Op zijn top van vorige maand in Johannesburg voerde de BRICS twee nieuwe Afrikaanse lidstaten toe aan zijn lijst en komt de coalitie nu in de fase van de BRICS 11. De top toonde daarmee aan dat Euraziatische integratie onlosmakelijk verbonden is met de integratie van Afro-Eurazië.

Wit-Rusland stelt nu voor om een gezamenlijke top te houden van de BRICS 11, de Shanghai Cooperation Organization (SCO) en de Euraziatische Economische Unie (EAEU). De visie van president Aleksandr Loekasjenko op de convergentie van deze multilaterale organisaties kan mettertijd leiden tot de ‘moeder aller Multipolariteitstoppen’.

Maar Afro-Eurazië is erg ingewikkeld. Afrika ligt nog steeds ver achter op zijn Euraziatische neven op de weg naar het doorbreken van de ketenen van het neokolonialisme.

Het continent staat vandaag voor enorme uitdagingen in zijn strijd tegen de verankering van zijn financiële en politieke instellingen in de kolonisatie. We denken dan vooral aan het doorbreken van de Franse monetaire hegemonie in de vorm van de CFA, de Communauté Financière Africaine (Afrikaanse Financiële Gemeenschap).

Toch valt de ene dominosteen na de andere: Tsjaad, Guinee, Mali, Burkina Faso, Niger en nu Gabon. Dit proces heeft van de president van Burkina Faso, kapitein Ibrahim Traoré, al een nieuwe held van de multipolaire wereld gemaakt, terwijl een verdwaasd en verward Westen collectief niet eens de klap kan bevatten van de 8 staatsgrepen in West- en Centraal-Afrika in minder dan 3 jaar.

Bye Bye Bongo

Legerofficieren namen de macht over in Gabon nadat de hyper-pro-Franse president Ali Bongo een verkiezing had gewonnen die “ongeloofwaardig was”. Instellingen werden ontbonden. De grenzen met Kameroen, Equatoriaal-Guinea en de Republiek Congo werden gesloten. Alle veiligheidsdeals met Frankrijk werden geannuleerd. Niemand weet wat er met de Franse militaire basis gaat gebeuren.

Dat alles kreeg zoveel steun bij het volk als maar mogelijk is: soldaten gingen vrolijk zingend de straat op in de hoofdstad Libreville, toegejuicht door de massa’s in de straten.

Vader Omar Bongo kwam aan de macht in 1967, na zijn dood in 2009 nam zoon Ali over. Ali Bongo kreeg zijn opleiding aan een Franse privéschool en studeerde af aan de Sorbonne. Gabon is een kleine natie van 2,4 miljoen mensen met een klein leger van 5.000 man dat in het penthouse van Donald Trump zou passen. Meer dan 30 procent van de bevolking overleeft met minder dan 1 dollar per dag en meer dan 60 procent van de regio’s heeft geen toegang tot gezondheidszorg of drinkwater.

Het leger kwalificeerde Bongo’s 14-jarige bewind als een regime dat leidde tot een “verslechtering van de sociale cohesie” en dat het land “in chaos” stortte.

In Gabon draait alles om zijn overvloed aan grondstoffen: goud, diamant, mangaan, uranium, niobium, ijzererts, olie, aardgas …

Het Franse mijnbouwbedrijf Eramet schortte zijn activiteiten na de staatsgreep op. Dat is bijna een monopolie. In Gabon draait alles om zijn overvloed aan grondstoffen: goud, diamant, mangaan, uranium, niobium, ijzererts, om nog maar te zwijgen van olie, aardgas en waterkracht. In het OPEC-lid Gabon steunt vrijwel de hele economie op mijnbouw.

Niger: de jacht op energie

Het geval van Niger is nog complexer. Frankrijk exploiteert uranium en erg zuivere petroleum, naast andere soorten minerale rijkdommen. En de Amerikanen zijn ter plaatse, met drie bases in Niger met tot 4.000 militairen. Het belangrijkste strategische knooppunt in hun ‘Empire of Bases’ is de dronefaciliteit in Agadez, bekend als Niger Air Base 201, de grootste VS-basis in Afrika na Djibouti.

