Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika hielden van 22 tot 24 augustus hun vijftiende BRICS-top. Sinds hun oprichting roepen de BRICS op tot een hervorming van de internationale orde, die volgens hen ongelijk is. Ze willen dat het Westen stopt met het unilateralisme en de westerse hegemonie en overstapt naar een multipolaire wereld.

Tijdens de top in Johannesburg deze zomer werden zes landen als BRICS-leden bekrachtigd: Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Dat andere aanvragen zijn uitgesteld – sommige nochtans maar tot volgend jaar – zorgde voor ophef in de media. Een mislukking voor Algerije, schrijven de ene, een klap in het gezicht van Venezuela, lees je bij een andere.

Dit soort analyses helpt ons niet om te begrijpen waarom sommige landen onmiddellijk als lid zijn aanvaard en dat voor andere is uitgesteld. De BRICS volgt daarbij nochtans twee duidelijke criteria.

BRICS nu sterker in Zuid-Amerika, Afrika en Midden-Oosten

Het eerste is geostrategisch en bestaat uit het versterken van de aanwezigheid van de BRICS in drie zeer strategische gebieden: Zuid-Amerika, met de toetreding van Argentinië; Afrika, met de toetreding van Egypte en Ethiopië; en het Midden-Oosten, met de toetreding van Egypte, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Iran.

Het tweede criterium is dat van vrede, waarbij landen die eerder in conflict waren tegelijkertijd toetreden. De gelijktijdige toetreding van Iran, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten versterkt de eerdere successen van de Chinese diplomatie bij het bevorderen van vrede in de regio. De gelijktijdige toetreding van Egypte en Ethiopië, die een geschil hebben over de controle over het water van de Nijl, heeft dezelfde betekenis voor Afrika.

Dat een groter aantal landen niet is opgenomen heeft te maken met de keuze van de BRICS voor een procedure met unanimiteit in plaats van een meerderheid. Die heeft dan weer als voordeel dat het de BRICS helpt om meer solide vooruitgang te boeken door de komst van nieuwe leden in de tijd te spreiden.

50 procent van wereldbevolking, 29 procent van wereld bnp

Na de uitbreiding van deze top zijn de BRICS-landen nu goed voor 29 procent van het mondiale bnp, 43 procent van de mondiale olieproductie, 50 procent van de wereldbevolking en 36 procent van het mondiale landoppervlak.

De vele reacties op deze machtstoename van de BRICS zijn voorspelbaar, zo schrijft de krant Afrique-Asie: “De integratie van deze zes nieuwe leden in de BRICS – die nu de G7 overtreft in termen van gecombineerd bnp – en hun uitbreiding tot BRICS +, zal hun aanwezigheid versterken in de grote regionale en bilaterale allianties over de continenten, zoals Mercosur, de douane-unie van Zuidelijk Afrika, de Euraziatische Economische Unie, SAARC (Zuid-Aziatische Associatie voor Regionale Samenwerking) of de ASEAN Vrijhandelsovereenkomst”.

Verschillende regimes, allemaal benadeeld in internationale orde

Deze paar feiten volstaan om aan te tonen dat we midden in een ingrijpende geopolitieke verandering zitten. Toegegeven, het huidige proces zit vol tegenstrijdigheden. De verschillende lidstaten van de BRICS-landen, en ook de landen die in de nabije toekomst zullen toetreden, hebben verschillende ideologische en economische oriëntaties. Sommige van hen zijn al lange tijd bondgenoten van westerse mogendheden die verzwakt zijn door de opkomst van de BRICS.

Sommigen staan lijnrecht tegenover de VS, terwijl anderen voor een gevarieerde aanpak hebben gekozen. Wat ze echter allemaal gemeen hebben, is dat ze lijden onder de huidige economische en politieke wereldorde en de focus daarvan op de belangen van de westerse mogendheden in het algemeen en de VS in het bijzonder, met meer in het bijzonder de systemische plunderingen doordat de dollar als internationale valuta.

Als elk volk zijn eigen politieke regime moet kunnen kiezen zonder inmenging van buitenaf, dan wordt dit gemakkelijker gemaakt door een multipolaire wereld en moeilijker door de handhaving van de huidige dominante hegemonie. De multipolaire wereld verandert niet alles voor elk volk, maar creëert wel gunstiger omstandigheden voor echte verandering tijdens grote sociale bewegingen.

Voor meer informatie

– Pepe Escobar, Bienvenue aux BRICS 11.
– Christine Abdelkrim-Delanne, “BRICS, un nouvel élan pour un autre monde”,