Ware het niet – getuige de Brexit en de overwinning van een olifant in een  porseleinenwinkel – dat het establishment wel weet dat er verandering moet komen, maar ze zijn verlamd en/of hoogmoedig en/of natiocentrisch, en blijven staren in de koplampen. Doorslaggevend is waarschijnlijk het gebrek aan samenwerking op Europees vlak op bepaalde cruciale domeinen, meer dan ooit eerder regel dan uitzondering. Of anders gezegd: de zogezegde bevriende lidstaten blijven concurreren tegen de sterren op en “tegen de kasseien neer”. De (vooral grote) lachende bedrijven en/of de belastingontwijkers laten ze lustig opbieden tegen elkaar, met als gevolg steeds legere schatkisten. (Zodat er minder geïnvesteerd wordt, met lagere groei tot gevolg en minder banen en inkomsten.) Die sowieso gemiddeld al rijker zijn geworden door de uitbesteding van arbeid aan ontwikkelingslanden, de stelselmatige vermindering van arbeidslasten en vennootschapsbelasting en de afbouw van hun personeelsbestanden door automatisatie.

Arbeidsduurvermindering dringt zich op om tal van redenen, en het zou wel eens behalve onvermijdelijk ook niet eens zo moeilijk kunnen zijn. (Vergeet niet dat ik een amateur ben, maar wat bakken de ‘profs” ervan?)

Waarom en hoe(veel)? De meeste 55-plussers werk(t)en niet, volgens de gegevens uit 2014. De meeste jongeren en dus arbeidsmarktintreders, samen met de nieuwkomers al dan niet vluchtelingen, stel dat ze met 150 000 zouden zijn, en met net evenveel als de oudsten.

http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/arbeid_leven/werk/absoluut/

Indien 80 000 niet-actief,  gaan er 70 000 senioren “verloren”.

Van de 150 000 nieuwgekomenen en junioren, zou men er minstens 125 000 en maximaal 135 000 blijvend moeten gaan “aanboren”. (Omdat het zo rijmt.) Bij voorkeur zou bijna iedereen “aan boord moeten gehesen worden”, maar dat is utopisch.

Elk jaar vanaf 2018 dus in het beste geval 65 000 nieuwe werkkrachten netto extra, en na 10 jaar 650 000. Stel dat van de huidige 4 250 000 of zo werknemers – de zelfstandige beroepen laat ik eventjes buiten beschouwing; die werken vaak veel meer dan 38 uren, dus die geraken (liefst, want dat is vaak zelfs een veeg teken) niet aan 30, … er is misschien maar één oplossing voor; zie verderop – er de komende 10 jaren 600 000 verloren gaan. 3 650 000 + 1 350 000 nieuwelingen = 5 000 000 + 400 000 “oude”  zelfstandigen, als het er eerst 500 000 waren waarvan 100 000 met pensioen. (Hmm, het wordt weer heeeel ingewikkeld. Ik ga weer veel moeten herberekenen, hoofdsgewijs. Zo’n berekeningen kloppen in de eerste versies meestal niet. Dagen later ben ik er dan pas uit.) Ook al omdat er nu al x aantal deeltijds werken. Maar ik ga uit van iedereen 38.

80 werknemers nu die evenveel arbeid (5/5) verrichten – niet uren, want het motto moet in toenemende mate zijn “work smarter, not harder” – als maximaal 100 maar waarschijnlijk enkele procenten minder, want 4 750 + 25 % = in theorie bijna 6 miljoen (x 4/5) in 2028 maar in de praktijk dus eerder 5,4 miljoen  – maar dat wordt “opgevangen” als honderdduizenden uit eigen beweging of wegens geen keuze of een collectieve noodzaak evenveel uren blijven “kloppen” – dat moet toch te doen zijn? Automatisatie, digitalisatie, thuis werken, meer hogeropgeleiden, … alles helpt daarbij ook nog eens veel relaxter en doordachter te doen.

“En niet te vergeten: de overheid ondersteunt ook het deeltijds werken via het tijdskrediet wat het financieel ook aantrekkelijk maakt. Het is ook makkelijk om van een viervijfdejob weer over te stappen naar een echte voltijdse job. Want vaak kiezen mensen maar tijdelijk voor viervijfdewerk. En waar het 15 jaar geleden het nog taboe was om als leidinggevende vier vijfde te werken, is dat nu helemaal aanvaard in sommige bedrijven.”