Franse en Amerikaanse belangen botsen echter als het gaat om de saga over de Trans-Sahara gaspijpleiding. Toen Washington de navelstreng tussen Rusland en Europa had doorgeknipt door de Nord Streams te bombarderen, had de EU, en vooral Duitsland, dringend een alternatief nodig.

Algerijns gas kan de Zuid-Europese behoeften nauwelijks dekken. Amerikaans gas is verschrikkelijk duur. De ideale oplossing voor de Europeanen zou Nigeriaans gas zijn dat de Sahara en vervolgens de diepe Middellandse Zee oversteekt.

Niger is een belangrijk doorvoerland voor het vele gas uit Nigeria

Nigeria heeft met 5,7 biljoen kubieke meter zelfs meer gas dan Algerije en mogelijk Venezuela. Ter vergelijking: Noorwegen heeft 2 biljoen kubieke meter. Maar het probleem van Nigeria is hoe het gas naar verre klanten pompen. Daarom wordt Niger een belangrijk doorvoerland.

Als het gaat om de rol van Niger, is energie eigenlijk een veel groter spel dan het vaak aangehaalde uranium – dat in feite ook niet zo strategisch is voor Frankrijk of de EU omdat Niger slechts de 5e grootste leverancier ter wereld is, ver achter Kazachstan en Canada.

Toch is de ultieme Franse nachtmerrie het verliezen van de sappige uraniumdeals plus een Mali-remix: Rusland, post-Prighozin, dat met volle kracht in Niger arriveert met een gelijktijdige uitwijzing van het Franse leger.

De toevoeging van Gabon maakt de zaken alleen maar gevaarlijker. Toenemende Russische invloed zou kunnen leiden tot het versterken van de aanvoerlijnen naar rebellen in Kameroen en Nigeria en tot een bevoorrechte toegang tot de Centraal-Afrikaanse Republiek, waar Rusland al sterk aanwezig is.

Het is geen wonder dat de francofiele Paul Biya, die al 41 jaar aan de macht is in Kameroen, heeft gekozen voor een zuivering van zijn strijdkrachten na de staatsgreep in Gabon. Kameroen kan de volgende dominosteen zijn.

ECOWAS ontmoet AFRICOM

De Amerikanen spelen op dit moment voor Sphynx. Tot nu toe is er geen aanwijzing dat het leger van Niger de basis in Agadez wil sluiten. Het Pentagon heeft een fortuin geïnvesteerd in zijn bases om een groot deel van de Sahel en vooral Libië te bespioneren.

Het Pentagon heeft een fortuin geïnvesteerd in zijn bases om een groot deel van de Sahel en vooral Libië te bespioneren.

Het enige waar Parijs en Washington het over eens zijn is dat, onder de dekmantel van ECOWAS (de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten), de zwaarst mogelijke sancties moeten worden opgelegd aan een van de armste landen ter wereld (waar slechts 21 procent van de bevolking toegang heeft tot elektriciteit) en die moeten veel zwaarder zijn dan de sancties die in 2010 aan Ivoorkust werden opgelegd.

Dan is er nog de oorlogsdreiging. Stel je de absurditeit voor van een invasie door ECOWAS in een land dat al twee terreuroorlogen voert op twee afzonderlijke fronten: Tegen Boko Haram in het zuidoosten en tegen ISIS in het drielandengebied.

ECOWAS, een van de 8 Afrikaanse politieke en economische unies, is een spreekwoordelijke puinhoop. Ze telt 15 lidstaten – Franstalige, Engelstalige en één Portugeestalige – in Centraal- en West-Afrika en de interne verdeeldheid is groot.

De Fransen en Amerikanen wilden eerst dat ECOWAS Niger zou binnenvallen als hun “vredeshandhaver”. Maar dat werkte niet omdat de bevolking zich daartegen verzette. Daarom schakelden ze over op een vorm van diplomatie. Toch blijven de troepen stand-by en is er een mysterieuze “D-Day” vastgesteld voor de invasie.

De rol van de Afrikaanse Unie (AU) is nog onduidelijker. Aanvankelijk waren ze tegen de staatsgreep en schorsten ze het lidmaatschap van Niger. Daarna namen ze een bocht en veroordeelden ze een mogelijke door het Westen gesteunde invasie. Buren sloten hun grenzen met Niger.

