De aanleiding was een uitspraak van het Indiase Hooggerechtshof. Dat rechtscollege reageerde op nieuws dat 67.000 ton graan dat was aangekocht door de overheid, weggerot bleek bij gebrek aan opslagplaats. Het Hooggerechtshof beval de regering overschotten weg te geven aan de behoeftigen in het land, en ervoor te zorgen dat er in de toekomst bij steunaankopen rekening wordt gehouden met de opslagmogelijkheden.

Inmenging

Maar de reactie van premier Manmohan Singh vorige week verraste velen. Hij beschuldigde het Hooggerechtshof van inmenging in beleidskwesties en stelde ook dat graan gratis weggeven de belangen van de boeren zou schaden.

De Indiase overheid koopt rijst en andere graansoorten aan bij de boeren in het land om de prijzen te ondersteunen. Als we daarbij in slechte tijden de opslagcapaciteit in het oog houden, “worden veel boeren overgeleverd aan handelaars die eventueel geen adequate prijzen betalen”, schrijft de regering in een verklaring aan het adres van het Hooggerechtshof. En dan bestaat volgens de regering het risico dat die boeren het seizoen daarop geen graan meer zaaien.

Heel wat experts zijn in hun wiek geschoten door dat standpunt. Volgens Vandana Shiva, een Indiase wetenschapper die zich toelegt op het recht op voedsel, zit de Indiase regering gevangen “in een tegenstelling die ontstaan is haar eigen neoliberale ideologie, waarin elk aspect van het leven handelswaar wordt.”

Volgens Shiva is er niets op tegen rijst en tarwe die dreigen weg te rotten, aan de armen te geven. “Als er geen plaats is in de opslagplaatsen, hoe kan de regering dan nieuwe aankopen doen tijdens het volgende seizoen, dat al eind september begint?” Nu wordt het graan dat de Indiase overheid aankoopt, enkel tegen een lagere prijs verkocht.

Ratten

De Indiase overheid kocht in 2008-2009 55 miljoen ton graan aan. Een aanzienlijk deel daarvan moest onder waterdichte zeilen in openlucht worden bewaard. In alle opslagplaatsen van de overheid samen is maar plaats voor 15 miljoen ton. Daarnaast worden silo’s gehuurd met een totale capaciteit van 10 miljoen ton. “De overheid zorgt voor de voedselzekerheid van de ratten”, zegt Prakash Karat, de leider van de Marxistisch-Communistische Partij van India.

Een oplossing is voor meer openbare opslagcapaciteit te zorgen. Het Indiase gerecht is tegen het alternatief om privébedrijven een grotere rol te laten spelen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat nog meer gesubsidieerd graan via allerlei sluipwegen op de vrije markt terecht komt dan nu al het geval is.

Devinder Sharma, een expert voedsel- en handelsbeleid uit New Delhi, is tegen elke gecentraliseerde oplossing. “Wat we nodig hebben is een systeem van lokale productie en opslag, dat begint op dorpsniveau en dan pas doorschakelt naar hogere niveaus. Alleen een dergelijk systeem kan voedselzekerheid en eerlijke prijzen voor boeren garanderen.” Volgens Sharma geven gecentraliseerde voedselsystemen in grote landen als India aanleiding tot massale lekkages, manipulatie van de markt en verspilling.

De regering miste de kans om de huidige overschotten eerder dit jaar weg te werken, toen de graanprijs hoog was, oordeelt Sharma. “Maar niemand lijkt verantwoordelijk voor dat wanbeheer”.

Sharma kan ermee leven dat het overtollige graan nu zou worden weggegeven, maar vindt dat het graan alleen naar de meest behoeftige Indiërs mag gaan. “De gratis verdeling zal tot politieke problemen leiden”, voorspelt hij. “Elke politicus zal proberen voorraden naar zijn of haar deelstaat of kiesdistrict te sturen.”

In absolute cijfers lijden er nergens meer mensen honger dan in India. Volgens internationale schattingen zijn 350 miljoen Indiërs niet zeker of ze elke dag voldoende eten op tafel zullen krijgen. (PD)