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.2623331

Het is echter onvermijdelijk dat een toch nog flinke minderheid minstens 38 uren blijft werken. Omdat ze nodig zijn, veel verdienen en dat ook willen, hun maximale beschikbaarheid verwacht wordt. Hoe dat moet worden opgelost, is denk ik door hen extra assistenten toe te kennen, gratis (voor hen, vanwege de overheid) of tegen een zeer lage prijs al dan niet gekoppeld aan hun inkomen. Bijvoorbeeld: beter een geschikte werkende al dan niet halftijdse die een niet al te goed verdienende en op de rand van een zenuwinzinking staande zelfstandige bijstaat voor in de eerste jaren, tot dat het beter gaat ook of vooral door de talenten en energie van de “leerling”, 1000 of 2000 euro per jaar bovenop de voormalige uitkering dan de twee thuis met de duimen (niet zelden ook naar beneden) draaiend. 

Hmm – 2de keer – weer berekeningen voor experten, niet voor mij.

En ook zeer belangrijk: hoeveel zieken (onder de 55) zouden er niet minder zijn met een 30-urenwerkweek? Vooral belangrijk in de fysieke beroepen, waar de arbeid moeilijk kan uitgesteld of verplaatst worden.

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2524037

“Stijging in meeste leeftijdsklassen

Bij de mannen ouder dan 50 is het aandeel langdurig zieken in 10 jaar nauwelijks gestegen. Maar bij vrouwen ouder dan 50 zien we nog een toename met ruim 30 procent, bovenop het vergrijzingseffect dus.

En er is meer: bij de jongere werknemers (25-49 jaar) tellen we minder langdurig zieken dan bij de 50-plussers. Maar het aandeel langdurig zieken in de jongere leeftijdsklassen is in 10 jaar wel veel sterker toegenomen: met ruim 30 procent bij de mannen en zelfs met 60 procent bij de vrouwen. De vergrijzing alleen verklaart dus niet de grote stijging van het aandeel langdurig zieken bij de werknemers.

Burn-out, depressie en rugklachten

De ziekteverzekering houdt ook cijfers bij over de redenen waarom werknemers langdurig ziek thuis zitten. Twee oorzaken springen meteen in het oog: 35 procent van de langdurig zieken kampt met psychische klachten, vooral burn-out en depressie; en nog eens 30 procent heeft last van rugklachten en dergelijke.

Veel meer werknemers zijn nu langdurig ziek door burn-out, depressie en rugklachten dan tien jaar geleden. Deze toename is “niet onder controle”, zegt het RIZIV onomwonden in een nieuw rapport. Het gaat om een stijging met 50 procent voor burn-out en depressie, en met meer dan 60 procent voor rugklachten.”

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2524037

 “Vooral vrouwen die vier-vijfde werken hebben vaak spijt van hun beslissing. Uit bepaalde onderzoeken blijkt zelfs dat deeltijds werkenden nog vaker met een burn-out te maken krijgen dan voltijds werkenden. Een zege voor de ene, een vergiftigd geschenk volgens de andere. ‘Gewoon wat minder werken’ is in elk geval gemakkelijker gezegd dan gedaan. Tussen droom en werkelijkheid staan een resem bezwaren en valkuilen. Hoe zorg je ervoor dat een deeltijds contract inderdaad een oplossing biedt en geen bijkomende problemen oplevert? Vijf valkuilen om rekening mee te houden voor wie deeltijds wil gaan werken of het al doet.

…

Vooral voor vrouwen die vier vijfde gaan werken is dat al te vaak de realiteit: ze worden minder betaald maar presteren nog hetzelfde. ‘Takenpakketten worden nu eenmaal niet herschreven voor vier vijfde werknemers’, krijg je te horen. Maar als jij het niet doet, hoe moet het dan met ‘de rest’ van het werk? Een extra personeelslid aannemen voor een vijfde van je takenpakket is voor veel ondernemingen onhaalbaar, dus wordt het werk in de meeste bedrijven gewoon doorgeschoven naar de collega’s.

