Grafiek
De wereldwijde militaire last voor de economie is gestegen van 2,2 naar 2,3 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP). De sterke stijging van de militaire uitgaven is grotendeels te wijten aan de oorlog in Oekraïne en toenemende spanningen in Azië en het Midden-Oosten.
Voor het eerst sinds 2009 stegen de militaire uitgaven ook in alle vijf de geografische regio’s zoals die door SIPRI zijn gedefinieerd. De grote stijgingen gebeurden in Europa, Azië en Oceanië en het Midden-Oosten. Ze weerspiegelen de trend om prioriteit te geven aan militaire macht ten koste van diplomatiek optreden en wapenbeheersingsinitiatieven. De wereld zit onmiskenbaar in een nieuwe wapenwedloop aangestuurd door de onderlinge wedijver van geopolitieke grootmachten. Paradoxaal genoeg zorgt dit streven naar ‘veiligheid’ ervoor dat het de onveiligheid vergroot.
Traditioneel liggen de militaire uitgaven geconcentreerd bij een kleine groep landen. De VS en China zijn samen verantwoordelijk voor de helft van de militaire uitgaven. Als we alle landen nemen in de top 10 dan vertegenwoordigen ze bijna driekwart van de wereldwijde militaire uitgaven.
De Verenigde Staten zijn verantwoordelijk voor meer dan een derde (37 procent) van de wereldwijde militaire uitgaven. Die stegen met 2,3 procent naar 916 miljard dollar, wat goed driemaal meer is dan China (296 miljard dollar), het tweede land op de ranglijst, dat zijn uitgaven met 6 procent liet stijgen. China laat al 3 decennia zijn militaire uitgaven onafgebroken stijgen.
Rusland vervolledigt de top 3 met een militair budget van 109 miljard. Dat is 24 procent hoger dan in 2022 en 57 procent meer in vergelijking met 2014, het jaar dat Rusland de Krim annexeerde. De Russische militaire uitgaven vormden in 2023 het equivalent van 5,9 procent van het BBP.
India (83,6 miljard dollar) prijkt op plaats vier en heeft eveneens zijn militaire uitgaven sterk doen stijgen ten opzichte van 2014 (met 44 procent). Dat is een gevolg van aanhoudende spanningen met China en Pakistan.
Saoedi-Arabië prijkt op plaats 5 met 75,8 miljard militaire uitgaven in 2023, een stijging met 4,3 procent ten opzichte van 2022. De Arabische grootmacht kon profiteren van de groeiende vraag naar niet-Russische olie en gestegen olieprijzen om deze meeruitgaven te financieren.
Cirkeldiagram
Oekraïne in de top tien van de militaire uitgaven
Opvallend is de achtste plaats van Oekraïne in de ranking. In dat land springen de militaire uitgaven de pan uit met een stijging van 51 procent tot 64,8 miljard dollar op een jaar tijd. 58 procent van alle overheidsuitgaven gaan naar het militair apparaat en de oorlogsinspanningen, een situatie die onhoudbaar is. Sinds 2014 gaat het om een toename van 1.272 procent! Door de enorme militaire uitgaven is het land erg afhankelijk geworden van internationale financiële steun om het begrotingstekort op te vangen. In 2023 was er een tekort van 40 miljard dollar.
Oekraïne kreeg daarnaast ook militaire hulp van meer dan 30 landen ter waarde van 35 miljard dollar, met de VS, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland als belangrijkste donors. Met dat bedrag erbij geteld zou Oekraïne met zijn militaire bestedingen net na Rusland op de vierde plaats komen.
55 procent van militaire uitgaven op rekening van NAVO-landen
In de top tien bevinden zich ook drie Europese NAVO-leden die hun militaire uitgaven ook sterk hebben opgedreven. Het Verenigd Koninkrijk (plaats 6, 74,9 miljard dollar) gaf 7,9 procent meer uit dan het jaar voordien. De militaire last was vorig jaar opgelopen naar 2,3 procent van het bbp. De Britse regering kondigde aan dat dit verder moet stijgen naar 2,5 procent.
Duitsland (plaats 7) liet zijn militaire uitgaven met 9 procent stijgen naar 66,8 miljard dollar (1,5 procent van het BBP). Het land wil op korte termijn de NAVO-norm van 2 procent van het bbp halen, deels gefinancierd door een fonds buiten de begroting waar 100 miljard euro (107 miljard dollar) in zit. Frankrijk (plaats 9) is het derde Europese NAVO-lid in de top 10.
In 2023 waren de (toen) 31 NAVO-leden goed voor 1.341 miljard dollar, wat overeenkomt met 55 procent van de militaire uitgaven in de wereld. De VS dragen daarvan meer dan twee derde. Een opvallende uitschieter is Polen dat 31,6 miljard dollar besteedde aan zijn militair apparaat, een stijging van 75 procent ten opzichte van 2022, 181 procent meer tegenover 2014. Polen zit op 3,8 procent van het bbp, net onder de regeringsdoelstelling van 4 procent. België prijkt met 7,6 miljard dollar op plaats 34 in de wereldranglijst, Nederland op plaats 20 (16,6 miljard dollar).
