“De slinger is doorgeslagen,” vindt Paul Van Tigchelt: de regulitis weegt steeds meer op de economische groei. Hij wil de vrijheid van ondernemen in de Grondwet inschrijven om het evenwicht te herstellen (De Standaard, 13 mei 2024).

“Neem de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Zestig procent van de procedures leidt tot vernietiging. Daar zijn toch beslissingen van gemeentelijke en provinciale diensten en besturen aan voorafgegaan. Ofwel hebben die er geen verstand van, ofwel is de wetgeving te moeilijk. Als jurist zeg ik dan: ‘Dit klopt niet.’ We moeten de werking aanpassen.”

Dat het niet klopt is juist. De reden waarom ligt echter ergens anders. “Vergunningenwaakhond keldert zes op de tien aangevochten projecten” (De Tijd, 5 augustus 2023). Hoe zou dat komen? Bijna de helft van de lokale diensten Stedenbouw vermoedt dat er sprake is of was van een belangenconflict in het beleid, blijkt uit een anonieme rondvraag.

Vooral bij kleinere gemeenten is er frustratie. Afhankelijk van de politieke strekking worden dossiers geweigerd of vergund. De ambtenaren verwijzen in de eerste plaats naar vriendjespolitiek. Ze stellen vast dat familieleden van politici soms een vergunning krijgen voor bepaalde bouwplannen, terwijl andere, gelijkaardige plannen tegengehouden worden. Of dat een bouwopdracht in de gemeente naar een bevriende projectontwikkelaar of architect gaat (De Standaard, 4 augustus 2023).

Omdat het hierin zowel over bestuurlijke als strafrechtelijke inbreuken gaat roept dergelijk alarm de vraag op wat de in deze materie verantwoordelijke overheden er aan doen, de Vlaamse Minister van Binnenlands Bestuur en de gouverneur voor het bestuurlijke, de Procureur des Konings voor het strafrechtelijke.

De vorige Minister van Binnenlands bestuur, Bart Somers (Open VLD), werd er over geïnterpelleerd. Door Vlaams parlementslid Maxim Veys (Vooruit) werd op de mogelijke belangenvermenging door de burgemeesters van de gemeenten Staden en Moorslede gewezen. Hij vroeg welke concrete acties er dan precies worden ondernomen en door wie.

Minister Bart Somer antwoordde: “ Naast een aantal algemene vragen, stelt u hier twee zeer concrete vragen over twee lokale dossiers. Dat is evident uw goed recht. Ik geef u wel mee dat de vergadering van deze commissie op 25 oktober, tijdens de behandeling van de vorige vragen om uitleg hierover, unaniem het signaal heeft gegeven dat men niet wenst dat er concrete lokale dossiers in deze commissie worden besproken. Dat is toen unaniem door deze commissie gezegd. Het Vlaams Parlement is daar volgens mij ook niet het juiste forum voor”.

Door Brecht Warnez (CD&V)) werd de opmerking gemaakt dat ‘verscherpt toezicht’, de door de minister genomen maatregel, procedureel niet bestaat. “Dat is nergens omschreven. Dat is een beetje ‘flou artistique’ van het moment.”

Wat moet de burger dan? Wat kan hij anders dan klacht indienen? Neem het voorbeeld van de gemeente Boechout. De klacht bij het onafhankelijk agentschap Audit Vlaanderen had een forensisch onderzoek tot gevolg. Het verslag daarover maakte brandhout van het wanbeleid van burgemeester Koen T’Sijen.

Zowat alle bestuurlijke en deontologische “disfuncties” die een burgemeester kan begaan worden er in opgesomd. Omdat er ernstige aanwijzingen zijn dat er ook misdrijven werden gepleegd werden die aan de Centrale Dienst voor Corruptie Bestrijding en aan de procureur overgemaakt.