Die zitten vaak genoeg tot over hun oren in het werk, waardoor het werk blijft liggen. De gevolgen van de beslissing belanden daardoor gewoon terug op het bureau van degene die minder wilde gaan werken. Heel wat deeltijds werkenden presteren daardoor veel overuren of werken vaak van thuis. ‘Het enige voordeel van mijn vier vijfde contract is dat ik niet meer met mijn kinderen naar de supermarkt moet op zaterdag’, zegt Leen. ‘Voor de rest heb ik alleen nadelen: ik verdien minder, mijn collega’s klagen, ik werk ’s avonds en de was stapelt even hard op als tevoren.’

http://www.psychologies.be/nl/dossier-in-balans-door-minder-te-werken/

Stel een bedrijf in een goed betaalde sector heeft 300 werknemers die elk 50 000 bruto kosten in 2018. In 2019 kiezen (T) 60 werknemers voor een viervijfde met loonvermindering, zodat de totale loonlast 6 miljoen zakt tot 144. Geen extra werknemers worden aangeworven. Vanaf 2020 volgen er “systematisch” (S) 210 “op weg naar 2030”, zonder loonsvermindering. Dat is dus niet eerlijk. De firma kan goedkoop of zelfs gratis 6 werknemers per jaar erbij nemen door overheidssubsidies t.w.v. ongeveer 1/14 000de van de “pot” van 1,3 miljard. De eerste (T) 60 hebben recht op minder werk, kunnen als eersten vakantiedagen kiezen, etcetera, en krijgen voorrang op assistentie van de 6 tot 60. Lijkt me een redelijke oplossing.

‘31% van de ondernemers stipt aan dat het verschil tussen werken en niet werken te klein is in dit land. We moeten met andere woorden mensen sneller activeren.”

https://www.voka.be/nieuws/2017/2/krapte-op-de-arbeidsmarkt-45-van-de-ondernemers-bereid-om-zelf-stuk-opleiding-te-voorzien/

http://newsmonkey.be/article/33769

Ah zo … Slechts 42 % van de 55-plussers maar in maart 2015! Zou de pensioenhervorming zoveel kunnen veranderen? Eigenlijk moet ik dan alles herberekenen, maar ik ga het uitstellen totdat het “uitgewemeld” is in mijn hoofd.

Verdere punten om over na te denken

– als loonverlies niet te vermijden is, hoeveel en hoe en over welke termijn?

– als het door de werkgever betaalde loon niet vermindert, moet men niet via de inkomstenbelastingen meer gaan heffen als het aantal gewerkte uren meer is dan 45 en zeker 60 uren per gezin?

– als de voordelen van miljarden besparen op uitkeringen voor de federale regering zijn, maar tienduizenden aanwervingen nodig zijn gewestelijk/gemeenschappelijk, nieuwe financiële afspraken nodig, of volstaat meer bruto-=nettobanen?

Het grootste probleem is echter dat van de knelpuntberoepen. Men zou ze – bijvoorbeeld alle leerkrachten – 10 % of zelfs 20 % extra opslag kunnen geven om toch 38 uren of meer te blijven werken, samen ruim 200 à 400 miljoen en 20 à 40 miljoen per jaar, denk ik. Omdat er immers geen 2500 extra per jaar in Vlaanderen per jaar zouden kunnen gevonden en dus eerst opgeleid worden om “het” met ruim 125 000 te doen na 10 jaar. Maar dit verandert niets aan hun grootste probleem: burn-outs, depressies, … en ook nog eens vervrouwelijking. Hetgeen de ene expert een probleem lijkt te achten  en de andere dan weer niet. Maar zijn mannen ook niet meer vertegenwoordigd en zelfs (nog steeds) wat beter in technische vakken? Bedrijven hebben nu eenmaal meer dan ooit goed opgeleide “machinisten” nodig. Die best ook minder macho zijn en betere praters … (Clichés, soms zijn ze nog steeds waar en soms waren ze dat, of juist niet.)

http://www.centrumvooravondonderwijs.be/opleiding/onderwijsassistent/

De cursus onderwijsassistent, bij voorkeur mannen (zie enkele regels hoger) zou wel eens heel populair kunnen worden, voor accountants en belastingsambtenaren, personeels- en loketbedienden, … Eén per twee Vlaamse leerkrachten zou ruim 50 000 aanwervingen zijn voor tegen wel al een stevige 1 miljard netto. Brussel en Wallonië zouden recht hebben op dezelfde regeling natuurlijk. De zorgsector, die gaat natuurlijk ook sterk uitbreiden.