In 2023 haalden 11 van de 31 NAVO-leden de NAVO-norm van 2 procent. Een andere doelstelling – ten minste 20 procent van de militaire uitgaven voor ‘uitrusting’ – werd in 2023 door 28 NAVO-leden gehaald, tegenover 7 in 2014.
Azië en Oceanië
In Azië/Oceanië zijn de gezamenlijke militaire uitgaven met 4,4 procent gestegen tot 595 miljard. China neemt daarvan de helft voor zijn rekening. Japan heeft het grootste militaire opbouwplan (schepen, raketten en vliegtuigen) sinds de Tweede Wereldoorlog goedgekeurd en wil in totaal 310 miljard dollar besteden aan het leger tussen 2023 en 2027. Als gevolg daarvan stegen de uitgaven in 2023 met 11 procent naar 50,2 miljard dollar (plaats tien op de wereldranglijst).
De Zuid-Koreaanse militaire uitgaven stegen ‘maar’ 1,1 procent naar 47,9 miljard dollar. De regering heeft net als Japan een budget vastgelegd voor de periode 2023-2027 ter waarde van 253 miljard dollar of gemiddeld 50 miljard op jaarbasis. Met hun militaire opbouw willen Japan en Zuid-Korea zich wapenen tegen China en Noord-Korea. Ook Taiwan is druk in de weer om zijn militaire capaciteiten op te bouwen.
Midden-Oosten
Oorlog en spanningen in het Midden-Oosten vertalen zich in grotere militaire uitgaven. De geschatte militaire uitgaven in het Midden-Oosten zijn met 9 procent gestegen tot 200 miljard dollar in 2023, de hoogste jaarlijkse groei van de militaire uitgaven in de regio de afgelopen tien jaar.
De militaire uitgaven van Israël – na Saoedi-Arabië de hoogste in de regio – stegen met 24 procent tot 27,5 miljard dollar in 2023 (plaats 15 op de wereldranglijst). De gestegen uitgaven zijn voornamelijk het gevolg van Israëls grootschalig bloedig optreden in Gaza na de Hamasaanval van 7 oktober. De militaire uitgaven stegen van 1,8 miljard dollar per maand voor oktober 2023 naar 4,7 miljard in december 2023.
Israël kan net als Oekraïne rekenen op grote militaire steun van de VS (3,8 miljard op jaarbasis). Sinds de oorlog in Gaza is die steun nog toegenomen. President Biden doet al enkele weken verwoede pogingen om een militair steunpakket van 14 miljard dollar door het Huis van Afgevaardigden te laten goedkeuren. Met groeiende spanningen met Iran erbovenop is het erg waarschijnlijk dat de Israëlische uitgaven in 2024 verder de hoogte in zullen gaan.
De Iraanse militaire uitgaven bedroegen 10,3 miljard dollar in 2023 (+ 0,6 procent). Meer dan een derde daarvan gaat naar de Iraanse Revolutionaire Garde. Iran zet sterk in op de productie van drones en heeft daarvoor de middelen sterk doen stijgen.
Wereldkaart
Midden- en Zuid-Amerika
In Midden- en Zuid-Amerika bleven de militaire uitgaven nagenoeg stabiel – ze tekenden zelfs een lichte daling van 0,4 procent op – maar in de periode 2014-2023 stegen ze wel al met een forse 54 procent. In een aantal landen, zoals Mexico (11,8 miljard dollar, een stijging met 55 procent sinds 2014), is dat een gevolg van het inzetten van militaire troepen tegen criminele bendes. Het gebruik van militairen om bendegeweld te onderdrukken is al jaren een groeiende trend in de regio.
Afrika
Het continent ontsnapt niet aan de wereldwijde militariseringstrend. In 2023 ging 51,6 miljard dollar naar de militaire apparaten. Een grote helft van de militaire uitgaven was op rekening van Noord-Afrikaanse staten met Algerije als grote uitschieter (18,3 miljard, een stijging met 76 procent tegenover 2022). Algerije kon daarvoor terugvallen op de sterke stijging van de inkomsten uit de export van gas. In sub-Sahara Afrika heeft de Democratische Republiek Congo zijn militair budget op 1 jaar tijd meer dan verdubbeld naar 794 miljoen dollar als antwoord op het geweld in Oost-Congo en de rol van Rwanda daarin.
De internationale campagne ‘Global days against Military Spending’ (GDAMS) waarschuwt dat de jarenlange stijging van de militaire uitgaven en het groeiend militarisme de instabiliteit van de wereldwijde vrede en samenwerking alleen maar hebben vergroot. Volgens GDAMS is het verontrustend dat wereldwijde leiders steeds meer vertrouwen op gemilitariseerde oplossingen. Militaire uitgaven wakkeren niet alleen oorlogen en gewapende conflicten over de hele wereld aan, maar nemen ook middelen weg die zouden kunnen worden besteed aan het aanpakken van klimaatverandering, aan het investeren in mondiale rechtvaardigheid en aan het bevorderen van vreedzame conflicttransformatie en ontwapening.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
