Wat houdt het Zwitserse voorstel voor een basisinkomen in?
Een groep Zwitserse activisten heeft binnen 18 maanden meer dan 100.000 handtekeningen binnengehaald voor het voorstel om alle volwassen inwoners van Zwitserland van een basisinkomen te voorzien.
De actievoerders kondigden de stemming aan door op zaterdag 5 oktober 8 miljoen muntjes van 5 centimes op het Federale Plein voor het Zwitserse parlementsgebouw in Bern te storten. Een truck dumpte 15 ton aan muntjes, met een waarde van omgerekend 333.000 euro. Elk muntje staat voor een inwoner van Zwitserland.
De filosofie achter het garanderen van een inkomen voor elke burger is niet nieuw, maar vindt gehoor bij een nieuwe generatie, gesterkt door de economische crisis. Het basisinkomen is een onvoorwaardelijk inkomen, dat andere vormen van inkomsten niet uitsluit.
In het Zwitserse voorstel zou het gaan om een maandelijks basisinkomen van 2.500 Zwitserse frank, omgerekend 2.030 euro, wat iets meer is dan het Zwitserse minimuminkomen. De kosten van levensonderhoud liggen in Zwitserland beduidend hoger dan het Europees gemiddelde.
Waarom zou je iedereen hetzelfde willen betalen, ongeacht de tegenprestatie?
Voorstanders van een basisinkomen denken dat het loslaten van het verband tussen werk en inkomen zal voeren tot minder materialisme en minder armoede. Het geven van een inkomen aan iedereen zou betekenen dat er wordt geïnvesteerd in mensen, die dan meer keuze zouden hebben in hun tijdsbesteding: ze kunnen ervoor kiezen zich in te zetten voor lokale productie of vrijwilligerswerk, in plaats van zich ten dienste van grote bedrijven te stellen.
Naast socialisten zijn er ook liberalen die wel wat voelen voor het idee: het zou een kleinere verzorgingsstaat met zich meebrengen. De huidige sociale budgeten zouden kunnen worden uitgekeerd als basisinkomen, waardoor de hulpverlening minder ingewikkeld en minder bureaucratisch wordt.
Stoppen de Zwitsers massaal met werken als er een basisinkomen komt?
Mocht er een Zwitsers basisinkomen worden ingevoerd, dan is het, hoe vreemd dat ook klinkt, onwaarschijnlijk dat mensen massaal hun ontslagbrief indienen. Een sociaal experiment waarbij burgers een gegarandeerd inkomen ontvingen, vond al eens plaats in het Canadese stadje Dauphin. Daar kregen in 1974 alle inwoners recht op een inkomen boven de armoedegrens. Het 4-jarige project kreeg de naam ‘mincome‘ en kostte 17 miljoen Canadese dollar.
Evelyn Forget, professor gezondheidswetenschappen aan de Universiteit van Manitoba, deed onderzoek naar het experiment. Zij concludeerde dat de inwoners van Dauphin evenveel arbeidsuren maakten als voor het experiment en niet, zoals verwacht, stopten met werken.
Maakt een gegarandeerd inkomen gelukkiger?
De gevolgen van het basisinkomen in Dauphin waren positief: ziekenhuisbezoeken namen af, schooluitval bereikte een laagterecord en er waren minder arrestaties en veroordelingen. Forget was niet verbaasd dat het experiment tot de afname van geweld en betere gezondheid leidde: “Het mag duidelijk zijn dat een basisinkomen een enorme stressfactor in het dagelijks leven van mensen vermindert”.
Forget zegt dat ze steeds meer overtuigd raakt van het nut van een basisinkomen als een “redelijkere, rechtvaardigere, efficiëntere en goedkopere manier” om armoede tegen te gaan dan het huidige systeem van gerichte steunprogramma’s.
In de jaren na afloop van het experiment, namen de positieve trends weer af. Het experiment werd stopgezet toen er bezuinigd moest worden op het onderzoeksbudget. Dat leidt tot de logische vraag …
Wie gaat dat betalen?
Een basisinkomen kan worden betaald uit het geld dat nu naar het huidige sociaal stelsel van uitkeringen en toelages en de daarbij behorende bureaucratie gaat. Daarnaast kan er bespaard worden doordat controles op fraudes en reïntegratietrajecten overbodig worden.
De Nederlandse Vereniging Basisinkomen stelt dat je voor alle kosten voor begeleiding rondom één uitkeringsgerechtigde, evengoed 5 tot 10 mensen een redelijk basisinkomen zou kunnen geven.
Volgens de Duitse econome Frederike Spiecker zal invoering van het basisinkomen leiden tot een instabiele economie. Zij gaat er vanuit dat mensen minder gaan werken bij invoering van een basisinkomen. Het systeem zou volgens haar duurder zijn dan het huidige sociale stelsel, waardoor belastingdruk omhoog gaat, maar als mensen minder werken, is er minder loon waarover belasting geheven kan worden.
Er zal volgens haar meer belasting geheven moeten worden, waardoor mensen minder geneigd zullen zijn hun basisinkomen aan te vullen door te werken.
Vereniging Basisinkomen brengt hier tegenin dat mensen hoe dan ook zullen blijven werken en dat dit probleem kan worden opgelost door het basisinkomen te verlagen.
Verschillende studies spreken elkaar tegen over de haalbaarheid van een basisinkomen, omdat het een dermate grote maatschappelijke verandering met zich meebrengt, dat de (financiële) gevolgen moeilijk te voorspellen zijn. Misschien gaat Zwitserland ons het antwoord geven.
De datum van de stemming wordt binnenkort bekendgemaakt en tot die tijd is er nog een reden om Zwitserland te volgen: er is een afzonderlijk voorstel ingediend voor het beperken van de maandelijkse beloningen van bestuurders tot niet meer dan wat het laagst betaalde personeel van een bedrijf in een jaar verdient. Of dit zogenaamde 01:12-initiatief doorgang zal vinden, weten we na het volksreferendum op 24 november.