Dit uit zich de laatste jaren vooral in een groeiende tewerkstelling van Roma in reguliere jobs. Roma-gemeenschappen tonen op die manier zelf aan dat het – vaak overheersend – eenzijdige clichébeeld over Roma als armoezaaiers, grotendeels achterhaald is. Toch is de strijd nog niet gestreden. De weg is nog lang en stereotypen zijn al heel oud, dus bijzonder hardnekkig.
Met de huidige vluchtelingencrisis in Europa en België zou je het bijna vergeten, maar de voorbije tien jaren zijn er vooral massaal veel Oost-Europeanen geïmmigreerd in ons land, waaronder een aanzienlijk aantal Roma. Op sociaal vlak komen deze Roma van erg ver, vaak uit situaties van eeuwenlange en verregaande armoede en uitsluiting. De aandacht gaat tegenwoordig, en begrijpelijk, vooral naar Syrische en Irakese vluchtelingen, maar we mogen niet vergeten dat ook al deze vorige groepen nog dagelijks worstelen voor een betere integratie. Daarbovenop zijn er nu ook Syrische Roma-vluchtelingen bijgekomen, enkele honderden in Brussel alleen al, waarbij het hele integratieproces helemaal vanaf nul moet beginnen.
Ondanks vele problemen is er toch reden tot hoop. Zo was er bijvoorbeeld bij de Bulgaarse Roma-gemeenschap in Brussel vijf jaar geleden nauwelijks iemand die regulier werk had. De meesten van hen werkten informeel voor een Turkse werkgever, vaak met lage lonen en uitbuiting tot gevolg. Momenteel passeren er in de Roma-dienst van de Foyer dagelijks cliënten die de kentering hebben ingezet. Allemaal mannen en vrouwen die bewust kiezen om, onafhankelijk van anderen of van sociale bijstand, hun persoonlijke ambitie op eigen houtje waar te maken. Zij zijn het die ervoor zullen zorgen dat het publiek binnen afzienbare tijd een ander gezicht van Roma zal beginnen zien.
Zo voert Foyer sinds een half jaar een Europees project uit met de steun van het Europees Structureel Fonds en de Vlaamse overheid. Hierbij wordt met Roma – vaak jonge mensen – een traject uitgewerkt naar opleiding en werk. In het begin werd erg getwijfeld aan de resultaten. Maar toch heeft de openheid van de Roma-families om hieraan mee te werken, erg positief verrast. Steeds vaker worden er nu mensen ingeschreven bij de opleidingen van de VDAB, JES, Groep Intro enz. Dat was luttele jaren geleden gewoonweg onbestaande.
Ondanks het groeiende aantal succesverhalen is er nog heel wat werk voor de boeg. Vele Roma hebben te weinig zelfvertrouwen en geloven niet dat ze ooit aan een reguliere job zullen geraken. Ze weten gewoonlijk niet hoe ze moeten solliciteren en vacatures moeten zoeken, laat staan via internet. Ook andere drempels zoals gebrek aan taalkennis en gevalideerde competenties spelen hen parten. Roma-bemiddelaars sensibiliseren en motiveren hen intensief. Door hun begeleiding worden drempels overstegen en gaan ze meer geloven in hun eigen projecten. Subgroepen die in de marginaliteit leven hebben een stevige zet in de rug nodig om een dergelijk traject af te leggen, om een vorming aan te vatten enz. Net zoals het ging met de groeiende aandacht voor onderwijs, wordt verwacht dat dit op termijn een sneeuwbaleffect zal teweeg brengen in deze Roma-gemeenschappen.
Dat is hetgeen de samenleving graag ziet gebeuren. Anderzijds gebeurt dit ook deels ondanks de samenleving. Stereotypen en vooroordelen houden nog hardnekkig stand. Afwijkende gedragingen en sensationele situaties zullen altijd gemakkelijker het nieuws halen en de publieke opinie sterk blijven beïnvloeden. Een doorsnee-Roma ondervindt hiervan een rechtstreekse impact: moeilijkheden om een kind op school in te schrijven omdat men ervan uitgaat dat Roma een rondtrekkend volk is dat toch niet lang zal blijven, problemen om een stageplaats voor een 15-jarig meisje te vinden in een winkel omdat de eigenaar haar op voorhand bekijkt als een dievegge enz. En het is courante praktijk dat Roma naar hun werkgever hun etniciteit verstoppen uit schrik ’s anderendaags op straat te staan.
Zo loopt er momenteel in hartje Brussel bijvoorbeeld een promotie van een fototentoonstelling waarbij op een affiche een bedelende Roma-vrouw in een expliciet minderwaardige pose in beeld gebracht wordt. De ondertitel spreekt voor zich: Roma (Denizens of Brussels) met daaronder een verklaring van het woord Denizen: “a person animal or plant that lives in or often is found in a particular place or region”. Misschien had de fotograaf een of ander sociaal of esthetisch doel voor ogen, maar de onwetende passant krijgt hier opnieuw voor de zoveelste keer het ouderwetse stereotype ingelepeld. Voor vele Roma die deze affiche zien is dit bijzonder choquerend, temeer daar het bedelen ook onder hen een gecontesteerde bron van inkomsten is. En dit, in de straten van Brussel, op de Internationale Roma-dag.
De strijd is dus duidelijk nog lang niet gestreden, maar in plaats van hierover te klagen, zullen Roma steeds meer zelf aantonen dat de realiteit diverser is en dat Roma veel veelzijdiger zijn. Vast staat alleszins dat een ander imago van Roma bij het grote publiek nog slechts een kwestie van tijd is …
De Roma-team van de Foyer geeft hiervoor ook een aanzet met het ludieke filmpje “Liefde op het eerste gezicht”. De videoclip werd gerealiseerd in samenwerking met Motion in Sync en Erhan Demirci en wordt momenteel massaal verspreid. Een verfrissende beeld van Roma dat we misschien (nog) niet gewoon zijn, maar dat reeds een vaste realiteit is in Brussel.
Contactpersonen voor meer info of interviews: Koen Geurts, Gabriel Mihai, Emiliya Savkova
Email: Koen.geurts@foyer.be
Tel.: 02/411.87.32, 0479/52.69.95
Meer info over de werking van het Roma-team van de Foyer: zie www.foyer.be
