Cultuurfilosoof Lieven De Cauter schreef een dagboeknotitie over de warmste dag ooit. Een soort van open brief aan klimaatsceptici.
25 Juli 2019. Hier zitten we dan, op deze heetste dag ooit, 40 graden in een land dat beroemd was om zijn regenachtige, lauwe zomers: de fameuze “Belgische zomer”. Ik zit hier opgesloten als tijdens een sneeuwstorm, zoals zovelen met mij. Dit is de toekomst. De permanente catastrofe is begonnen. Die ketting van rampen gaat natuurlijk niet alleen over temperatuur en extreme weersomstandigheden (superorkanen, bosbranden, subtropische onweders), maar ook over duizend-en-een andere processen in ons complexe ecosysteem: grondwater dat zijn peil niet haalt na de twee droogtes van vorig jaar, terwijl deze zomer ook een van de droogste ooit zal worden. En dat in het natste landje ter wereld, om zo te zeggen.
Maar ook de egel is bedreigd, en als we niet ingrijpen aan het uitsterven: niet alleen als beroemd verkeersslachtoffer maar ook en vooral omdat de insecten aan het uitsterven zijn. Een mooi voorbeeld van hoe alles aaneenhangt in een ecosysteem: wanneer een soort in de problemen komt, komt ook een andere soort in de problemen. En dus krijgen we een vicieuze cirkel: we beleven volgens wetenschappers de zesde grote uitsterving sinds het bestaan van de aarde.
Terwijl ik hier zo zit met ramen en deuren potdicht en terwijl we ons voorbereiden op een escapade naar de bossen, waar het hopelijk koeler is (want ook binnen is de temperatuur al opgelopen tot 26,8 graden en het is negen uur ’s morgens) denk ik: ik hoop dat ze eindelijk wakker worden de klimaatsceptici en de zogenaamde klimaatrealisten. Rik Torfs had het ten tijde van de klimaatspijbelaars laatdunkend over ‘de klimaatkerk’ en termen als ‘klimaathysterie’ waren niet uit de lucht. Bart De Wever zei dat als pubers protesteren het klimaatbeleid volwassen moest zijn. Geert Noels bestaat het zelfs om het alarm over deze hittegolf nu hysterisch te noemen, omdat toeristen naar bestemmingen gaan waar dergelijke temperaturen schering en inslag zijn en waar het zelfs nog warmer is. Maar hij vergeet dat de kwetsbare groepen, de hoogbejaarden, niet naar deze bestemmingen gaan. En dat onze huizen niet van airco zijn voorzien zoals de hotels van die verre bestemmingen, en dat hier niet iedereen aan zijn zwembad kan gaan liggen. Enfin, totaal bespottelijk.
Laat ons hopen dat het lawaai van de trollen en de klimaatnegationisten op de sociale media toen de klimaatspijbelaars ten tonele verschenen, eindelijk zal verstommen na deze hitte golf. De goed georkestreerde campagne, vaak gesponsord door oliegiganten (dat is goed gedocumenteerd), van klimaatnegationisme en -scepticisme, draagt een grote verantwoordelijkheid voor het veel te trage en slappe antwoord van de mensheid tegenover de ecologische en humanitaire kettingreactie aan catastrofes die op ons afkomt, en waarvan we sinds 50 jaar, sinds het rapport aan de Club van Rome uit 1972, op de hoogte zijn, en dat verzuim speelt op alle niveaus, van de politici over de bedrijven tot de gewone mensen.
Deze heetste dag ooit, is, helaas, slechts een voorsmaakje. Wetenschappers waarschuwen ons dat het nog veel erger zal worden, als we niet met man en macht ingrijpen. De planeet staat in brand. Natuurlijk zal de planeet zelf alles overleven, maar alle levende wezens, van de insecten tot de hogere zoogdieren zullen bij bosjes uitsterven. Bij een business as usual-model is ook een grote uitsterving van de wereldbevolking onvermijdelijk, volgens zowat alle computersimulaties sinds het rapport van de Club van Rome uit 1972 (dat werd gecheckt en bevestigd in 2014 door Graham Turner en zijn Australisch team van wetenschappers).
Greta Thunberg had gelijk, en veel letterlijker dan de meeste mensen dachten: “Our house is on fire”. Ze heeft ook gelijk dat we niet zozeer moeten hopen, maar panikeren. Dan zullen we misschien eindelijk echt beginnen de brand te blussen, dat wil zeggen op alle niveaus milieu vooropstellen. We kunnen op dit moment in de geschiedenis echt niet anders. Het alternatief is helse zomers en de grote sterfte van alle mogelijke levende wezens en van ons ecosysteem zelf, met effecten op voedselvoorziening, drinkwater, migraties, conflicten, enzovoort. Extintion Rebellion heeft echt een punt als ze een klimaatnoodtoestand eisen.
Deze heetste dag ooit maakt dit voelbaar, tastbaar is zijn ontregeling van de normaliteit, en dat op alle schalen van ons lichaam tot onze transportsystemen. Zeker als men beseft dat het slechts een voorsmaakje is, moeten we het ergste vrezen. Dat is als we de klimaatsceptici en klimaatrealisten de boventoon laten voeren met hun eeuwige no nonsense / business as usual model.
Wat we nodig hebben is een heuse zero tolerance voor klimaatlaxisme. klimaatrelativisme is een gevaarlijke vorm van wegkijken, klimaatnegationisme een onverantwoorde vorm van ontkenning van de realiteit. Het erge is dat Trump en alle andere populisten (zoals Theo Francken en co) daar politiek garen bij spinnen: door de bevolking een vluchtpunt voor te spiegelen, naar een soort van populistisch weg van de wereld, een plek buiten de ecthe aarde met zijn ecosysteem dat tilt slaat (zie daarover Latour Waar te landen). Misschien moeten we straffen zetten op klimaatrelativisme. Klimaatnegationisme is in zekere zin gevaarlijker dan negationisme van de holocaust. Duidelijk, want die laatste ontkenning maakt geen slachtoffers, de eerste wel.
Ik overdrijf misschien, omdat ik verhit ben (altijd een heethoofd geweest, die kerel). Maar het gaat om de geest, niet om de letter. En op deze warmste dag ooit, mag ik even doorduwen en stoom af laten. Het gaat om het besef van een urgentie zonder voorgaande in de geschiedenis van de mensheid.
Het is zo erg dat het eigenlijk al te laat is, zie je. Ik lees dezer dagen nogal wat boeken over collapsologie (de trilogie van Pablo Servigne en co) en ecofeministische postapocalyptische antropologie (Anna Tsing, The Mushroom at the end of the World, vrij op internet) . Zelfs de oproep tot een besef van urgentie zonder voorgaande, klinkt mij al een beetje hol in de oren, want achterhaald. De permanente catastrofe (waarover ik schreef in 2001) is begonnen.
