Constitutionele staatsgreep

In 2003 werd Lula tot president van Brazilië verkozen en maakte hij een eind aan het neoliberaal bewind dat het land sinds de jaren tachtig kende. Zijn beleid werd voortgezet door Dilma Rousseff vanaf 2011. Dat was uiteraard niet naar de zin van de elite. Die heeft er sinds 2003 alles aan gedaan om beide presidenten weg te krijgen op democratische wijze, d.w.z. door middel van verkiezingen. Maar, omdat al die pogingen mislukt zijn heeft de elite dan maar een constitutionele staatsgreep gepleegd.

Eerst werd Dilma afgezet, op basis van meer dan twijfelachtige gronden . Dat volstond niet, want de kans was groot dat Lula opnieuw tot president zou verkozen worden. Lula kreeg dan af te rekenen met een ware lastercampagne en een gerechtelijk onderzoek. Hij werd uiteindelijk onrechtmatig gevangengezet, zodat hij niet meer kon deelnemen aan de verkiezingen. Op basis van gelekte informatie weten we ondertussen dat de rechterlijke macht heeft samen gespannen om Lula gevangen te zetten. Van een legitiem doel – het bestrijden van corruptie – werd misbruik gemaakt om af te rekenen met een politieke tegenstander.

Van een legitiem doel – het bestrijden van corruptie – werd misbruik gemaakt om af te rekenen met een politieke tegenstander.

Dat het wel degelijk om een staatsgreep ging blijkt uit de recente bekentenissen van Temer, de man die Dilma opvolgde als president. Hij heeft toegegeven dat het om een “staatsgreep” ging, maar dat hij er niet aan deelgenomen heeft. Het gaat hier natuurlijk niet om een klassieke staatsgreep met soldaten en tanks , maar om een ander type van staatsgreep met andere actoren. De rechterlijke macht heeft een belangrijke rol gespeeld, evenals de pers. Ook heel wat politieke partijen waren medeplichtig aan deze staatsgreep. Tenslotte deed ook de VS zijn duit in het zakje, door strategische informatie door te spelen aan de rechterlijke macht in Brazilië.

Tijdens haar conferentie beklemtoonde Dilma de ernst van de situatie. Als je een president van een land kan oppakken die onschuldig is, dan kan je dat met elke burger doen. Dan is er geen gelijkheid meer voor de wet en dan zitten we terug met een rechtssysteem zoals in de middeleeuwen.

Combinatie van neofascisme en neoliberalisme

Bovenop de economische crisis wordt Brazilië vandaag geconfronteerd met een politieke crisis. Dilma omschreef de huidige Braziliaanse regering als neofascistisch. President Bolsonaro bewondert de militaire dictatuur uit het verleden van Brazilië. Recentelijk droeg hij zijn stem in het parlement op aan een militaire commandant die verantwoordelijk was voor de moord op tientallen mensen en de marteling van honderden. Hij is ook zeer seksistisch: tegen een vrouwelijk parlementslid zei hij dat ze het niet eens waard was om verkracht te worden. Bij kopstukken van het parlement, maar ook bij een deel van de media en de rechterlijke macht is er tegenwoordig niet het minste respect meer voor democratie.

Fascisme is meestal nationalistisch, maar Bolsonaro laat zich op sleeptouw nemen door de VS. Zo heeft hij gesalueerd op de Amerikaanse vlag, dat is ongezien. Zijn houding t.a.v. Venezuela en Cuba is ronduit schandalig. Ook de Arabische landen heeft hij voor het hoofd gestoten door de Braziliaanse ambassade in Israël te laten verhuizen naar Jeruzalem.

Neofascisme en neoliberalisme vormen een Siamese tweeling. Een hard asociaal beleid vraagt om een gespierde aanpak en de uitschakeling van de oppositie.

Tezelfdertijd voert Bolsonaro een uitgesproken neoliberale koers. Alle sociale verworvenheden van de periode Lula worden in ijltempo ongedaan gemaakt. Lula en Dilma Youssef probeerden het land zoveel mogelijk soeverein te besturen. Bolsonaro daarentegen verkoopt het land uit aan privéspelers uit het buitenland en levert de economie uit aan de financiële markten.

Neofascisme en neoliberalisme vormen een Siamese tweeling. Een hard asociaal beleid vraagt om een gespierde aanpak en de uitschakeling van de oppositie.

Het beleid van Bolsonaro is nefast voor het Amazonenwoud. De vorige regeringen gaven beurzen aan de bewoners van het woud op voorwaarde dat ze duurzaam produceerden. Dat wordt nu afgeschaft. Ook bezuinigt Bolsonaro op de diensten die instaan voor de bescherming van het woud. Het feit dat de ondergrond van het woud zeldzame en strategische mineralen als uranium en kalium bevat, speelt daar zeker in mee.

Perspectieven voor de linkerzijde in Latijns-Amerika

De situatie is ernstig maar niet hopeloos. Dilma was niet pessimistisch. In Brazilië is er op dit moment heel veel verzet tegen de regering Bolsonaro. De samenleving komt in beweging. Heel wat sectoren zijn gemobiliseerd: boeren, arbeiders, vrouwen, studenten, indianenbevolking, … Het is een strijd op midden lange termijn.

Het neofascisme botst ook op zijn eigen tegenstellingen. Fascisme houdt van orde, van een ijzeren orde, maar zorgt zelf voor wanorde. Onder Bolsonaro schieten privémilities als paddenstoelen uit de grond, maar die zullen tot toenemend geweld en destabilisering leiden.

Fascisme houdt van orde, van een ijzeren orde, maar zorgt zelf voor wanorde.

In Mexico, het tweede grootste land is er sinds kort een linkse president. Ook elders in Latijns-Amerika heeft links kansen om terug aan de macht te komen. De beste kans op verandering is er in Argentinië, het derde grootste land van de regio. Bij de eerste ronde haalde het links-populistisch team Fernández-Kirchner 53 procent van de stemmen. Bij de tweede ronde zou dat nog veel meer kunnen zijn. In Uruguay zijn er binnenkort belangrijke verkiezingen evenals in Bolivia. De situatie in Colombia is heel ernstig. Het vredesakkoord was van cruciaal belang voor de politieke stabiliteit in Latijns-Amerika. Als gevolg van het niet naleven van het akkoord door de Colombiaanse regering hebben voormalige guerrillastrijders de wapens terug opgenomen. Dat brengt het land in een heel lastig parket.

Kort na deze conferentie zijn er in Ecuador massale protesten uitgebroken tegen prijsverhogingen en besparingen. Ze kaderen perfect in wat Dilma tijdens haar conferentie schetste.

* Dilma Rousseff gaf haar conferentie tijdens een panelgesprek, waarin ook Abel Prieto, voormalig minister van cultuur van Cuba deel van uitmaakte en Maurice Lemoine, gerenomeerd journalist van Le Monde Diplomatique. Het panelgesprek vond plaats in het kader van Manifiesta (21/22 september) en was georganiseerd door Cubanismo.