dat veel schrijvers en andere creatieve geesten, maar ook anderen, onder de verhoogde druk van het nu echte doodsgevaar (toch als je de vijfenvijftig voorbij bent, of zeker wanneer je de tachtig bet gepasseerd) inmiddels beter “presteren”? Ken je de situatie in de natuur niet, waarbij bomen als Beuken en Eiken in jaren van extreme omstandigheden, zoals de zeer warme en droge zomer van 1976, plots veel meer zaad gaan aanmaken: het bospad lag toen overvol beukennoten en eikels. Ook gewone hagen groeien onder de snoeischaar van de tuinman met meer kracht, en van mijn snoeimeester leerde ik dat wanneer de snoei niet overmatig is, de plant zelfs langer zal leven. Dat is puur Natuurwet: vervang de snoeischaar door de runderen zoals de bizon of het oerrund en de edelherten die aan alles, van gras tot boomtakken, eten: al die platen putten daar vitaliteit uit. Van de goede soort. Gras dat geen begrazing ontvangt, dat gaat woekeren. Dat groeit zich dood. Dat is trouwwens niet zo ver van ons menselijke bed: je haar dat je te lang laat groeien blijft ook niet gezond, dat gaat splitsen. Waarom zou het met de geest van de mens, Homo sapiens, anders gaan dan met de dieren en de planten?
__________
Het kan zijn dat ik iets gemist heb. Maar zijn wij tijdgenoten niet vaak te zacht voor onszelf op simplistische wijze? Hoevelen zijn akkoord terug naar de gewone stalen pan te grijpen, zonder teflon, die je met de schuurspons moet reinigen na elk gebruik? In een tijd van digitale schermen waar het woord vaak koning is en veel vitaliteit wegneemt, kan zulke monotone handmatige arbeid echter veel aarding bieden, veel rust voor de geest. Idem voor allerlei vormen van huiselijk comfort. Wie is er niet kinderlijk gelukkig dat zijn toilet binnenshuis is aangebracht? Toch is het een medisch en fysiologisch feit dat de traditionele “gemak-huisjes” (al dan niet met een hartje uitgezaagd in de deur), die je noopten bij dag en bij nacht even de warme kamerlucht te verlaten en je in de tuin te begeven, erg gezonde oefening betekenen. Wie zegt, daar heb ik geen tijd voor, mijn werk wacht, die dient misschien toch zijn existentiële prioriteiten eens te herbekijken. Als je dat niet doet, en als wij bijvoorbeeld blijven vasthouden aan een economie van de voortdurende groei en bijhorende lange werkdagen, dan zal je er niet aan ontkomen een zware prijs te betalen. Ook juist in gezondheid, geestelijke fitheid en levenskwaliteit. Laat ons deze Crisis vooral ook aangrijpen als een geschenk, een lastig geschenk dat wel, en juist ook als een kans om eens langer stil te staan bij ons doen en laten, en als een kans bepaalde betere patronen ingang te laten vinden. Of zijn sommigen dan toch nog van het gedacht dat we later in de hemel buiten de aarde het goed gaan hebben, ongeacht wat wij hier beneden verrichten?
