Die uitgevers reageerden geprikkeld: “Ja, maar jullie schrijven allemaal un Français Belge.” Je weet wel: dat Frans met de rollende “r” dat er door de Vlaamse missionarissen werd aangeleerd. Altijd overvalt je weer die overdonderende impact die België heeft gehad op de geschiedenis van Congo. Met “ons” Congolees Frans kunnen we nog lachen. Met de erfenis van de kolonisatie én de neokolonisatie onder Mobutu én nu weer onder Kabila valt er helemaal niet te lachen.

Alvast één knoop is doorgehakt: koning Albert gaat naar Kinshasa. We kunnen nu nog een potje palaveren over de militairen die België en Congo op hun défilés zullen uitwisselen. Dat zijn onze interne stammentwisten waarover de Congolezen zich dan weer vrolijk maken.

België heeft – tot het bewijs van het tegendeel – in Congo alleen nog humanitaire belangen. Economische belangen (toch officiële) hebben we er niet meer. De Belgische economie is trouwens goeddeels in buitenlandse handen. Strategische belangen hebben we er evenmin. België heeft nooit een strategische visie op Congo gehad. België en Congo – zo zegt een geestige Congolese commentaarschrijver in Le Potentiel – zijn als twee tortelduifjes die stoppen met vrijen voor het orgasme of “la célébration de la jouissance”. Altijd slaat de verliefdheid weer over in geruzie. Dat zal nu wel niet anders zijn.

Voor de Congolese bevolking en de niet-gouvernementele organisaties zal het hoge Belgische bezoek niets veranderen. In 1985 tikte koning Boudewijn tijdens zijn bezoek Mobutu op de vingers wegens zijn schendingen van de mensenrechten. Tot 1997 bleef die hoog en droog aan de macht en er waren Rwandezen voor nodig om hem weg te jagen. Het regime van Kabila is “Mobutu: The Sequel!” Onder Mobutu trokken de Congolezen en de NGO’s hun plan. Dat zal nu niet veel anders zijn.

Het valt te vrezen dat in het spelletje welke-aanhouder-wint-in-de-democratisering, het Westen en België zich gewonnen geven. Het valt te vrezen dat het Belgische diplomatieke gedoe rond de vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid het einde inluidt van de overgang naar de democratie, die al twintig jaar heeft geduurd. Die democratie heeft België mee helpen installeren. België heeft eraan getrokken en gesleurd en er veel geld in gestoken. Congo is nu gedemocratiseerd “van kop tot romp”. Armen en benen heeft die democratie niet. Op nationaal vlak zit in Kinshasa een verkozen politieke elite op een kluitje zichzelf te bedienen. Op regionaal niveau zwaaien onverkozen chefs de plak. Soms vallen die nog mee, maar meestal niet. De democratisering is gestokt, maar België heeft geen goesting meer om er nog veel aan te doen.

Op het platteland en zeker in Kivu heerst de chaos. Een staat die zorgt voor onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, veiligheid is er niet. De ellende is niet te overzien. Dat komt die elite in Kinshasa goed uit. Voor een vet procentje laat die haar land leegplunderen. We weten dat nu al jaren, maar we zijn het gewoon beu het te blijven herhalen.

Volgens een onderzoek van de Britse NGO Global Witness (dat hier de pers niet haalde) blijkt dat de ex-rebellen van de CNDP, die vorig jaar met toeters en bellen werden ingelijfd in het Congolese leger, nu een grotere controle hebben over de bodemrijkdommen in Kivu dan toen ze nog “slechts” echte rebellen waren. Is dat geen godgeklaagd schandaal, gewoon?

Ondertussen doet de politieke elite in Kinshasa wel alsof ze een trots, soeverein en onafhankelijk land besturen. Ze spelen dat spel meesterlijk. België, het Westen, de Europese Unie, de Verenigde Naties zijn het beu altijd weer – zoals Karel De Gucht durfde – kritiek te geven. Ach, het is nog te begrijpen.

Het Westen en de Congolese politieke elite hebben een ruilakkoord gesloten. Wij doen alsof Congo een democratie is. In ruil doen de Congolezen alsof zij onze kritiek respecteren. Wij doen alsof de Westerse miljardenhulp goed besteed is. In ruil zal Congo doen alsof ze de rebellen onder de knoet heeft. Wij houden op met zeuren. In ruil zal Congo doen alsof wij Belgen daar nog – oh zo – belangrijk zijn. Wij doen alsof Congo een soeverein land is. In ruil laat Congo zich leegplunderen, verkrachten en uitmoorden. Voilà, iedereen content! Behalve het Congolese volk natuurlijk. Maar dat is altijd al bijzaak geweest.

Joost Loncin

Vroegere commentaarschrijver Dagblad “Het Volk”