ECOWAS zal zonder de steun van de VS, Frankrijk en de NAVO imploderen. Nu al is het in wezen een tandeloze chihuahua – vooral nadat Rusland en China via de BRICS-top hun zachte macht in heel Afrika hebben laten zien.

Het westerse beleid in de maalstroom van de Sahel lijkt te bestaan uit “het redden wat er te redden valt” uit een mogelijk compleet debacle – terwijl de stoïcijnse mensen in Niger ongevoelig zijn voor wat voor verhaal ook het Westen nog mag opdissen.

Het is belangrijk om in gedachten te houden dat de belangrijkste partij van Niger, de “Nationale Beweging voor de Verdediging van het Vaderland” vertegenwoordigd door generaal Abdourahamane Tchiani, vanaf het begin is gesteund door het Pentagon, compleet met militaire training.

Het Pentagon heeft sterke banden in Afrika en is verbonden met 53 landen. Het belangrijkste concept van de VS sinds het begin van de jaren 2000 was altijd om Afrika te militariseren en het te veranderen in voedsel voor de oorlog tegen het terrorisme. Zoals het Dick Cheney het in 2002 verwoordde: “Afrika is een strategische prioriteit in de strijd tegen het terrorisme.”

Dat is de basis voor het Amerikaanse militair commando AFRICOM en talloze “samenwerkingsverbanden” die zijn opgezet in bilaterale overeenkomsten. In de praktijk houdt AFRICOM sinds 2007 grote delen van Afrika bezet.

Hoe zoet is mijn koloniale franc

Het is absoluut onmogelijk voor iedereen in het Globale Zuiden, de Globale Meerderheid of de “Globale Wereldbol” (copyright Loekasjenko) om de huidige onrust in Afrika te begrijpen zonder de grondbeginselen van het Franse neokolonialisme te begrijpen.

De sleutel is natuurlijk de CFA-frank, de “koloniale franc” die in 1945 in Frans Afrika werd geïntroduceerd en die nog steeds bestaat, zelfs nadat de CFA – met een handige terminologische ommezwaar – begon te staan voor “Afrikaanse Financiële Gemeenschap”.

De hele wereld herinnert zich dat na de wereldwijde financiële crisis van 2008, de Libische leider Muammar Kadhafi opriep tot de oprichting van een pan-Afrikaanse munt gekoppeld aan het goud.

Op dat moment had Libië ongeveer 150 ton goud, dat in eigen land werd bewaard en niet in banken in Londen, Parijs of New York. Met een beetje meer goud zou die pan-Afrikaanse munt zijn eigen onafhankelijke financiële centrum in Tripoli hebben – en alles gebaseerd op een soevereine goudreserve.

Voor veel Afrikaanse landen was dat het definitieve Plan B om het westerse financiële systeem te omzeilen.

De hele wereld herinnert zich ook wat er in 2011 gebeurde. De eerste luchtaanval op Libië kwam van een Franse Mirage. De Franse bombardementen begonnen nog voor het einde van de noodbesprekingen tussen de westerse leiders in Parijs.

In maart 2011 was Frankrijk het eerste land in de hele wereld dat de Nationale Overgangsraad van de rebellen erkende als de legitieme regering van Libië. In 2015 onthulden de beruchte gehackte e-mails van de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton wat Frankrijk van plan was in Libië: “De wens om een groter aandeel te krijgen in de Libische olieproductie”, om de Franse invloed in Noord-Afrika te vergroten en om de plannen van de Libische leider Khadafi’s om een pan-Afrikaanse munteenheid te creëren die de in Frankrijk gedrukte CFA-franc zou vervangen te blokkeren.

Het is geen wonder dat het collectieve westen doodsbang is voor Rusland in Afrika – en niet alleen vanwege de wisseling van de wacht in Tsjaad, Mali, Burkina Faso, Niger en nu Gabon: Moskou heeft nooit geprobeerd Afrika te beroven of tot slaaf te maken.