http://www.jobat.be/nl/artikels/bestaat-jouw-job-binnen-20-jaar-nog-een-kansberekening

http://www.standaard.be/automatisering-jobs

Stel dat de indexverhoging van 2 % in 2020 3 miljard is op 150 totale loonmassa in de privé-sector. Voortaan verhogen met 2,2 % en 10 % minder uitkeren aan de al werkenden kan misschien wel 500 miljoen per jaar schelen, waarmee ruim 25 000 nieuwe werknemers in de openbare sectoren kunnen betaald worden. De 40 000 anderen moeten echter ook een salaris of loon krijgen. De oudere leus “geen procenten maar centen” kan dus misschien wel de beste of zelfs enige oplossing zijn, maar de werkgevers zouden wel 2,5 à 3 % moeten gaan afdokken: 300 euro per “oude” werknemer loonsverhoging, 1,3 miljard per jaar om elk jaar 65 000 intreders aan te kunnen werven, veelal in de openbare sectoren, en 950 miljoen à 1,7 miljard voor de misschien wel 4 en na verloop van tijd 5 miljoen uitkeringsgerechtigden. Ik hoop dat ik geen hoofdrekenfouten maakte. (Een etmaal later. Toch nog eens herberekenen: 1,3 miljard te verdelen over 4,250 of zo miljoen werknemers – 300 euro per indexoverschrijding per voltijdse (38 en elk jaar een uur of 34 à 36 minder, indien 1700 à 1800 per jaar), wat minder voor de deeltijdsen en wat meer voor de “overpresteerders”, minstens 1 miljard over (indien 4 miljoen) de uitkeringsgerechtigden en 1,25 miljard (+indexering, zoals voor alle bedragen) indien 5 miljoen als het aantal langlevende gepensioneerden en ex-werknemers – er zijn immers nog veel loopbaanhuismoeders in leven zonder eigen pensioen – sterk toeneemt in de loop van de jaren, de resterende 700 miljoen + een bijkomende 600 (en dus maar 0,4 % bovenop de traditionele 2) miljoen. De toekomstige indexatie zou dus +2,4 % kunnen of eigenlijk moeten zijn in het begin. Vermoed ik. Als mijn schattingen niet te ver afwijken van de realiteit. Ik denk niet de werkgevers minstens 4,3 miljard en dus 2,85 % zouden willen of kunnen betalen vanaf 2020, dus moet de automatische loonsverhoging anders verdeeld worden.)

“De loonmassa, die zowel denettolonen, de belasting op het arbeids­inkomen en de werknemersen werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid omvat,bedroeg 144 miljard euro, oftewel meerdan drie kwart van de netto toegevoegdewaarde gegenereerd door de ondernemingen.” 
http://www.vbo-feb.be/globalassets/actiedomeinen/fiscaliteit/fiscaliteit/bedrijven-grootste-financier-overheid/vbo-analyse—hoeveel-dragen-onze-bedrijven-bij….pdf

Door de complexiteit ervan is de kans groot dat er geen systematische veranderingen plaats gaan vinden, totdat de pot overkookt. Een nummer van Sting: History will teach us nothing.

http://www.rtlnieuws.nl/economie/286000-studenten-opgeleid-voor-werk-dat-verdwijnt-door-robots

“Door toenemende automatisering en robotisering verdwijnen er de komende twintig jaar tussen de twee en drie miljoen banen, voorspelt Deloitte, dat een Brits onderzoek vertaalde naar de Nederlandse arbeidsmarkt. Dat heeft grote invloed op diverse populaire studierichtingen van nieuwe studenten. Voor 286.000 van de 1,1 miljoen studenten is in de toekomst geen werk meer in hun opleidingsrichting, voorspelt Deloitte.” Dus 1,3 à 2 miljoen in België? Zonder arbeidsherverdeling en dus -duurvermindering gaat het één groot drama worden.

Het blijft altijd op hetzelfde – zie ik in mijn denkbeeldige kristallen bol – uitdraaien: als men te lang wacht met grootschalige systeemveranderingen en een pak minder mensen zullen kunnen werken, leidt dat tot grootschalige verarming en laat zich dat gevoelen in het stemhokje. De linkse oplossing zal een vermogensbelasting zijn, de liberale steeds meer oppotterij voor een kleine minderheid die zich zal moeten gaan opsluiten achter ommuurde woonbuurten zoals in tal van ontwikkelingslanden, en de extreem-rechtse eigen volk alleen.

