Terugblik vakantienieuws

6 juli 2023: “In de gevangenis van Gent (De Nieuwe Wandeling) zitten 418 gedetineerden voor 244 plaatsen.”[1] 12 juli 2023: “In de gevangenis van Mons (Bergen) zitten er in sommige cellen van 9 m² drie, soms vier gedetineerden, dat is onhoudbaar vooral tijdens warme periodes. De agressiviteit tegen het personeel neemt toe. Er is het probleem van wandluizen, er zijn meer en meer ratten in het gebouw, zelfs in sommige cellen”.[2]

26 juli 2023: “Vandaag hebben er nog steeds 167 Belgische gedetineerden geen eigen bed. Begin juni ging het nog om 97 gevangenen, verdeeld over zeven inrichtingen. In Gent moesten in maart nog een 70-tal gedetineerden op de grond slapen, maar begin juni daalde dat aantal en hadden bijna alle gevangenen een eigen bed. Ondertussen is het cijfer weer gestegen en moeten nog 47 mensen op de grond slapen. In Antwerpen is het aantal grondslapers wél gedaald sinds juni, van 63 tot 52 (in maart waren dat er 100!). Het gevangeniswezen meldt woensdag nog 20 grondslapers in Turnhout, 33 in Brugge en 15 in Oudenaarde”.[3]

4 augustus 2023: “Een immense rattenplaag teistert de gevangenis van Sint-Gillis, al maanden. Er is sprake van duizenden ratten die onuitroeibaar blijken. Gevangenen klagen erover en maakten met hun (verboden) gsm-beelden die niets aan de verbeelding overlaten”.[4]

8 augustus 2023: “Er zijn duizend gedetineerden te veel en straks wordt het nog erger: de gevangenissen zijn niet klaar om ook kortere straffen te laten uitzitten. De grondslapers op die dag: Mechelen 1, Antwerpen 65, Gent 22, Oudenaerde 8, Hasselt nieuw 6, Brugge 28, Turnhout 29, Doornik 1.”[5]

12 augustus 2023: “Duitsland weigert moordverdachte uit te leveren aan België. De menswaardigheid kan niet gegarandeerd worden in Belgische gevangenissen”.[6]

30 augustus 2023: “Gevangenisoverbevolking bereikt dramatische proporties in België. De gevangenissen van het land zijn overbevolkt met 1.340 gedetineerden, een stijging van meer dan 5% ten opzichte van vorig jaar. Volgens de Ligue des droits humains moet het hele gevangenismodel worden herzien. Ondanks tientallen veroordelingen van de Belgische staat door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de Belgische rechtbanken, blijft het probleem van overbevolking in de gevangenissen verergeren. Volgens de laatste cijfers van de Algemene Directie Gevangenissen is België overbevolkt met bijna 1.340 gedetineerden, een stijging van 5,1% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar”.[7]

Het gevangenismodel herzien, zoals de Ligue des droits humains vraagt? Geen sprake van. Toen een journalist een woordvoerder van het ministerie van Justitie ondervroeg over de dramatische overbevolking in de gevangenissen, antwoordde die koudweg: “Het is niet de situatie in de gevangenissen die onze politiek moet bepalen”.

En dus beslist Van Quickenborne dat vanaf 1 september àlle straffen van minder dan drie jaar, niet langer met een enkelband, maar in de gevangenis zullen worden uitgevoerd.

Turtelboom bis en Alexander De Croo

Sinds 1984, met Jean Gol (PRL-minister van Justitie 1981 – 1988), was het de praktijk om de korte straffen onder de drie maanden niet meer uit te voeren. Op 17 januari 2005 was er een circulaire van Laurette Onckelinx (PS-minister van 2003-2007), die bepaalde dat straffen onder de drie jaar niet meer in de gevangenis zouden worden uitgevoerd.

In het Justitieplan van Koen Geens (CD&V-minister van 2014-2020), Van Quickenborne’s voorganger, luidde het: “Een korte gevangenisstraf, het “proberen” van de gevangenis, leidt zelden tot goede resultaten. Het draagt niet bij aan de herintegratie of de resocialisatie van de gedetineerde, maar juist tot het aanleren van slechte gewoontes.” Ik heb geen sympathie voor die ministers, maar men kan niet ontkennen dat ze op dat vlak gezond verstand aan de dag legden.