Vraag is wat de tussenkomsten van de minister, de gouverneur, de procureur en de onderzoeksrechter tot gevolg hebben gehad. De voorzitster van de gemeenteraad, die tot de partij van de burgemeester behoort, belette de bespreking van het rapport van Audit Vlaanderen in openbare zitting en verschoof die naar een nog op te richten deontologische commissie die moet bestaan uit enkel de fractieleiders, een weerspiegeling van de regerende coalitie.

Hoewel de gemeente Boechout onder ‘verscherpt toezicht’ werd gesteld herneemt de burgemeester nu het door de Raad van State vernietigde Ruimtelijk Uitvoeringsplan dat hij met twee bevriende lokale bouwpromotoren had gemaakt, zoveel als wat recidive wordt genoemd.

In de klacht over corruptie haalde Bart Somers eigenmachtig en zonder enige vorm van tegenspraak de opname van een telefoongesprek, die een strafbare poging tot corruptie bewees, uit het dossier. Volgens hem was het gebruik van de opname strijdig met de bescherming van de privacy.

Dat het Hof van Cassatie het gebruik van dergelijke opname toelaat en de beoordeling van de bewijskracht over laat aan de strafrechter is voor hem geen punt. En de procureur vordert een buitenvervolgingstelling omdat de daders, die in het onderzoek nochtans werden geïdentificeerd, “onbekend” zijn.

De gemeenteraadsleden mochten wél kennis nemen van het rapport maar werden verplicht een geheimhoudingsclausule te ondertekenen. Hoewel de Boechoutenaren binnenkort moeten stemmen wie hun burgemeester wordt mogen zij niet weten wat die er volgens het verslag heeft van gemaakt!

Van Tigchelt heeft gelijk wanneer hij stelt dat er meer rechtszekerheid moet komen. Daar zit juist het probleem. Als iedereen, zoals dat met de bouwdossiers in Vlaanderen gebeurt, zijn zin mag blijven doen, disfuncties en zelfs misdrijven zonder gevolg blijven, is er geen rechtszekerheid meer.

De parketten die onder het gezag van de minister staan hebben hierin een grote verantwoordelijkheid. Maar die ontvluchten zij door een ware pleinvrees wanneer het om politiek gevoelige dossiers gaat.

“Slimme mensen” uit de ambtenarij, rechters, politici en betrokken bedrijfslui moeten zich buigen over een “globaal plan” dat het recht op ondernemen garandeert: snellere vergunningen, minder regels, meer rechtszekerheid. Ook ondernemers moeten hierbij betrokken worden.”

Van Tigchelt trekt een parallel met de ondernemingsrechtbanken, waarbij lekenrechters uit de bedrijfswereld worden ingeschakeld. Maar ook daar speelt dezelfde verantwoordelijkheidsvlucht.

Public Domain

Door de wet op de continuïteit van de ondernemingen krijgen bedrijven in moeilijkheden de kans om voort te doen. Dat gebeurt dan veelal ten koste van de schuldeisers. Ook kijken de parketten opzij wanneer de curator een verslag maakt waarin de frauduleuze praktijken worden aangegeven.

In 1852 schreef de Franse staatsman René Louis de Voyer de Paulmy, Marquise d’Argenson “Laat begaan, dat zou het devies moeten zijn van iedere openbare macht, sinds we in een beschaafde wereld leven”. Hoe “beschaafd” die wereld intussen is geworden werd reeds in het besluit van de parlementaire onderzoekscommissie over het Dutroux-onderzoek aangegeven.

De oorzaak van alle narigheid werd aan de “afstomping van norm” toegewezen. “Slimme mensen” uit de ambtenarij, rechters, politici en betrokken bedrijfslui moeten zich buigen over een “globaal plan” dat niet enkel het recht op ondernemen garandeert maar er ook de uitwassen van sanctioneert. Daarin een nieuw evenwicht brengen is de specifieke opdracht van een justitieminister.

Lees ook:  Wie beschermt burgemeester Koen T’Sjien van Boechout? en Wordt zaak Boechout burgemeester Koen T’Sjien 2de Reuzegomschandaal?