De middenpartijen zullen moeten gaan kiezen. De werkgeversorganisaties kunnen afwachten of het voortouw nemen. Waarschijnlijk zou de geleidelijke arbeidsduurvermindering en werknemerstoename in combinatie met een pak meer gepensioneerden hen – mits “centen i.p.v. procenten” – cumulatief de eerste 10 jaren rond de 200 euro extra kosten per jaar per werknemer, maar er zijn er ook telkens 65 000 en na 10 jaar 650 000 meer om aan te werven, en het welzijn en de korte- en lange-termijnsbeschikbaarheid van hun personeel zou er sterk op vooruitgaan. Als mijn cijfers enigszins kloppen uiteraard … Ik moet roeien met mijn riemen.

Misschien compenseert arbeidsduurvermindering het aantal verloren banen helemaal of misschien maar deels. Maar gebeuren moet er iets, op de grootst mogelijke schaal, waarschijnlijk zelfs in heel de EU tegelijk.

Om af te sluiten: er zijn heel wat “alsen” in mijn redenering. Deze heb ik nog niet aangekaart. Als de inflatie “kruipt”, dan is er geen indexoverschrijding elk jaar. Dan wordt het bijvoorbeeld 2020-2035. En als de werkgevers 10 jaar te snel en te duur vinden, maak er dan 20 jaar van. Maar wil de EU overleven, dan telt de tijd. Hebben we/zij zelfs nog wel jaren? Zie mijn volgende bericht “mail aan economen”.

“Het algemeen antwoord hierop is dat we meer oog moeten hebben voor de verliezers van de globalisering. Dat klopt volgens ons ook, alleen weet niemand echt wat dat antwoord juist moet zijn. In enkele Angelsaksische landen kan je iets aan de dualisering doen door lonen voor laaggeschoolden te verhogen, zoals enkele grote bedrijven in de VS (o.a. Wal-Mart) doorvoeren. Maar voor West-Europa is dat minder aangewezen aangezien de inkomensdualisering hier (in België is er zelf geen) de afgelopen jaren veel minder uitgesproken was. Je krijgt met een loonsverhoging ook de productieve jobs voor laaggeschoolden niet terug. Bovendien worstelen zowat alle Westerse landen met een zeer lage productiviteitsgroei, waardoor de marge voor loonsverhogingen sowieso zeer beperkt zal blijven.

Een eenduidige oplossing zoals hogere lonen is er dus niet. Het zal een combinatie van emotionele en rationele recepten moeten zijn. We zullen nog meer oog moeten hebben voor de job- en inkomenskansen van laaggeschoolden. Het behoud en de aangroei van productieve industrie is hier een deel van het antwoord, gecombineerd met goede onderwijskansen voor iedereen. Een transparantere fiscaliteit moet het onbehagen eveneens helpen wegnemen. Het is daarom goed dat de EU bepaalde fiscale sluiproutes afsluit. Ook de problemen die een interculturele samenleving stelt, moeten zonder taboe aangepakt worden.

Tot slot moeten alle middenveldspelers en politici die nog steeds in globalisering, democratie en internationale samenwerking geloven, dit met meer passie verdedigen. We moeten veel meer de baten van ons maatschappijmodel durven te verdedigen en erop wijzen dat het terugplooien binnen de eigen grenzen veel nadelen heeft, niet het minst voor laaggeschoolden. Om dat laatste punt te illustreren een doordenkertje; is brexit er kunnen komen dankzij populisten zoals Farage en Johnson? Of is het eerder te wijten aan de slappe manier waarop Corbyn en Cameron de EU verdedigden?”

http://www.voka.be/opinie/2016/9/globalisering-onder-vuur/

Loonsverhogingen bovenop de index of arbeidsherverdeling, één van de vele keuzes.

Of eigenlijk niet? Als de pessimistische voorspellingen uitkomen, volgens mij niet. Beter uiteindelijk – 2050 of zo – 10 % voltijds voor 2400 en 80 % halftijds werkenden voor 2000 dan 45 % 2800 en de rest 1300 of minder om “luilekker niets te doen”. Of deze bedragen realistisch zijn, weet ik niet. Het gaat erom een Amerikaans scenario te vermijden, hetgeen sommige strekkingen – uit angst voor een mediterraan? – nastreven. Hoe meer zeer onregelmatig of zelfs niet-werkenden, hoe minder consumptie, hoe minder overheidsinkomsten, hoe lager de uitkeringen, hoe minder consumptie en hoe hoger de overheidsuitgaven (gezondheid vooral), hoe meer bezuinigingen en minder investeringen … zou na decennia leiden tot resultaten die niemand in dit land en de wereld zou willen. Behalve de … Trumpianen? Nee, waarschijnlijk toch niet.