‘Making Love a Crime: Criminalization of same-sex conduct in sub-Saharan Africa’ beschrijft hoe ‘homoseksuele daden’ in steeds meer Afrikaanse landen bestraft worden met steeds zwaardere straffen, waaronder zelfs de doodstraf. 

In het rapport getuigen holebi’s en transgenders uit Oeganda, Kenia, Zuid-Afrika en Kameroen hoe ze dagelijks strijd moeten leveren tegen discriminatie en homofoob geweld.

Homofobie in wetgeving

Homoseksualiteit – vaak beschreven als ‘onnatuurlijke vleselijke gemeenschap’ of ‘tegennatuurlijk gedrag’ – is momenteel strafbaar in 38 landen in Afrika ten zuiden van de Sahara.

De afgelopen vijf jaar hebben Zuid-Soedan en Burundi nieuwe wetten geïntroduceerd die seksuele handelingen tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar maken. In Oeganda, Liberia en Nigeria overweegt het parlement om bestaande straffen te verstrengen.

In Kameroen worden mensen regelmatig gearresteerd nadat ze door de autoriteiten beschuldigd werden van homoseksualiteit. De beschuldigingen zijn eerder gebaseerd op uiterlijke kenmerken en giswerk dan op feitelijke bewijzen. Een aantal individuen die beschuldigd werden van homoseksualiteit kregen drie jaar cel zonder aanklacht of proces.

Voormalige Kameroense gevangenen vertelden Amnesty over afranselingen tijdens de hechtenis en ingrijpende praktijken zoals gedwongen anale onderzoeken, wat als foltering geldt.

De veelbesproken Oegandese antihomowet hangt nog steeds als het zwaard van Damocles boven de hoofden van de plaatselijke holebigemeenschap. De wet werd sinds 2009 al meermaals voor het parlement gebracht – vaak op momenten dat er publieke onrust was over stijgende brandstof- en voedselprijzen. De wet wil de doodstraf invoeren voor ‘geëscaleerde’ homoseksualiteit en zou iedereen bestraffen die inbreuken op de wet niet rapporteert.

“Wetten die relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar maken – of ze nu geïmplementeerd worden of niet – geven de indruk dat holebi’s en transgenders misdadigers zijn zonder rechten. Dit creëert een klimaat van angst en straffeloosheid”, zegt Amnesty International. “Deze verwerpelijke wetten moeten worden ingetrokken en de mensenrechten van alle Afrikanen moeten worden gegarandeerd en gerespecteerd.”

Zelfs in landen waar de strafwetbepalingen over homoseksualiteit niet worden uitgevoerd, wordt het bestaan van dergelijke wetsbepalingen gebruikt door de politie en gewone burgers om (vermeende) holebi’s af te persen.

Sommige getuigen in Kenia kregen van de politie te horen dat ze zouden gearresteerd worden op basis van homofobe strafwetgeving indien ze geen steekpenningen aan de agenten betaalden. Ook gewone mensen gebruiken deze wetten om geld of goederen te eisen in ruil voor het niet publiek maken van echte of verzonnen privé-informatie aan de media, politie of de gemeenschap.

Homofobie op straat

Politieke en religieuze oppositie tegen de rechten van holebi’s wordt steeds meer zichtbaar en hoorbaar. In sommige Afrikaanse landen storten politieke leiders zich op het zwart maken van holebi’s en transgenders  in een poging de aandacht af te leiden van de beroerde mensenrechtensituatie in hun land, die vaak gekenmerkt wordt door verregaande discriminatie, geweld tegen vrouwen, corruptie en gebrek aan mediavrijheid.

Nationale en religieuze leiders stellen homoseksualiteit vaak voor als een westers importproduct dat niets te maken heft met de Afrikaanse cultuur. De meeste wetten die seksuele relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht verbieden, zijn nochtans een directe erfenis van het kolonialisme. Religieus rechts uit bijvoorbeeld de VS financiert en promoot homofobie in Afrika.

Ook media wakkeren vaak vijandigheid en geweld aan tegenover mensen die niet voldoen aan de heteroseksuele normen. Het Oegandese Rolling Stone-magazine publiceerde in 2010 op de cover een foto van holebi-activist David Kato met als titel ‘Hang hem op’. Een maand later werd Kato vermoord teruggevonden in zijn huis.

“Dit homofoob geweld – soms dodelijk – moet worden gestopt. Niemand mag aangevallen of vermoord worden omdat hij of zij verliefd is of een intieme relatie heeft”, zegt Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen.

“In plaats van het geweld te voeden door hun homofobe retoriek, zouden de politieke en religieuze leiders zich beter focussen op de strijd tegen discriminatie en ijveren voor gelijkheid voor iedereen.”

In Zuid-Afrika stelde Amnesty International vast dat heel wat holebi’s en transgenders verkracht en vermoord worden terwijl seksuele relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht er niet verboden zijn. Het land heeft zelfs een van de meest progressieve grondwetten ter wereld, inclusief de bevordering van holebirechten.

Tussen juni en november 2012 werden er minstens zeven mensen, onder wie vijf lesbiennes vermoord. Het lijkt erop dat ze zijn omgebracht vanwege hun seksuele oriëntatie of genderidentiteit.

“Het is hoogtijd dat Afrikaanse landen stoppen met het demoniseren van holebi’s en transgenders. Mensenrechten zijn er voor iedereen. De Afrikaanse autoriteiten moeten erkennen dat homofobie een mensenrechtenkwestie is en holebirechten integraal deel uitmaken van de strijd voor mensenrechten”, besluit het Amnesty-rapport.

Karen Moeskops

Karen Moeskops is directeur van Amnesty International Vlaanderen.