Rusland behandelt Afrikaanse landen als soeverein, voert geen eeuwige oorlogen en zuigt Afrika niet leeg door een schijntje te betalen voor wat het daar weghaalt. Terwijl de Franse geheime dienst en het “buitenlands beleid” van de CIA zich bezighouden met het corrumperen van Afrikaanse leiders en het uitroeien van degenen die niet te corrumperen zijn.

“Je hebt recht op geen monetair beleid”

De CFA-afpersing doet aan maffiapraktijken denken. Het komt er in wezen op neer dat het monetaire beleid van verschillende soevereine Afrikaanse naties gecontroleerd wordt door de Franse Schatkist in Parijs.

De Centrale Bank van elk Afrikaans land was aanvankelijk verplicht om tenminste 65 procent van zijn jaarlijkse deviezenreserves op een “exploitatierekening” van het Franse ministerie van Financiën aan te houden, plus nog eens 20 procent om financiële “verplichtingen” te dekken.

Zelfs nadat er sinds september 2005 enkele milde “hervormingen” werden doorgevoerd, moesten deze landen nog steeds 50 procent van hun deviezen aan Parijs overmaken, plus 20 procent btw.

En het wordt nog erger. De centrale banken van de CFA leggen een limiet op voor het krediet aan een lidstaat. De Franse schatkist investeert deze Afrikaanse buitenlandse reserves in eigen naam op de Parijse beurs en maakt enorme winsten op kosten van Afrika.

De harde realiteit is dat meer dan 80 procent van de buitenlandse reserves van Afrikaanse landen sinds 1961 op “exploitatierekeningen” staat die door de Franse Schatkist wordt gecontroleerd. Kortom, geen van deze landen heeft soevereiniteit over zijn monetair beleid.

En zelfs daar houdt de diefstal niet op: het Franse ministerie van Financiën gebruikt de Afrikaanse reserves alsof het Frans kapitaal was, als onderpand voor Franse betalingen aan de EU en de ECB.

Over het hele “Françafrique”-spectrum controleert Frankrijk vandaag de dag nog steeds de valuta, de buitenlandse reserves, de compradoreknechten en de handel.

De voorbeelden zijn legio. Het Franse conglomeraat Bolloré heeft de controle over de havens en het zeetransport in heel West-Afrika; Bouygues en Vinci domineren de bouwsector, de openbare werken en de water- en elektriciteitsdistributie; Total heeft enorme belangen in olie en gas. En dan is er nog France Telecom en het grote bankwezen: Société Générale, Crédit Lyonnais, BNP-Paribas, AXA (verzekeringen), enzovoort.

Frankrijk heeft de facto de overgrote meerderheid van de infrastructuur in Franstalig Afrika in handen

Frankrijk heeft de facto de overgrote meerderheid van de infrastructuur in Franstalig Afrika in handen. Het is een virtueel monopolie.

Bij Françafrique gaat het om keihard neokolonialisme. Het beleid wordt uitgewerkt door de president van de Franse Republiek en zijn Afrikaanse cel. Die staan totaal los van het parlement en van elk ander democratisch proces, nog altijd zoals in de tijd van Charles De Gaulle.

De “Afrikaanse cel” is een soort generaal commando. Ze gebruikt het Franse militaire apparaat om “bevriende” leiders te installeren en zich te ontdoen van degenen die het systeem bedreigen. Er komt geen diplomatie aan te pas. Momenteel rapporteert de cel uitsluitend aan “Le Petit Roi”, Emmanuel Macron.

Karavanen van drugs, diamanten en goud

Parijs stuurde de moord op de antikoloniale leider Thomas Sankara van Burkina Faso in 1987. Sankara was aan de macht gekomen via een volkscoup in 1983, hij werd vier jaar later omvergeworpen en vermoord.

De echte “oorlog tegen terreur” in de Afrikaanse Sahel heeft niets te maken met de infantiele verhaaltjes die in het Westen worden verkocht. Er zijn geen Arabische “terroristen” in de Sahel, zoals ik zag toen ik een paar maanden voor 9/11 door West-Afrika trok. Het zijn lokale bewoners die zich online bekeerden tot het salafisme, met de bedoeling een Islamitische Staat op te richten om de smokkelroutes door de Sahel beter te kunnen controleren.

