De achterliggende reden lijkt vooral de woede te zijn over de koerswijziging van de Amerikaanse president Obama tijdens de Syrië-debatten in de VN-Veiligheidsraad. De beslissing van Saoedi-Arabië getuigt in elk geval van weinig respect voor de Verenigde Naties als instelling.

Interventie 

Saoedi-Arabië had de maanden voorafgaand aan de stemming voor de 5 roterende zitjes in de VN-Veiligheidsraad nochtans zijn diplomaten en vele dollars ingezet om verkozen te worden. Het Saoedische ministerie van Buitenlandse Zaken motiveerde de plotse weigering van zijn land met het niet-opgeloste Palestijnse probleem – nochtans niets nieuws – en de passiviteit van de Veiligheidsraad in de Syrische oorlog.

Maar de houding van Saoedi-Arabië is veeleer het gevolg van Obama’s beslissing om zijn voorkeur voor een militaire interventie tegen Syrië in te trekken. Na de chemische aanval eind augustus in het Syrische Ghouta, kondigde president Obama met luid tromgeroffel aan dat hij samen met zijn bondgenoten – Saoedi-Arabië, Frankrijk en Turkije – luchtaanvallen overwoog tegen het regime van de Syrische president Bashar al-Assad.

Maar na heel wat diplomatieke inspanningen van Rusland kwam er in september een unanieme resolutie van de Veiligheidsraad die Syrië de ontmanteling en de vernietiging van al zijn chemische wapens oplegt.

Deze koerswijziging stuitte Riyad zwaar tegen de borst omdat het de positie van Assad zogezegd zou versterken. In werkelijkheid biedt het Russisch-Amerikaanse akkoord wellicht een mogelijkheid om uit de Syrische impasse te geraken en de conflictpartijen aan de onderhandelingstafel te krijgen (hoewel 19 gewapende oppositiegroepen onlangs verklaarden niet te zullen deelnemen aan de in november geplande vredesgesprekken in Genève).

Riyad had volop ingezet op regimeverandering in Syrië, dat een trouwe bondgenoot is van zijn aartsrivaal in de regio: Iran. Voor Saoedi-Arabië geldt de oorlog in Syrië als een substituut voor een oorlog met het sjiitische Iran.

Het probeert de invloed en de macht van Teheran in de regio te counteren via de steun aan soennitische islamistische rebellengroepen in Syrië. De Amerikaanse koerswijziging wordt in Riyad dan ook gezien als een regelrechte politieke en strategische nederlaag.

De recente toenadering tussen de VS en Iran zal zeker ook meegespeeld hebben bij de beslissing van Saoedi-Arabië om het zitje in de Veiligheidsraad links te laten liggen. Saoedi-Arabië was niet het enige land dat misnoegd was over de koerswijziging van Obama ten opzichte van Syrië.

NAVO-lidstaat Turkije verkondigde kort na Obama’s beslissing dat het van plan is om wapens van China aan te kopen. Dat is een heuse kaakslag voor Washington.

Wapenmarkt

Prins Bandar bin Sultan, het hoofd van de Saoedische inlichtingendienst, verkondigde dat Riyad de samenwerking met de VS zal herbekijken en dat Saoedi-Arabië in de toekomst nauwer met Frankrijk en andere partners wil gaan samenwerken. De agressieve Franse houding in het Syrische conflict wordt door Saoedi-Arabië zeer op prijs gesteld.

Bandars uitlatingen moeten als muziek in de oren klinken van de Franse sociaaldemocratische president François Hollande. Deze situatie biedt immers gunstige perspectieven voor de versterking van de positie van Frankrijk op de wapenmarkt in het Midden-Oosten.

Sinds hun intrede in het Elysée ontpopten Hollande en zijn minister van Defensie, Jean-Yves Le Druan, zich als ijverige handelsreizigers voor de Franse wapenindustrie. Le Druan bezocht Riyad reeds drie maal om Franse wapensystemen te promoten en te verkopen.

In een rapport van het Franse lagerhuis kunnen we lezen dat Saoedi-Arabië de belangrijkste klant is van de Franse wapenindustrie. De Fransen hopen het moderniseringscontract voor de Saoedische fregatten (van 2 miljard euro) binnen te halen. Tijdens een recente ontmoeting van Le Druan met de Saoedische minister van Defensie, prins Salman bin Abdulaziz Al Saud, werd er ook gesproken over de mogelijke aankoop van Franse Rafale-gevechtsvliegtuigen en vernieuwde Crotale-kruisraketten (luchtdoelraket).

Het is algemeen geweten dat Saoedi-Arabië, Qatar en andere Golfstaten de drijvende kracht zijn achter de financiering en bewapening van islamistische rebellengroepen in Syrië. Toch blijven naast Frankrijk ook heel wat andere EU-landen naar harte lust wapens uitvoeren naar het oerconservatieve koninkrijk, dat trouwens niet aarzelt om deze wapens in te zetten tegen de eigen bevolking of de bevolking van naburige landen.

Ruim een kwart van de Belgische wapenexport gaat richting Midden-Oosten, Saoedi-Arabië is daarbij de grootste afnemer van traditionele defensieproducten. De totale Europese wapenexport naar het land is de voorbije vijf jaar bovendien met 25 procent gestegen.

Vermits o.a. Saoedi-Arabië militaire steun geeft aan bevriende rebellengroepen in Syrië, spreekt het vanzelf dat Europese landen die echt een oplossing willen voor de Syrische crisis, alle wapenexport naar de betrokken Golfstaten onmiddellijk zouden moeten stopzetten. Maar helaas wegen de economische belangen bij dit soort van beslissingen zwaar door.

Antoine Uytterhaeghe

Antoine Uytterhaeghe is medewerker bij Vrede vzw.

Deze bijdrage werd eerder gepubliceerd in het het tijdschrift van Vrede vzw ‘Vrede – Tijdschrift voor internationale politiek’ (nr. 424, november-december 2013).