Het was Iron Lady Turtelboom ( Open-VLD-minister van 2011 – 2014) die zorgde voor een trendbreuk en ons nog meer in het gevangenismoeras zou duwen. Tijdens haar bewindsperiode kondigde ze aan dat vanaf nu alle korte gevangenisstraffen moeten uitgevoerd worden in de gevangenis. Turtelboom werd geïnspireerd en gesteund door Alexander De Croo. Hij was toen haar partijvoorzitter en hij is vandaag de Vivaldi-premier. In zijn jeugdige overmoed aarzelde De Croo toen niet om te stellen dat, ik citeer, “Open Vld er mag op afgerekend worden als tegen de verkiezingen van 2014 niet àlle korte straffen worden uitgevoerd”.[8]

Het was niet meer dan een blufferig electoraal opbod voor de verkiezingen. Tien jaar later grijpt Van Quickenborne terug naar hetzelfde blauwe partijprogramma. Ingepakt in een modernere versie. De opsluiting voor een korte periode zal een afschrikwekkend effect hebben op de veroordeelden, zo luidt het.

Rechters zullen niet langer straffen moeten uitspreken van meer dan drie jaar om zeker te zijn dat iemand achter de tralies verdwijnt. Over de desastreuze gevolgen van zo’n ‘korte opsluiting’ (inzake werk, inkomen, woonst, familie…) van de veroordeelde geen woord. Evenmin over het feit dat er gewoon geen plaats is in de gevangenissen. Trekt uw plan, is de boodschap aan de gedetineerden in overbevolkte cellen, aan gevangenisdirecteuren en vakbonden.

Wansmakelijk electoraal opbod voor 2024

Justitie en gevangenis zijn verworden tot een electoraal product om stemmen te halen. Hoe harder, hoe meer, hoe beter. Zo gingen Denis Ducarme en Georges-Luis Bouchez van de MR begin juni 2023 op bezoek in de oude gevangenis van Mons. Berucht om zijn mensonwaardige omstandigheden voor de gedetineerden (zie boven). Bouchez en co hadden voor hun bezoek maar twee uur nodig om buiten te komen met volgende oplossing: “We hebben geen gevangenissen nodig die Club Med’s zijn, met sportzalen en TV’s van de laatste mode. Een gevangenis moet een werkplaats zijn. Gevangenen moeten werken. De werkateliers in de gevangenissen moeten uitgebreid worden. Op die manier zullen gevangenen vanaf nu moeten betalen voor hun verblijf.  Eerder had Bouchez al voorgesteld om de 100 euro per week, een bedrag dat al 15 jaar niet geïndexeerd is, die een gevangene met een elektronische enkelband krijgt, af te schaffen. Wie niet kan voorzien in zijn eigen levensonderhoud, krijgt geen enkelband en blijft in de gevangenis.

Tom Van Grieken van het Vlaams Belang bezocht in mei dan weer de gevangenis van Antwerpen. Om daarna te kunnen zeggen dat gevangenen die niet over de Belgische nationaliteit beschikken, naar een gevangenis in “hun thuisland” moeten worden gestuurd. Landen die veroordeelden weigeren, mogen geen ontwikkelingshulp meer ontvangen, zo zei hij, en in afwachting moeten die gedetineerden op boten worden opgesloten. Pure demagogie.

Gevangenen die geen Belgische nationaliteit hebben worden nu al systematisch uitgewezen, ook al zijn die mensen vaak hier geboren of als kind naar België gekomen. En in Brussel worden gedetineerden die zullen uitgewezen worden, samen met de geïnterneerden, niet in de gevangenis van Haren maar in de oude gevangenis van Sint-Gillis opgesloten en gegroepeerd. De Franstalige Liga voor de mensenrechten protesteerde hiertegen, maar voor een politieke, offensieve tegenreactie tegen het verstikkende rechts en extreemrechts discours is het wachten op Godot.