De legendarische oude zoutkaravanen die door de Sahel van Mali naar Zuid-Europa en West-Azië voeren, zijn nu karavanen van drugs, diamanten en goud. Hiermee werd bijvoorbeeld Al Qaida in de Islamitische Maghreb (AQIM) gefinancierd, destijds gesteund door wahabitische gekken in Saoedi-Arabië en de Golf.

Nadat Libië begin 2011 door de NAVO werd vernietigd, was er geen “bescherming” meer, dus boden de door het Westen gesteunde Salafi-jihadi’s die tegen Kadhafi vochten, de smokkelaars in de Sahel dezelfde bescherming als voorheen – plus een heleboel wapens.

Diverse stammen in Mali gaan vrolijk door met het smokkelen van alles waar ze zin in hebben. AQIM int nog steeds illegale belastingen. ISIS in Libië zit diep in de mensen- en drugshandel. En Boko Haram wentelt zich in de cocaïne- en heroïnemarkt.

Er is een zekere mate van Afrikaanse samenwerking om deze organisaties te bestrijden. Er was zoiets als de G5 Sahel, gericht op veiligheid en ontwikkeling. Maar nadat Burkina Faso, Niger, Mali en Tsjaad de militaire weg zijn ingeslagen, blijft alleen Mauritanië over. De nieuwe West-Afrikaanse Junta Belt wil natuurlijk terreurgroepen vernietigen, maar ze willen vooral vechten tegen Françafrique en tegen de toestand waarin hun nationale belangen altijd in Parijs worden beslist.

Frankrijk heeft er decennialang voor gezorgd dat er heel weinig handel is binnen Afrika. Landen die door andere landen zijn ingesloten hebben hun buren hard nodig voor doorvoer. Ze produceren vooral grondstoffen voor de export. Er zijn vrijwel geen fatsoenlijke opslagfaciliteiten, er is een zwakke energievoorziening en een vreselijke intra-Afrikaanse transportinfrastructuur: dat is wat de “Chinese Belt and Road Initiative”(BRI)-projecten in Afrika willen aanpakken.

In maart 2018 kwamen 44 staatshoofden met de African Continental Free Trade Area (ACFTA) – de grootste ter wereld in bevolking (1,3 miljard mensen) en oppervlakte. In januari 2022 richtten ze het Pan-Afrikaanse betalings- en verrekeningssysteem (PAPSS) op om betalingen voor bedrijven in Afrika in lokale valuta te doen gebeuren.

Het is dus onvermijdelijk dat ze in de toekomst voor een gemeenschappelijke munt gaan. Je mag raden wat er in de weg staat: de door Parijs opgelegde CFA.

Er kwamen wel een paar cosmetische maatregelen, maar die garanderen nog steeds de directe controle door de Franse schatkist op elke mogelijke nieuwe Afrikaanse munt, de voorrang van Franse bedrijven bij aanbestedingsprocessen, monopolies en de stationering van Franse troepen. De staatsgreep in Niger is een soort “we pikken het niet langer”.

Al het bovenstaande illustreert wat de onmisbare econoom Michael Hudson in al zijn werk heeft gedetailleerd: de kracht van het extractivistische model. Hudson heeft laten zien hoe het uiteindelijk neerkomt op controle over de grondstoffen van de wereld; dat is wat een wereldmacht definieert, en in het geval van Frankrijk, een wereldmacht in de middenmoot.

Frankrijk heeft laten zien hoe gemakkelijk het is om de grondstoffen te controleren via de controle op het monetaire beleid en het opzetten van monopolies in deze grondstofrijke landen om die grondstoffen te ontginnen en te exporteren, waarbij virtuele slavenarbeid wordt gebruikt zonder enige regelgeving inzake milieu of gezondheid.

Het is ook essentieel voor de uitbuitende neokoloniale machten om te voorkomen dat deze grondstofrijke landen hun grondstoffen gebruiken om hun eigen economieën te laten groeien. Maar nu zeggen de Afrikaanse dominostenen eindelijk: “The game is over”. Is echte dekolonisatie eindelijk in zicht?

Dit artikel verscheen eerder op The Cradle. De vertaling is van Frans De Maegd.