Het gaat relatief goed met de boekenverkoop in Vlaanderen, ondanks de crisis. In 2012 was er dan wel een kleine daling te zien van 1,4 procent in de boekenverkoop; dit is echter de eerste daling sinds 2006. Het jaar ervoor was er nog een kleine stijging van de omzet in de boekensector: deze was in 2011 211 miljoen euro, 1 procent meer dan in 2010.
Ook het eerste kwartaal van dit jaar kende een stijging, die volgens vakorganisatie Boek.be zelfs spectaculair te noemen was, van 7,4 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2012. De lange winter en koude lente die daarop volgde zouden hier een rol in hebben gespeeld.
Internet
Deze cijfers zijn echter vooral te danken aan een toename in de verkoop van boeken via internet, die ten koste gaat van de boekhandels. De verkoop via internet heeft inmiddels een aandeel van 11 procent van de totale boekenmarkt, en ziet een stijgende lijn die zich waarschijnlijk zal blijven voortzetten.
De afgelopen jaren is het marktaandeel van boekhandels in de totale boekverkoop steeds afgenomen, alhoewel ook zij in de eerste maanden van dit jaar mochten genieten van een omzetstijging.
Dit mocht echter niet baten voor de vijf boekhandels die vorige week hun zaak moesten opdoeken. Boekhandel Van In in Lier, de Markies in Hasselt, Johannes en de Kleine Johannes in Leuven en Littera in Brugge besloten om er een punt achter te zetten. Op dit moment zijn er volgens Boek.be nog ongeveer 50 kleine onafhankelijke boekhandels in Vlaanderen, een aantal dat steeds verder afneemt.
Samengaan van factoren
Volgens André Vandorpe, directeur van Boek.be, heeft de sluiting van deze kleine onafhankelijke boekhandels verschillende oorzaken: “Er is niet één duidelijke hoofdoorzaak aan te duiden, het is eerder een samengaan van factoren. Bovendien is elke boekhandel anders, met elk een eigen problematiek. Zo is er niet altijd opvolging als de eigenaar van een boekhandel met pensioen gaat. Soms zijn de financiële middelen niet toereikend, en in steden geldt er vaak grote concurrentiedruk.”
Meer algemene boosdoeners van de schade die kleinere boekhandels oplopen, zijn naast de almaar toenemende verkoop via internet ook de grootwarenhuizen en supermarkten. Deze bedrijven halen het leeuwendeel van hun omzet niet uit boeken, maar kunnen de nieuwste bestsellers wel tegen een bodemprijs aanbieden door deze massaal in te kopen; zij nemen zo de verkoop weg van kleine boekhandels die dat niet kunnen.
België kent namelijk geen vaste of gereglementeerde verkoopprijs – zodat een boek bij elk verkooppunt evenveel moet kosten – zoals bijvoorbeeld Nederland dat wel kent. Daarnaast zijn bibliotheken bij de aankoop van boeken vooral gefocust op korting, en besluiten scholen steeds vaker om massainkopen te doen op Vlaams niveau en niet via de lokale boekhandel.
“Grote ketens kunnen veel makkelijker kortingen aanbieden, zowel voor de klant in de winkel als voor scholen en bibliotheken. Voor kleine onafhankelijke boekhandels is het bijna onmogelijk om hierin mee te dingen”, zegt Vandorpe.
E-boeken
Dan is er ook nog de steeds toenemende digitalisering. Hoewel digitalisering ervoor kan zorgen dat boeken bereikbaar worden voor een groter publiek, vormt het bestaan van e-boeken ook een knelpunt voor de boekhandel. Dit is echter marginaal te noemen: de verkoop van e-boeken steeg in 2012 met 74 procent, maar vormt slechts 0,72 procent van het totaal aantal verkochte boeken. Ter vergelijking: in Nederland is dat 2,7 procent.
Masterplan
De boekhandel moet gered worden, en snel, vindt Boek.be. Al in 2011 maakte de vakorganisatie samen met het Vlaams Fonds voor de Letteren en de Vereniging Vlaamse Boekverkopers een Masterplan voor de Vlaamse Boekhandel. Dat Masterplan verzamelde informatie en duidde uitdagingen voor de boekensector aan, en gaf bovendien beleidsaanbevelingen voor de ministers van economie, innovatie en cultuur.
Nu vorige week weer vijf boekhandels het bijltje erbij neer legden, wordt de oproep aan de Vlaamse overheid om de aanbevelingen in het Masterplan serieus te nemen en in actie te komen des te luider. De Vlaamse boekhandels zitten in zwaar weer, waarschuwt Boek.be, en het wordt tijd dat de Vlaamse overheid meer ondersteuning gaat bieden.
Vandorpe: “Wij stellen onder andere voor dat er een investeringsfonds wordt opgericht, zodat er goedkoper particuliere leningen kunnen worden afgesloten om boekhandels financieel te ondersteunen. Ook een screening, waarbij de financiële situatie van kleine boekhandels wordt gecontroleerd en er wordt ingegrepen indien nodig, lijkt ons nuttig. Ten slotte pleiten we voor een gereglementeerde boekenprijs, zodat kleine onafhankelijke boekhandels niet moeten sluiten door oneerlijke concurrentie.”
Vragenuurtje
De politiek blijkt niet ongevoelig voor de alarmerende situatie van de Vlaamse boekensector. Tijdens het vragenuurtje van woensdag 12 juni informeerde Philippe De Coene van SP.A bij Joke Schauvliege (Minister van Cultuur) wat zij zal doen om de boekhandels overeind te houden[1]. In zijn vraag benadrukt De Coene de culturele meerwaarde van het bestaan van boekhandels.
Volgens Schauvliege wordt er op een aantal punten al gewerkt aan ondersteuning van de kleine onafhankelijke boekhandel, onder meer door de steunmaatregelen van het Agentschap Ondernemen op maat te maken voor boekhandels.
De invoering van een gereglementeerde boekenprijs is volgens Schauvliege vooralsnog een beslissing die op federaal, en niet op Vlaams niveau genomen moet worden. Ten slotte belooft Schauvliege om maatregelen te nemen zodat bibliotheken ook bij lokale boekhandels blijven inkopen – bibliotheken staan in voor 18 procent van de omzet van boekhandels.
“Door de recente sluitingen van verschillende Vlaamse kleine onafhankelijke boekhandels is ons Masterplan van 2011 terug van onder het stof gehaald, de aanbevelingen die we daarin maakten worden nu eindelijk ter harte genomen door de overheid. Hopelijk zorgt dit ervoor dat er in de toekomst niet nog meer boekhandels hun deuren moeten sluiten”, stelt Vandorpe.
